پی‌یر دو فرما (Pierre de Fermat) ریاضیدان نابغه ی فرانسوی در سال ۱۶۰۱ در نزدیکی مونتابن (Montauban) فرانسه متولد شد. او فرزند یک تاجر چرم بود و تحصیلات اولیه خود را در منزل گذراند. سپس برای احراز پست قضاوت به تحصیل حقوق پرداخت و بعدها به‌عنوان مشاور در پارلمان محلی شهر تولوز (Toulouse) انتخاب شد.
او تحصیلات خود را در رشته ی حقوق انجام داد و در سال 1621 موفق به دریافت لیسانس گردید و بلافاصله با سمت حقوقدان و کارشناس امور مجلس مشغول به کار شد. اما روح بزرگ و ذهن پویای وی در جست و جوی دانش و آگاهی بیشتر بود، پس مطالعات عمیق و بسیاری را آغاز نمود. از میان شاخه های مختلف علوم، ریاضیات وی را مجذوب ساخت. جبر، نظریه های معادلات، هندسه و حساب فرقی نداشت همه ی مباحث برایش جذابیت داشتند. همزمان با خواندن کتابها و مقالات، آنچه به ذهنش می رسید را در حاشیه ی آن یادداشت می کرد. شروع به محاسبه و حل مسائل نمود. نتایج تلاش خود را در مقالات و دست نوشته هایش ثبت می کرد و آنها را بدون نسخه برداری در اختیار دیگران قرار می داد. هرگز نوشته ای را به قصد چاپ ننوشت.
فرما برای تفریح به ریاضیات می‌پرداخت باوجود علاقه بسیاری که به ریاضیات داشت هرگز به‌صورت رسمی و حرفه‌ای به این علم نپرداخت اما با این حال بسیاری او را بزرگترین ریاضی دان قرن هفدهم می‌دانند. امروزه بسیاری از اکتشافات او مهم‌ترین قضایا در ریاضیات‌اند. زمینه‌های مورد علاقه او در ریاضیات بیشتر شامل تئوری اعداد، استفاده از هندسه تحلیلی در مقادیر بینهایت کوچک یا بزرگ و فعالیت در زمینه احتمالات بود. با ریاضی‌دان‌های برجسته زمان خودش ارتباط داشت و بر نحوه تفکر دانشمندان هم دوره‌اش تأثیرگذار بود. با مکاتباتی که با پاسکال داشت، اساس علم احتمالات را پی ریزی کرد. سهم او در پیشرفت شاخه‌های مختلف ریاضی، آن قدر زیاد است که او را بزرگترین ریاضیدان قرن ۱۷ می‌دانند.
آثارش به همت پسرش و یا دوستان جمع آوری و منتشر می شد. وی مبدع نظریه ی اعداد به عنوان شاخه ای مستقل از ریاضیات بود. در اصول هندسه تحلیلی مباحث تازه و عمیقی مطرح کرده است و با دلایل و تبحر بسیار مسائل را در قلمرو اعداد صحیح حل نمود. فرما در حساب نابغه بود بطوریکه استدلال های او یک قرن بعد توسط بزرگتبرین ریاضی دانان فهمیده شد.
آخرین مسئله فرما
به نام فرما در نظریه اعداد دو قضیه زیبای مشهور وجود دارد؛ قضیه کوچک و قضیه بزرگ. این دومی، جنجالی‌ترین قضیه تاریخ ریاضیات است که بدون اثبات، در حاشیه یکی از دست نوشته‌هایش پیدا شد. فرما نوشته‌است: راه اثبات حیرت انگیزی برای این قضیه دارم، حیف که جا نیست! اما متأسفانه هرگز در میان نوشته‌هایش به اثبات قضیه اشاره نکرد. تاریخ همواره در شک ماند که آیا او واقعا اثبات قضیه را می‌دانست؟ این اثبات، ۳۰۰ سال ریاضی‌دان‌های بزرگ جهان را به خود مشغول کرد. در سال ۱۹۰۸ جایزه ۱۰هزار مارکی برای حل آن تعیین شد. فقط در یک شهر آلمانی، طی ۳ سال، هزاران راه‌حل طرح شد که بعد از بررسی رد می‌شدند.
بعد از جنگ جهانی اول، مبلغ جایزه که به علت تورم، جذابیت خود را از دست داده بود، توسط جامعه ریاضیدانان بیشتر شد. سعی در اثبات قضیه، باعث حل مسایل دیگری می‌شد و شاخه‌های جدیدی در ریاضیات به‌وجود می‌آمد. اما همچنان راه اثبات قضیه به‌دست نمی‌آمد. تا آن که در سال ۱۹۹۴، قضیه در دانشگاه پرینستون توسط گروهی از ریاضیدانان و با استفاده از ریاضیات پیچیده و مدرن اثبات شد و در ۱۹۹۹ راه حل کامل‌تر شد.
این ریاضیدان بزرگ در 1665 دیده از جهان فرو بست.
منبع:
کتاب زندگی نامه دانشمندان جهان- انتشارات جاجرمی