اگر تمایل به جهش مغزی دارید به نظرم می بایست چند عامل مهم و قابل توجه را مد نظر قرار دهید که در این میان به دو عامل از آنها می پردازیم و شاید بقیه را در گفتار دیگری مطرح کنیم.
لیفتینگ مغزی
احتمالاً بارها کلمه «لیفتینگ» به گوشتان خورده است و با معنای آن آشنا هستید. بله لیفتینگ به معنی بالا بردن، برداشتن و بلند کردن ... است و مصداق هایی در ورزش و وزنه برداری، جراحی و ... دارد. مثلاً عمل های زیبایی صورت، که از طریق برداشتن پوست و کشیدن آن، چین و چروک ها ظاهراً کمتر می شود و فرد جوان تر و زیباتر به نظر می رسد. در اینجا هم منظور من از لیفتینگ مغزی، چروک درمانی مغزی است، یعنی عملی که باعث بهبود عملکرد مغز و تفکر می شود که طی آن چین و چروک های مغز از بین می رود و بر ضد پیری مغز عمل می کند؛ این عمل پرهیز و دوری از عاملی به نام استرس است. عاملی که اکثر مردم به خصوص مدیران، مسئولین و سیاستمداران به دلیل مشغله و حجم کاری زیاد با آن مواجه و درگیراند.
در واقع می توانم بگویم یکی از شایع ترین ناراحتی های این دوره، همین استرس ها یا فشارهای عصبی هستند. استرس ها، تنش ها و فشارهای روانی هستند که به دلایل مختلفی نظیر آلودگی صوتی، فشارهای کاری، درآمد ناکافی، شکست های عاطفی و تجربه های تلخ زندگی و به طور کلی شیوه زندگی آکنده از تنش و ... دیگر عوامل محیطی به سیستم عصبی ما وارد می شوند که در نهایت به سلامت جسمی و ذهنی ما لطمه های زیادی می زنند. در حالت معمول ما توانایی کنار آمدن با مقدار مشخصی از استرس را داریم، ولی زمانی که این میزان افزایش پیدا می کند و خارج از توان ما می گردد، تهدیدی برای سلامتی مان محسوب می شود و می تواند به شکلی جدی بر تعادل فکری و ذهنی و نتیجتاً جسمی، تأثیری منفی بگذارد. عوارض استرس ها بسیار متنوع اند و از اختلال در دستگاه های گوارش، گردش خون، تنفس، غدد درون ریز، دستگاه عصبی و ایمنی گرفته تا علائمی نظیر حرکات عصبی، اضطراب و بی قراری ... را شامل می شوند. انباشته شدن استرس رها نشده همچنین می تواند موجب اختلالاتی نظیر آسم، ناراحتی های پوستی، افسردگی و حتی سرطان گردد.
استرس ها و تنش ها از عواملی اند که نه تنها بر کل بدن و روان ما اثر می گذارند و به قول پژوهشگران عامل ۸۵% از بیماری ها می باشند، بلکه اثر مستقیمی بر روی مغز دارند؛ طوری که دانشمندان به تازگی کشف کرده اند که استرس ها و فشارهای روانی، موجب کوچک و چروکیده شدن سلول های مغزی می شوند و با فاسدکردن تدریجی مغز، فرد را دچار پیری زودرس می کنند. تحقیقات «بروس مک ون» رئیس لابراتوار غدد مترشحه داخلی نورون های دانشگاه راکفلر در نیویورک سیتی، در مورد موش ها و انسان نشان داده که تکرار زیاد علائم استرس، باعث از بین رفتن رشته های عصبی مغز می شود و رشته های عصبی چروکیده حاصل از استرس در بخش هیپوکامپ مغز باعث آسیب رساندن به حافظه می گردد. اخیراً دانشمندان گزارش داده اند که این اتفاق در بخش دیگری از مغز به نام کورتکسِ جلوی مغز که در تمرکز و تصمیم گیری اشخاص نقش مهمی دارد نیز رخ می دهد.
محققان همچنین دریافته اند که عملکرد مغز حیوان و انسانِ دچار استرس، با عملکرد مغز فرد سالم متفاوت است. به طور کلی ظرفیت مغزی شخصی که دچار استرس است با فرد سالم فرق می کند و دچار سردرگمی و به هم ریختگی بیشتری می شود. همچنین در تمرکز، یادگیری و به خاطر آوردن موضوعات، توانایی کمتری از خود نشان می دهد. این موضوع در مورد موش های آزمایشگاهی هم به اثبات رسیده است؛ به گفته مک ون، موش های آزمایشگاهی به هنگام وارد آمدن استرس، انعطاف پذیری ذهنی خود را از دست می دهند.
بر اساس پژوهش های دانشمندان، یکی از مخرب ترین عوارض استرس ها که باعث فرسودگی مغز و بدن می شود، تضعیف و تخریب سیستم ایمنی بدن است. به این صورت که طول DNA موجود در سر کروموزوم های سلول ها، در اثر استرس و فشار عصبی کوتاه می شود و عملکرد کامل آن را دشوار می کند. با کوتاه شدن طول DNA افراد مبتلا به استرس، سیستم ایمنی بدن کارایی خود را به نحو مطلوب از دست می دهد و پیری نابهنگام پدیدار می گردد.
با همه این تفاصیل، به لطف خدا راه هایی برای جبران آسیب های ایجاد شده در مغز وجود دارد. به گفته دانشمندان و پزشکان، مغز از خاصیت عکس العمل پذیری بسیار بالایی برخوردار است، بنابراین اگر به آن شانس ترمیم و درمان داده شود، تلاش زیادی می کند تا خود را بازسازی کند. مثلاً دوری از محیط ها و کارهای استرس زا، رفتن در طبیعت و استفاده از هوای تازه و کسب اکسیژن کافی، تغذیه خوب(۱)، خواب کافی، ورزش و حرکات بدنی مناسب ... همگی راه هایی هستند که می توانند تأثیرات مفیدی بر مغز بگذارند؛ به طوری که آسیب های ایجاد شده در اثر استرس را در دراز مدت جبران کنند. پس برای اینکه استرس ها مغزمان را چروک نکنند و عملکرد ذهنمان را هم مختل ننمایند، می توانیم لیفتینگ مغزی، یعنی اجتناب از استرس و راه های مقابله با آن را به خاطر بسپاریم و آنها را بکار ببریم.
سیلاکس مغزی
وقتی کلمه بت و بت پرستی را می شنویم قاعدتاً به یاد مجسمه های سنگی دوران قدیم می افتیم که مردم آن زمان به دلیل جهل و نادانی، آنها را به جای خداوند و معبود خود پرستش می کردند. لابد در این برهه از زمان به دلیل بالا رفتن سطح آگاهی و پیشرفت تمدن و تکنولوژی، گمان می کنیم که این دوران به سر رسیده و بت و بت پرستی دیگر جایگاهی در اعتقادات ما ندارد. ولی به نظر می رسد بت های سنگی دوران جهالت، این روزها جای خود را به بت های دیگر این دوران داده و شکل ها و قالب های دیگری به خود گرفته است. یکی از انواع این بت ها، بت هایی هستند که به اشکال مختلف آنها را در ذهن مان ساخته ایم و تا حد پرستش به آنها وفا داریم؛ یعنی همان «بت های ذهنی». همان طور که "پیتر سِنگه" مدیر و متفکر برجسته عصر حاضر، در کتاب معروف خود به نام "رقص تغییر" گفته است که، «ما بت ها را خدایان دروغین عصر قدیم می دانیم. اما عصر حاضر نیز پر از بت شده است. تصویرهایی که مورد پذیرش اند و مارا از دیدن امکاناتمان محروم می سازند».
در واقع ذهن ما بر اساس تجربیات گذشته مثل ناتوانی ها، سرخوردگی ها و شکست ها ... پر از چارچوب ها و کلیشه ها، بایدها و نبایدها، مطلق گرفتن مفروضات و ثابت های ذهنی است. اینها همه محدودیت هایی است که مانع از فهم موضوعات فراتر از حوزه های تجارب قبلی ما می شود و از این طریق، ما را از دیدن زوایای دیگر موضوعات و امکانات دیگری که داریم، محروم می کند. حتی از آنها به عنوان عوامل بازدارنده خلاقیت فکری هم می توان نام برد. تا جایی که ذهن، به علت طبیعتی که دارد، دیگر نمی تواند به طور خودکار، نرم، پذیرنده و انعطاف پذیر باشد، بنابراین جریان فکری آن دچار سختی و گرفتگی می شود. محققین و اندیشمندانی که در زمینه خلاقیت تحقیق کرده اند، دریافته اند که شرطی شدگی ها، برداشت ها و الگوهای غلط ذهنی مانعی جدی در جریان تفکری وخلاقیت هستند. به عقیده «گیلفورد» دانشمند امریکایی، روان بودن جریان فکر و انعطاف پذیری قوای فکری از عوامل بسیار مهمی اند که مستقیماً در ظهور خلاقیت فکری مؤثرند. همچنین به نظر «اسبورن» مطرح کننده روش یورش فکری، عادات پیشین ما مانع حل مسئله اند و مانعی برای بروز خلاقیت فکری به حساب می آیند.
جالب اینجاست که عوامل محدودکننده ای که از آنها نام بردیم نه فقط بر ذهن و جریان فکری ما اثر می گذارند، بلکه تأثیرات قابل توجه ای بر عملکرد جسمانی ما دارند. برخی از پزشکان و روانشناسان معتقدند در زمان کودکی، شعور و آگاهی ما تجربه ای نرم، لطیف و شکل نگرفته دارد و تا رسیدن به سنین بالاتر این شعور هزاران بار شرطی شده و ذهن ما را سخت و بی انعطاف می کند. این شرطی شدگی ها در ذهن ما حکم هایی را القاء می کنند و این حکم ها با چنان قدرتی بر ذهن ما عمل می کنند که جسم ناچار می شود خود را با آن سازگار نماید.
امروزه بعضی از پزشکان نظیر دکتر «دیپاک چوپرا» و دکتر «لاری دوسی» و ... معتقدند که چیزی به اندازه باورهای ذهنی نمی تواند بر جسم انسان تأثیر بگذارد و انسان تنها موجود روی کره زمین است که می تواند به کمک اندیشه، بیولوژی خود را تغییر دهد. بنابراین مقاومت ها، عادت ها، شرطی شدگی ها، مطلق نگری ها، تصاویر، باورها و الگوهای غلط ذهنی یا به عبارتی همان بت های ذهنی، مانعی جدی جهت روانی و سیالیت جریان تفکری ما محسوب می شوند؛ که نه تنها ما را دچار یبوست ذهنی می کنند، بلکه اثر مستقیمی بر بدن دارند و جسم را نیز مبتلا به یبوست می کنند. قابل توجه است که امروزه پزشکان و روانشناسانی که در زمینه منشأ روانی و پیام های نهفته بیماری ها تحقیق و درمان می کنند به این نتیجه رسیده اند که یبوست، بازتاب چشمگیری از میل چسبیدن به چیزی است. از زاویه ای این چسبیدن می تواند رها نکردن آرمان های قدیمی فرد مبتلا باشد. از این دیدگاه افرادی که دچار یبوست جسمی هستند، قطعاً از نظر ذهنی نیز دچار یبوست و گرفتگی می باشند و نمی توانند آنچه را که در ذهن خود ساخته اند، به هیچ قیمتی رها کنند.
در دهه اخیر مسلم شده که سلامت فکری و جسمی به تنهایی وجود ندارد. به این دلیل که می بایست تعامل مناسبی بین سلامت فکری، جسمی و اجتماعی وجود داشته باشد و سلامتی به عنوان عدم بیماری ذهنی، جسمی، زیستی و مشکلات اجتماعی تعریف می شود. به طوری که WHO )سازمان بهداشت جهانی( پرسشنامه ای را در مورد وضعیت سلامت افراد تهیه کرده که نیمی از آن به وضعیت ذهنی و فکری و نیمی دیگر به مسائل زیستی و اجتماعی نظیر اشتغال اختصاص داده شده است. ایجاد رشته ای به عنوان رشته بیماری های سایکوسوماتیک (روان تنی) نیز نشان دهنده اهمیت رابطه و تلفیق عوامل ذهنی و جسمانی می باشد.
اما برای درمان یبوست ذهنی که درباره آن با هم حرف زدیم چه نسخه ای را می توان تجویز کرد؟ یکی از ساده ترین و در عین حال اثرگذارترین داروها جهت پیشگیری و درمان یبوست ذهنی و فکری می تواند این باشد که در مورد برداشت ها و مفروضات خود بازنگری کنیم؛ از مطلق نگری بپرهیزیم، آنها را زیر سؤال ببریم و جلوی آن یک علامت سؤال بزرگ بگذاریم.
پی‌نوشت:
منظور تغذیه ای مناسب است که در شرایط تحت استرس، محرک نباشد. مثلاً در شرایط استرس آمیز از مصرف کافئین یعنی چای، قهوه وشکلات ... پرهیز کنیم.و ترشی، ادویه زیاد و چربی حیوانی مصرف ننمائیم