مصاحبه توسط: عبدالحمید پهلوزاده
مصاحبه زیر در تاریخ ۱۴ اسفند ۸۶ با خانم دکتر گویا عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران و سردبیر مجله رشد آموزش ریاضی در سازمان پژوهش و برنامه ریزی انجام شده است.
۱) لطفا خودتان را معرفی کنید.
من زهرا گویا هستم، ۵۳ ساله و ساکن تهران. تحصیلات خود را تا مقطع دیپلم در کرمانشاه گذراندم ( متولد ملایر هستم ولی کرمانشاهی هستم.) یک سال دانشکده علوم دانشگاه کرمانشاه بودم، سال ۵۳ ازدواج کردم، رفتم بوستون تا اول ۵۸ و لیسانس را در آنجا گرفتم، فوق لیسانسم نیز در حال اتمام بود که در فروردین ۵۸ به ایران برگشتم. صاحب دو فرزند هستم، سال ۶۳ به کانادا رفتم و مجددا در دوره آموزش ریاضی شرکت کردم و دکترای آموزش ریاضی را نیز از کانادا و دانشگاه ایالتی بریتیش کلمبیا گرفتم.
۲) شما سردبیر مجله رشد آموزش ریاضی هستید، در این نشریه به دنبال چه اهدافی هستید؟
من از سال ۷۵ سردبیر مجله بودم، الان (اسفند ۸۶) شماره بهار مجله منتشر شده که به نوعی بزرگداشت مرحوم کاردان است. اهداف مجله، اهداف توسعه آموزش ریاضی است، نه ریاضی، چرا که افراد دیگری و مجلات دیگری هستند که تا الان هم هستند و خوب هم فعالیت میکنند. مجلات رشد در کل آموزش موضوع مورد نظر خود را دنبال میکنند. تمرکز ما در مجله رشد آموزش ریاضی بر روی آموزش ریاضی به عنوان یک حوزه دیسیپلین بوده است و مسائل حیطه یادگیری و یاددهی ریاضی را مورد بحث قرار میدهد.
۳) دبیران ریاضی به چه میزان با شما و از طریق نشریه در ارتباط هستند، بازخورد شما از فعالیت های مجله از گروه هدف خود به چه شکل است ؟
معیار و محک من برای قصاوت در این مورد نامه هایی است که دریافت میکنیم از مخاطبانمان. که خدا را شکر به طور خیلی چشمگیری افزایش پیدا کرده است. اگر شما صفحات انتهایی مجله را ببینید، ما فقط اسم افرادی را که به ما نامه ارسال کرده اند را مینویسیم. تقریبا در هر شماره مجله که الان به روز هست (قبلا مشکلاتی در چاپ و توزیع داشتیم ولی الان به مدت سه سال است که نشریه به روز منتظر میشود) بدون اغراق میتوان گفت حدود ۳۵ اسم را منتشر خواهیم کرد که به مجله نامه ارسال کرده اند و این خود به نوعی مبین این است که مجله مورد استفاده مخاطبین خود قرار گرفته است که با ما مکاتبه میکنند. یک ویژگی که خیلی چشمگیر بود این است که ما از دورترین نقاط کشور نامه داریم. خیلی دور، من حتی نام خیلی از شهرهای ایران را از طریق نامه هایی که به مجله ارسال میشد یادگرفتم . به طور مثال از استان بوشهر و از شهر بندرریگ ما نامه داشتیم ولی متاسفانه در تهران ما کمترین مشترک را داریم و کمترین استقبال. بنده اطلاعی از میزان و حوزه جغرافیایی مخاطبان سایر محلات رشد ندارم، ولی حدس میزنم بقیه مجلات نیز به همین شکل باشد. خوشبختانه ما مخاطب درست خود را در خارج از تهران پیدا کردیم. در تهران با گرفتاریهای یک کلان شهر شاید مخاطبان ما فرصت کمتری داشته باشند به گونه ای که برخی از شرکت کنندگان در کنفرانس های آموزش ریاضی بی اطلاعی خود را از مجله اعلام میکنند. نقد هایی که برای ما ارسال میشود به نوعی مبین مطالعه مجله توسط مخاطبان خود است چرا که تا کسی چیزی را نخواند نمیتواند آن نوشته را نقد کند. ما از پارسال در نشریه ستونی را ایجاد کردیم تحت عنوان دیدگاه و به انعکاس دیدگاه هایی پرداختیم که به دست ما میرسد که از لحاظ کمی و کیفی قابل توجه است و ما در این ستون نظرات مخاطبان را بدون ویرایش درج میکنیم .
۴) تا به حال به سایت ما (گروه معلمان ریاضی راهنمایی) سر زده اید؟
یک بار، دوسال گذشته فکر کنم !!! یکی از دبیران شیراز (احتمالا آقای راستی زاده) به من گفتند و بعد از آن متاسفانه نه!!! (صادقانه بگویم)
۵) اگر دبیران بخواهند با شما در حیطه فعالیت هاییتان در مجله ارتباط برقرار کنند، به چه شکل میتوانند؟
نشریه دارای وبسایت مشخص و آدرس ایمیل مشخص است، مدیر داخلی آن مشخص است. دانشگاه شهید بهشتی هستم. همیشه هم در دانشگاه هستم مگر اینکه به مسافرت رفته باشم.
۶) ما در گروه معلمان، هر سال را تحت عنوان یک نام نامگذاری میکنیم و در آن سال به بحث در مورد آن عنوان بیشتر خواهیم پرداخت، که امسال سال ارزشیابی نامگذاری شد. با توجه به نامگذاری سال ارزشیابی، شما سیستم ارزشیابی فعلی را چقدر در ارزیابی میزان یادگیری دانش آموزان کارامد میدانید؟
چرا شما امسال را سال ارزشیابی نامیدید؟ (سوال را به خودتان برگردانم). چه ضرورتی باعث شد که به این نام برسید. (بنده در پاسخ گفتم که: نظر همه دبیران بر این نامگذاری بود و سال ارزشیابی نامگذاری شد.) لابد ضرورتی وجود داشته که شما این سال را ارزشیابی نامیده اید. هدف نهایی شما چیست؟ طرح نهایی؟ نوشتن مقاله؟ ، به نظر من میتوانید از این فرآیند استفاده کنید و به عنوان یک طرح و مقاله منتشر کنید. شما میتوانید به بهانه های مختلف فعالیت های خوبی را انجام دهید. روز خیام که فعالیت های گسترده ای در سراسر کشور انجام میشود، قبل از آن هفته معلم است که میتوانید کارهایی انجام دهید و عرضه کنید و در آخر کنفرانس های آموزش ریاضی هستند که متوانید فعالیت ها و نظرات خود را در قالب مقاله ارائه کنید، شما میتوانید از کنفرانس بخواهید که برای شما فضایی ایجاد کند که اقدام به برگزاری یک نشست و یا کارگاه داشته باشید یا سخنران مدعو داشته باشید و یا به نوعی خودتان را فعالتر کنید میتوانید بالاجبار کارهای خوبی را به ثمر برسانید، چرا که انسان وقتی در تقابل با دیگران قرار میگیرد و قرار است بهترین کار خود را عرضه کند، طبیعی است که این خود باعث میشود یک کار مطالعاتی انجام دهد و کم کم یک هسته مطالعاتی تشکیل میدهید و از دیگران کمک میگیرید و تبادل علمی برقرار میکنید. به نظر من وقتی این نامگذاری مفید واقع میشود که بتوانید از درون آن چند کار بیرون بیایید که موجب ارتقاء سطح تدریس شما شود. ( امسال گروه معلمان ریاضی راهنمایی مقاله ای تحت عنوان ” وبلاگ گروهی ، تجربه ای موفق در توسعه حرفه ای دبیران ریاضی ” را به کنفرانس یزد ارسال کرده است).
دکتر گویا : شما به چه شکل با همدیگر ارتباط دارید و بیشتر از بوشهر هستید؟
بنده: ما همگی از طریق اینترنت و همان سایت گروه معلمان با هم در ارتباط هستیم. نه معلمانی که در گروه با ما فعالیت میکنند از همه نقاط کشور هستند.
۷) یکی از پایه هایی که افت تحصیلی بیشتر از بقیه پایه ها در آن مشاهده میشود ، کلاس اول دبیرستان است ، شما دلیل آن را چه میدانید؟
من قصد ندارم کسی را مقصر معرفی کنم. وضعیت نیز به همین سادگی مشخص نمیشود، بالاخره مجموعه عوامل اثر میگذارند تا یک موقعیت را به وجود می آورند . کتاب ریاضی سال اول دبیرستان، از بحث انگیزترین کتاب های مدرسه ای در طول سالها بوده است، من فکر کنم دلایل بسیاری دارد که بخش از آن حتما به راهنمایی برمیگردد، بخش دیگر به ماهیت برنامه برمیگردد، نوع ارزشیابی، اهداف و انتظارات، چالش های آموزش متوسطه و خیلی از مسائل دیگر در ایجاد شرایط موجود دخیل هستند. به طور مثال فرض کنید ما بحران تکرار پایه را در ایران داشتیم، مدت های مدید (چرا که خیلی پر هزینه است) برای برون رفت از این به جای اینکه نگاهمان را به تدریس و یادگیری تغییر دهیم، آمده ایم با حفظ همان نگاه جرح و تعدیل هایی ایجاد کردیم که الزاما نتیجه بهتری ندارد. ما در مقطع راهنمایی تبصره صفر داریم ( صفر مطلق)، که از سال ۸۱ عملیاتی شده است. دانش آموزش بدون دانستن هیچ چیزی در درس ریاضی میتواند وارد دبیرستان شود و ریاضی سال اول را بخواند که همه دانش آموزان میخوانند (چرا که سال اول عمومی است) . تفاوت برنامه ای مقاطع نیز مسئله دیگری است. برنامه دوره دبیرستان و راهنمایی در فضایی جداگانه نوشته شده اند . فرض کنید هر دو برنامه عالی و بی نظیر باشند ولی گسسته از همدیگر هستند و ترتیب و توالی لازم را ندارند . بعضی از مطالب در کلاس اول دبیرستان ، بعضی از اهداف آن به نظر من شفاف نیستند و به چه منظور دانش آموز باید آنها را بخواند . مطالبی را دانش آموز باید بخواند به عنوان یک درس عمومی و نه یک درس اختصاصی . و در دوره راهنمایی هم ما با درس ریاضی راهنمایی بد رفتاری میکنیم . چرا که درس ریاضی راهنمایی یک درس عمومی است و ما به آن به عنوان یک درس تخصصی نگاه میکنیم. و خیلی مشکلات دیگر هستند که در این وقت کوتاه نمی گنجند .مجموعه عواملی هستند که منجر به این نتیجه میشوند و به نظر من غیر منصفانه است که ما یک عامل را از این مجموعه وسیع بکشیم بیرون و همه مشکلات را از آن بدانیم. این مشکل قابل مطالعه و بررسی می باشد.
۸) چه منابعی را روی اینترنت برای مطالعه دبیران معرفی میکنید؟
ما خیلی از این سایت ها را در مجله معرفی کرده ایم و باز هم معرفی خواهیم کرد تا آنجا که آنها را بشناسیم. من فکر میکنم اگر شما به آن سایت ها مراجعه کنید و از طریق لینک های آن سایت های خوبی را پیدا کنید. یکی از سایت های خوب را که در مجله معرفی کردیم سایت nctm است. چون مطالب مفیدی را به تفکیک پایه های تحصیلی در بر دارد و فعالیت هایی مناسب کلاس درس دارد، توصیه هایی برای تدریس .
۹) لطفا خاطره ای از دوران تحصیل یا تدریس یا بطور کلی در حیطه آموزش ریاضی بیان کنید.
تدریس پر از خاطره است چرا که هر روز آن با روز بعد فرق میکند. موضوع خاصی را در ذهنم ندارم. طبیعی است که باید موضوعات خوشایند را مطرح کنم. (سوال سختی است، چرا که احتیاج به فکر کردن دارد.) شاید نتوانم خاطره مشخصی را مطرح کنم ، برداشت من از تدریس است که خاطره انگیز است. کلاس درس است که گاهی اوقات با خودم فکر میکنم موفق بوده ام یا نه. نگران هستم، دغدغه دارم و دیگران آن را میپذیرند. ایتدای تدریسم بیشتر نگران بودم. هنوز هم هر جلسه تدریسم برایم یک واقعه است. هر دفعه فکر میکنم قرار است امروز حادثه ای در کلاس اتفاق بیافتد. خوشبختانه تا به حال تدریس برایم تکراری نشده است.
۱۰) اگر صحبت خاصی با دبیرانی که در گروه معلمان ریاضی راهنمایی فعالیت میکنند دارید، بفرمایید.
به هم اندیشی احترام بگذارید . راجع به هم اندیشی حرف نزنید. از همدیگر یاد بگیرید و به همدیگر یاد دهید و این کار اصلا ساده نیست .راجع به هم اندیشی و فعالیت های جمعی صحبت کردن کار راحتی است و نه عمل به آن. و این را بدانید که مخاطب شما ذهن فعالی دارد، نان گندم را اگر نخورده ولی در دست مردم دیده است، با تکنولوژی آشنا است حتی در دور افتاده ترین نقاط ایران تا در مدرنترین کلان شهر های ایران. تکنولوژی را میشناسد، مهم نیست که در دسترس دارد یا نه، سطح توقع او بالا رفته است . مرعوب کردن دانش آموزش هیچ لطفی برای معلم ندارد. کلاس درس اگر برای شمای معلم جالب نباشد ، کسالت آور خواهد بود. من نمیتوانم کلاس درس غیر جالب خودم را تحمل کنم ، چرا باید توقع داشته باشیم ۴۰ نفر دیگر کلاس من را تحمل کنند.
۱۱) اگر بخواهیم با همکاران خارج از کشور ارتباط برقرار کنیم تا بتوانیم از تجارب آنها استفاده کنیم ، کدام کشور را پیشنهاد میکنید؟
شما دو سطح کاملا متفاوت را بررسی میکنید. اول سطحی است که تحقیقات آموزش ریاضی در آن زمینه انجام میشود که از طریق مجلات میتوانید پیدا کرده و مطالعه کنید. سطح دوم چیزی است که در واقعیت کلاس درس اتفاق می افتد، سیستمی نیست و بیش از اینکه سیستمی باشد بستگی به معلم دارد و سطح انتظارات جامعه از معلم ها است. شما معلم های مناسب را پیدا کنید، معلم هایی که حرف نو برای گفتن دارند، میتوانید با آنها ارتباط برقرار کنید و از تجارب آنها استفاده کنید.
۱۲ ) وضعیت ادامه تحصیل در رشته آموزش ریاضی در کشور ما به چه گونه است؟
دانشگاه دولتی خیلی محدود، دانشگاه آزاد خیلی فراوان. به نظر من بعد از اخذ هر مدرک تحصیلی چند سال تدریس کنید. برای رشته های آموزشی عجله نکنید. چرا که تجربه آن ارزش فراوان دارد و متکی بر همین تجارب است. دانشگاه شهید بهشتی در مقطع فوق و دکترا در رشته آموزش ریاضی دانشجو می پذیرد.