در آستانه سال تحصیلی جدید قرار داریم که لازم است والدین و معلمان نگاه عمیقی به معیارهای شناخت کودکان و میزان بهره هوشی آنان، به خصوص در پایه اول ابتدایی داشته باشند تا استعدادهایشان به درستی و واقعی شناسایی شود.
هوش یکی از جذاب ترین و جالب توجه ترین نیروهای روانی است که جلوه های آن در موجودات مختلف به میزان متفاوت قابل مشاهده است و هر چه موجودات از تکامل بیشتری بهره مند باشند از نظر هوش نیز پیشرفته تر هستند و به همان نسبت از پیچیدگی بیشتری نیز برخوردارند.
روانشناسان برای هوش تعریف های مختلفی ارایه کرده اند، از جمله اینکه هوش کشش مغزی و توان روانی موجودات زنده، هوش ترکیبی از تفکر و تخیل، هوش درک رابطه علت و معلول،هوش بینش در حل مسائل و امور و هوش همان چیزی است که آزمون های روانی آن را اندازه گیری می کنند.
بر اساس نظریه های روانشناسی هوش دارای دو بعد اجتماعی و مفهومی است که در ارتباط و مقایسه با دیگران معنا و مفهوم می یابد و عملکرد فرد را در ابعاد مختلف در بر می گیرد.
یک معلم پژوهشگر البرزی در این زمینه یک تحقیق پژوهشی میدانی در مجتمع دخترانه امام خمینی (ره ) در ناحیه یک کرج انجام داده که در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: در مورد تیز هوشان هیچ تعریف مطلق و کاملی که مورد قبول همگان باشد وجود ندارد ولی با وجود تفاوت های فردی میان تیز هوشان نشان می دهد که تمام تیز هوشان به یکی نسبت تیز هوش نیستند و همچنین هر فرهنگی با توجه به ارزش ها ، نگرش ها و سبک زندگی تیز هوشی را به گونه ای متفاوت تعریف می کنند.
مریم ابراهیمی جوزانی افزود: تیز هوشان مانند عقب مانده ها ، حدود 2 درصد جمعیت را شامل می شوند و زمانی از کودک تیز هوش به ویژه در سال اول دبستان سخن می گوییم در واقعه باید به ویژگیهای شخصیتی که در او در سه زمینه بهره هوشی فوق العاده ، انگیزه و خلاقیت وجود دارد نگاه تخصصی تا بتوان کودکان با هوش را شناسایی کرد و تحت پوشش آموزش ویژه قرار داد.
وی در ادامه به 6 توانایی ویژه کودکان تیز هوش که شامل توانایی هوشی کلی ، استعداد درسی ویژه ،توانایی فکری بالا ،رهبری، حرکتی فوق العاده و ذوق و استعداد هنری پرداخت.
این پژوهشگر البرزی با اشاره به اینکه دانش آموزان تیز هوش و با استعداد از نظر جسمی ، سلامت شخصیت، سازگاری اجتماعی ،پیشرفت تحصیلی برتر از همکلاسان خود هستند و در ویژگی هایی از جمله غنای خزانه لغات و تبحر در کاربرد کلمات، درک روابط منطقی،داشتن تفکر انتزاعی ، سرعت یادگیری،آینده فکری ،کنجکاوی و علاقه گسترده ، دقت و تیزی در مشاهده ، حافظه قوی و خلاقیت و ابتکار نیز بهتر از متوسط می باشند.
این پژوهشگر گفت: از آنجا که کودکان نیز هوش تافته جدا بافته نیستند و در واقع تنها کودکانی با ویژگی های تیز هوشی هستند آنان نیز در طی دوران رشد و بلوغ خود همانند دیگر کودکان با مشکلاتی همانند خستگی ناشی از عدم رقابت در کلاس در بین همکلاسی ها ، مشکلات عاطفی ، اقناع نشدن از نظر علمی مواجه شوند که با شناسایی سریع آنان و تحت حمایت قرار دادن توسط والدین و معلمان می توان از آسیب دیدگی روحی و کاهش انگیزه تحصیلی در آنان پیشگیری کرد.
وی در ادامه به نتایج تحقیقات خود بر روی کودکان تیز هوش پرداخت و خاطر نشان کرد: کودکان تیز هوش نقاشی های پیشرفته تر و مفصل تری نسبت به کودکان عادی می کشند، قدرت تخیل و خلاقیت بالایی دارند، به نکات ریز در محیط اطراف و کشیدن نقاشی دقت خاصی دارند، در انجام مهارت های جرکتی بهتر عمل می کنند و تعادل خاصی دارند و عملکرد ذهنی بالایی دارند.
ابراهیمی به والدین و معلمان توصیه کرد برای شناخت کامل از وضعیت هوشی فرزندشان به خصوص در مقطع دبستان از روانشناسان برای گرفتن آزمون های هوش و استعداد که 10 توع می باشد کمک بگیرند.
وی از آموزش به هنگام ، ایجاد فرصن به کودکان در خانه برای تقویت حرکات ماهیچه ای آنها با ایجاد شرایطی مثل بستن بند کفش ها، استفاده از قاشق و چنگال، لباس پوشیدن، نگه داشتن مداد در دست و نوشتن تکالیف درسی، انجام فعالیت های هنری در خانه به خصوص نقاشی، خواندن کتاب داستان و تماشای بر نامه های مورد علافه تلوزیونی البته بر اساس علائق فردی، توجه به نیازهای عاطفی، جسمی و تغذیه فکری به عنوان مهمترین وظایف والدین درمقابل کودکان ذکر کرد.
این معلم پژوهشگر بیان کرد: برای پیشگیری از مشکلات عاطفی و آموزشی در کودکان تیزهوش باید به شناخت سریع و به موقع استعدادها،توسعه ارتباط موثر بین بزرگسالان و کودک تیز هوش ، تکمیل اطلاعات پیرامون ویژگی های شخصیتی آنان ، حمایت و مشارکت در علائق کودک، ایجاد حسن امنیت و شایستگی در کودک تیز هوش در جامعه توجه کرد.
ابراهیمی افزود: توسعه ارتباط موثر بین معلم و کودک تیزهوش، توجه به علایق، توانمندی ها، خلاقیت، استعداد، تشویق، وقت گذاشتن برای این کودکان در کلاس درس و برنامه ریزی با کمک والدین برای پر کردن اوقات فراغت در خانه از موارد مهمی است که باید معلمان دانش آموزان تیز هوش به آن دقت کنند.
ابراهیمی گفت: حتی دانش آموزی که از نظر معلم دارای اختلالات رفتاری در کلاس درس است می تواند یک دانش آموز تیز هوش باشد که در این تحقیق میدانی به این مهم نیز پرداخته شد و یک دانش اموز سال اول به مدت سه ماه در سال تحصیلی گذشته در خترانه امام خمینی (ره) در ناحیه یک کرج مورد بررسی قرار گرفت که نتایج به دست آمده در قالب مشاهده رفتار های دانش آموز در کلاس ، توجه به خصوصیات و ویژگی های ذهنی و رفتاری، اجرای آزمون هوش ،پرسشنامه ، مشاهده عینی و بررسی نقاشی های وی در مدرسه و خانه نشان داد که نه تنها این دانش آموز با هوش است بلکه به توجه و حمایت بیشتری از سوی معلم و والدینش نیاز دارد.