دانشگاه صنعتی شریف در حال اجرای برنامه راهبردی درازمدتی در حوزه فناوری‌های توانبخشی هوشمند است که طی آن بتوان این فناوری‌ها را به صورت کاملا شخصی در اختیار بیماران قرار داد تا افراد هر زمان که خودشان احساس نیاز می‌کنند از امکانات آن استفاده کنند.
به گزارش سرویس فناوری ایسنا، گروه بیومکانیک دانشکده مکانیک دانشگاه صنعتی شریف حضور فعالی در اجرای این برنامه درازمدت با هدف توسعه فناوری‌های هوشمند در حوزه توانبخشی فیزیکال دارد. طی این برنامه که با توجه به مجموع شرایط اقتصادی و وضعیت بالینی بیماران ایرانی طراحی شده است تاکنون فناوری‌های بسیاری توسعه داده شده‌اند.
براساس تجربیات و دستاوردهای این طرح، به تازگی یک مرکز تحقیقاتی در این زمینه راه اندازی شده است. پیش از این نیز گروه پژوهشی دانشگاه صنعتی شریف، با همکاری شهرداری تهران طرحی به نام حسنا برای استفاده از فناوری های توانبخشی به منظور پایش سلامت فیزیکی افراد سالمند را اجرا کرده بود.
دکتر بهزادی پور، استاد گروه بیومکانیک دانشگاه صنعتی شریف و از همکاران این برنامه هدف پژوهشگران را این‌گونه تشریح می‌کند:«هدف این است که بتوانیم پایش و هدایت تمرینات فیزیکی را به دستگاه‌های هوشمند واگذار کنیم که البته متخصصان در یک مرحله بالاتر بر این مجموعه نظارت داشته باشند.»
وی می‌افزاید:«این ایده از مدتها پیش تحت عنوان توانبخشی از راه دور در ذهن ما بوده اما تاکنون هزینه و قیمت این دستگاه‌ها و حسگرها بسیار بالا بوده و این یک مانع اصلی است برای اینکه به صورت عمومی و گسترده مورد استفاده قرار گیرد و اتفاقی که در این چند سال رخ داده این است که به خاطر برخی پیشرفت ها در حوزه فناوری این دستگاه‌ها و حسگرها به صورت ارزانتری قابل تهیه است، در نتیجه این ایده یک جان دوباره گرفت.»
رویای بیماران ایرانی برای توانبخشی فیزیکی ارزان
توانبخشی فیزیکی حوزه ای است که نیازمندانش افراد مستحق و نیازمند هستند. افرادی که سکته می‌کنند یا دچار تصادف می شوند تحرک خود را از دست می دهند و رفت و آمد برای آنها مشکل می شود. خانه نشینی بیماران موجب حذف آنها از جامعه می‌شود. بنا به گفته کارشناسان این موضوع با توجه به اینکه سن سکته در کشور ما نسبت به متوسط جهانی پایین‌تر است و با توجه به اینکه فرآیند توانبخشی پرهزینه، زمانبر و محتاج به نیروی انسانی و رفت و آمد است موجب می‌گردد در اغلب موارد یک نیروی فعال جامعه به مصرف کننده‌ای تبدیل شود که روحیه خود را نیز از دست داده است. این در حالی است که در بسیاری موارد می‌توان با توانبخشی این افراد را مداوا کرد.
استاد دانشگاه صنعتی شریف معتقد است: هزینه بالای توانبخشی و قیمت گران دستگاه‌های مربوطه موانع بزرگی برای توانبخشی در ایران محسوب می‌شوند.
بهزادی‌پور در این باره می‌گوید:«بحث توانبخشی در ایران اقتصاد نحیفی دارد. یعنی بیمار معمولا توان پرداخت هزینه بالا ندارد و تعرفه‌ها هم روی این قضیه محدودیت ایجاد می‌کنند. اغلب دستگاه‌ها هنگامی که وارد می‌شوند به دلیل هزینه بالایی که دارند تبدیل به یک وسیله تزئینی می‌شوند یعنی کلینیک براساس تعرفه هایی که می‌تواند از بیمار بگیرد نمی‌تواند هزینه‌های آن را تامین کند در نتیجه اگر بتوان دستگاه‌های ارزانی را ساخت که بر اساس کاربردهای داخلی بومی سازی شده باشند کار بزرگی در این حوزه صورت گرفته که در برنامه دانشگاه صنعتی شریف نیز این دیدگاه رعایت شده است.»
دانشگاه شریف در نقش تامین کننده فناوری گروه بیومکانیک دانشگاه صنعتی شریف با توجه به شرایط و نیازهای کشور از چندین سال پیش فعالیت‌های خود را برای کمک به بیماران نیازمند توانبخشی آغاز کرد که هم‌اکنون این تلاش‌ها در قالب برنامه‌ای راهبردی دنبال می‌شوند. بهزادی‌پور درباره این برنامه می‌گوید:«طی این برنامه کلی تا کنون پرو‌ژه‌های مختلفی اجرا شده است. پروژه ربوهب که یک ربات برای توانبخشی مچ دست بود و در جشنواره رازی برنده جایزه شد، یکی از تجربه‌های موفق و قدیمی پژوهشگران دانشگاه شریف بود. همچنین طرح حسنا نیز از دستاوردهای دیگری بود که طی اجرای برنامه گروه بیومکانیک به دست آمد. این طرح برای استفاده از فناوری های توانبخشی به منظور پایش سلامت فیزیکی افراد سالمند در نظر گرفته شده است. در این طرح با کمک فناوری‌های نوین هوشمند، سلامت حرکتی سالمندان به صورت مستمر پایش می‌شود. علاوه بر این نیازمندان به فعالیت‌های توانبخشی می‌توانند با استفاده از خدمات این طرح، اقدامات درمانی خود را با دقت و انگیزه بیشتری پی‌گیری کنند. طرح حسنا که با همکاری شهرداری تهران انجام می‌شود، حول این محور است که ما از فناوری هایی مثل، رباتیک، سیستم‌های هوشمند، پردازش تصویر، پردازش سیگنال و دانشهای پایه ای مانند، بیو مکانیک و حتی علوم توانبخشی مثل فزیوتراپی استفاده کنیم و فناوری را به خدمت بگیریم برای اینکه فرآیندهای توانبخشی به صورت هدفمند و با سنجش دایمی بتواند اتفاق بیافتد، یعنی به جای اینکه سنجش‌ها به صورت کیفی و لزوما توسط متخصص انجام شود، توسط یک دستگاه و به صورت اتوماتیک اتفاق بیافتد.»
بهزادی‌پور همچنین به فعالیت‌های دیگر گروه بیومکانیک دانشگاه شریف اشاره کرده و می‌گوید:« تقریبا از دو سال قبل در این گروه پروژه بزرگی را شروع کرده و سعی کردیم مجموعه ای از دستگاه‌های نسبتا ارزان قیمت را با استفاده از فناوری های موجود مورد استفاده قرار دهیم. ایده اولیه این بود که به دلیل ارزان بودن این دستگاه‌ها بتوانیم در خانه از آنها استفاده کنیم؛ یعنی، بیماران سکته، ضایعات نخاعی و افرادی که نیازمند توانبخشی های فیزیکی هستند، این دستگاه‌ها را به امانت در اختیار داشته باشند، تا بتوانند به صورت فشرده در خانه تمرینات توانبخشی را دنبال کنند.»
استاد گروه بیومکانیک دانشگاه صنعتی شریف در ادامه همچنین به تاسیس مرکز تحقیقات فناوری‌های توانبخشی عصبی هوشمند دکتر موفقیان بر اساس تجربیات این گروه اشاره کرده و هدف از ساخت این مرکز را توسعه سیستم‌های هوشمند به منظور درمان و توانمند‌سازی بیماران دچار اختلال حرکتی ذکر می‌کند.
مسیر پیش رو
بهزادی پور تحقق ایده توانبخشی از راه دور را یکی از افق‌های آینده برنامه راهبردی گروه بیومکانیک معرفی کرده و می‌گوید:« با وجود آن که ایده توانبخشی از راه دور سابقه دارد، اما محصولات هوشمند توانبخشی که فناوری اصلی در این مسیر است سابقه چندانی ندارند، اما من معتقدم این حوزه به علت نیازی که به آن وجود دارد، اگر روی آن سرمایه گذاری‌های لازم شود تا دستگاه نزد بیمار برود به جای آنکه بیمار به آن مراجعه کند، می تواند یک تحول را ایجاد کند. به همین دلیل ما این راه را ادامه می دهیم تا به جایی برسیم که این فناوری بتواند به صورت کاملا شخصی در اختیار افراد قرار گیرد تا افراد هر زمان که خودشان احساس نیاز می‌کنند از امکانات آن استفاده کنند.»