نیم نگاه
گروهی از محققان سیستمی طراحی کرده‌اند که می‌تواند تمام فعالیت‌های مغزی انسان را ترجمه کند و آن را به صورت نوشتاری و در قالب کلمات ارائه دهد تا به عبارت دیگر فناوری بتواند ذهن انسان را بخواند. پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک افرادی که به بیماری‌های نورولوژیکی مبتلا شده‌اند و قابلیت تکلم خود را از دست داده‌اند، براحتی می‌توانند با محیط پیرامون خود در ارتباط باشند.
فناوری ویژه‌ای که هنوز به صورت عمومی در اختیار کاربران قرار نگرفته است می‌تواند مبتنی بر تفکراتی که در ذهن هر فرد می‌گذرد تصاویر ویدئویی ارائه دهد و حتی حرکات شما را هنگام رانندگی پیش‌بینی کند. این فناوری به صورت آزمایشی توانسته است تا اندازه‌ای روانشناسان را به سیستم تفکری انسان نزدیک‌تر کند. اما گروهی از محققان هم‌اکنون یک گام جلوتر برداشته‌اند و سیستمی طراحی کرده‌اند که می‌تواند تمام فعالیت‌های مغزی انسان را ترجمه کند و آن را به صورت نوشتاری و در قالب کلمات ارائه دهد تا به عبارت دیگر فناوری بتواند ذهن انسان را بخواند.
مرکز بین‌المللی «مرزهای علوم اعصاب» در امریکا برای آنکه بتواند سیستم مذکور را ارائه دهد هفت بیمار را انتخاب کرد و ورق‌های مجهز به الکترودهای هوشمند را روی سر آنها قرار داد. این الکترودها به گونه‌ای طراحی شدند که می‌توانستند داده‌های عصبی را از مغز هر فرد دریافت کنند و روی آنها تحلیل‌ها و پردازش‌های دقیق را انجام دهند. نتایج فعالیت این الکترودها نشان داد سیستم جدید می‌تواند هرآنچه را که در ذهن افراد می‌گذرد، به جملات معنی‌دار و قابل فهم تبدیل کند.
زیر ذره‌بین فناوری
نتایج این تحقیق که طی هفته گذشته به صورت رسمی منتشر شد، برای نخستین بار در تاریخ نشان داد که فناوری می‌تواند ذهن افراد را بخواند تا در آینده نزدیک حتی بدون این الکترودها هم بتوان آنچه را که در تفکر افراد می‌گذرد روی کاغذ مشاهده کرد. مرکز بین‌المللی «مرزهای علوم اعصاب» برای انجام تحقیق جدید خود یک الگوریتم رایانه‌ای پیچیده تعریف کرد تا الکترودها و سیستم مرکزی بتوانند از نحوه صحبت کردن هر بیمار الگوبرداری کنند. این الگوریتم به گونه‌ای ساخته شد که نحوه ادای حروف و آوا را توسط هر بیمار شناسایی می‌کرد و جداسازی آنها از یکدیگر، فرمول ویژه‌ای را برای هر شخص در نظر می‌گرفت. به عنوان مثال برای عبارت «روزنامه» الگوریتم هوشمند آوای هر بیمار را به صورت جداگانه تحلیل و عبارت مذکور را به بخش‌های «روزنامه» تبدیل کرد تا بتواند خصوصیات منحصر به‌فرد آن را برای هر شخص شناسایی کند. این فرآیند به سیستم هوشمند کمک کرد الگوهایی که هر یک از سلول‌های مغزی در جریان ادای کلمات مورد استفاده قرار می‌دهند، شناسایی کند.
در پایان این مراحل سیستم هوشمند یک فرمول با تمام جزئیات لازم را به صورت مجزا برای هر فرد ایجاد کرد تا از این طریق بتواند نوع فعالیت هر یک از سلول‌های مغزی را تشخیص دهد. این سیستم در 75درصد موارد موفق شد بر اساس نوع فعالیت هر سلول مغزی بدرستی حدس بزند چه آوایی قرار است به‌واسطه آن تولید شود تا از این طریق کلماتی که از مغز هر فرد عبور می‌کنند، روی کاغذ نوشته شود.
البته دانشمندان می‌گویند این برنامه رایانه‌ای نیازمند آن نیست تا میزان دقت خود را 100 درصد کند و از طریق چسباندن صداهای مغزی به یکدیگر آوای هر کلمه را تشخیص دهد، زیرا هر یک از ما کلمات را در فرم‌های مشخص بیان می‌کنیم و الگوریتم تعریف شده برای این سیستم هوشمند می‌تواند غلط‌های خود را پس از گذشت مدتی تشخیص دهد و به صورت خودکار جملاتی را که حدس می‌زند ، معنادار کند. «پیتر بِرنر» یکی از مدیران اصلی این طرح تحقیقاتی بر همین اساس توضیح داد فناوری هوشمند آنها با ضریب خطای 25 درصد می‌تواند هر آنچه را که از ذهن افراد عبور می‌کند به صورت کاملاً صحیح روی کاغذ بنویسد.
زیر نظر هوش مصنوعی
«پیتر بِرنر» می‌گوید: «دستیار دیجیتالی Siri اپل که بر اساس فناوری یادگیری ماشینی کار می‌کند و نوعی هوش مصنوعی در آن به کار رفته است، با دقت بین 50 تا 70 درصد خدمات خود را در اختیار کاربران می‌گذارد. با این حال جالب است که تقریباً در همه موارد نیازهای کاربران را پیش از آنکه اعلام کنند بدرستی تشخیص می‌دهد و سلایق هر یک از آنها را بدرستی شناسایی می‌کند. این سیستم بر اساس رفتارهایی که در گذشته انجام می‌دهید، بدرستی حدس می‌زند که در آینده کدام گزینه را انتخاب خواهید کرد یا چه جمله‌ای را به زبان خواهید آورد. دستیار دیجیتالی اپل به کمک اطلاعاتی که در گذشته از شما جمع‌آوری کرده است، خدمات قابل ملاحظه‌ای را در آینده ارائه می‌دهد. حال آنکه توجه داشته باشید سیستم جدید با قابلیت خواندن ذهن انسان از Siri اپل هم دقیق‌تر و بهتر عمل می‌کند».
برای فناوری هوشمندی که می‌تواند فکر انسان را بخواند، ذخیره داده‌‌ها به صورت مستقیم از روی مغز اهمیت زیادی دارد. ذخیره تمامی فعالیت‌های عصبی از روی پوست سر، یک نسخه نه چندان دقیق از آنچه در مغز انسان می‌گذرد تهیه می‌کند. بر این اساس برنر و همکارانش به دنبال روش‌های بهتر مبتنی بر هوش مصنوعی می‌گردند تا بتوانند گامهای بهتری در این زمینه بردارند. برنر برای روشن‌تر شدن قضیه می‌گوید روش کنونی مانند آن است که در ارتفاع 1000 پایی از یک استادیوم بسکتبال قرار بگیریم و به صورت مبهم فقط تشخیص دهیم که مردم در حال تشویق هستند. در این فرآیند هرگز نمی‌توانیم چهره افراد را شناسایی کنیم و از نحوه فرآیند بازی مطلع شویم.
گامهای رو به جلو
محققان برای آنکه بتوانند محدودیت‌های کنونی فناوری جدید خود را از میان بردارند، گامهای دیگری رو به جلو برداشته‌اند. در آخرین اقدام گروهی از داوطلبان مبتلا به بیماری صرع در تحقیقات مرکز بین‌المللی «مرزهای علوم اعصاب» شرکت کردند و محققان پس از باز کردن جمجمه آنها، شبکه الکترود را در مغز آنها قرار دادند تا نقشه دقیق فضاهایی که نورون‌ها به صورت ناقص یا کامل حرکت می‌کنند به دست آید. این بخش از تحقیقات با همکاری «مرکز ملی نوروتکنولوژی تطبیقی» و «دانشگاه ایالتی نیویورک» در کشور آلبانی انجام شد تا این بار الکترودهای هوشمند بدون واسطه و به صورت مستقیم با مغز انسان در تماس باشند. البته این تحقیقات به صورت کاملاً شخصی برای هر یک از افراد دنبال شد تا بیماری صرع در آنها درمان شود. این فرآیند باعث شد نحوه قرار گرفتن الکترودها در مغز و ساماندهی الگوریتم هوشمند برای هر یک از افراد با دیگری تفاوت داشته باشد.
از آنجایی که مغز هر انسان به صورت کاملاً واحد طراحی شده است و هیچ دو نفر ساکن کره خاکی را نمی‌توان یافت که مغز مشابه داشته باشند، داده‌های مربوط به فعالیت‌های نورون می‌بایست به صورت مستقیم از روی مغز دریافت شود و به همین خاطر در شرایط کنونی بسیار دشوار است که بدون نصب الکترود بتوان ذهن هر فرد را براحتی خواند و تفکرات او را به نوشته‌های کاغذی تبدیل کرد. با وجود این باید توجه داشت که فناوری پتانسیل‌های فراوانی را برای نسل آتی بشر در خود جا داده است. پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک افرادی که به بیماری‌های نورولوژیکی مبتلا شده‌اند و قابلیت تکلم خود را از دست داده‌اند، براحتی بتوانند با محیط پیرامون خود در ارتباط باشند.
«استیون هاوکینگ»بزرگترین فیزیکدان قرن که به بیماری مشابهی مبتلاست و نمی‌تواند صحبت کند، یک دستگاه خارجی را مورد استفاده قرار می‌دهد تا کلماتی که در مغز او می‌گذرد روی نمایشگر رایانه‌ای خوانده شود ولی اگر فناوری جدید به نتیجه برسد، دیگر نیازی به استفاده از این دستگاه خارجی نیست و بیماران با کاشت چند الکترود هوشمند در مغز خود می‌توانند مانند افراد عادی صحبت کنند. البته بِرنر می‌گوید که این تازه نخستین گام در دنیای فناوری‌های هوشمند برای خواندن ذهن بشر محسوب می‌شود و چشم‌انداز این عرصه به گونه‌ای است که هرگز نمی‌توان انتهایی را برای آن در نظر گرفت.