باشگاه دانشپژوهان جوان، متولی برگزاری المپیادهای علمی در ایران است و اگر بخواهیم هدف از تاسیس آن را بدانیم، بهتر است تاریخچه المپیادها را بررسی کنیم. از همان اوایل انقلاب مسوولان دریافتند دانش‌آموزان در درس‌هایی مانند ریاضی ضعیف هستند و بهتر است برای تقویت بنیان علمی آنها فکری کرد، به همین دلیل رقابتی علمی را بین دانش‌آموزان پایه‌ریزی کردند تا انگیزه مطالعه بیشتر را در آنها پدید آورند. سال‌ها بعد، برای تقویت این انگیزه‌ها تصمیم گرفتند دانش‌آموزان ایرانی را در مسابقات جهانی محک بزنند و به این‌ترتیب دانش‌آموزان در سال 1366 در قالب یک تیم شش‌نفره به المپیادهای جهانی راه یافتند. البته در آن زمان هنوز باشگاه دانشپژوهان جوان شکل نگرفته بود و کارهای اجرایی المپیاد، در واحدی در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی کتاب‌های درسی انجام می‌شد. از سال 1366 به بعد کم‌کم رشته‌های دیگر هم اضافه شدند و ما هم‌اکنون در شش المپیاد جهانی شرکت می‌کنیم.
با افزایش تعداد رشته‌ها و همچنین افزایش استقبال دانش‌آموزان از این حرکت‌ها، مسوولان به این نتیجه رسیدند که باید تشکیلات و سازمانی را برای مدیریت بهتر این جریان ایجاد کنند که در نهایت باشگاه دانشپژوهان جوان در سال 1374 تاسیس و همه فعالیت‌های علمی و اجرایی مربوط به المپیادها، به این باشگاه واگذار شد. پس هم‌اکنون باشگاه دانشپژوهان جوان را می‌توان به عنوان موسسه‌ای آموزشی-پژوهشی تعریف کرد که زیر نظر آموزش‌وپرورش انجام وظیفه می‌کند و کار اصلی‌اش شناسایی، آموزش و اعزام دانش‌آموزان به المپیادهای جهانی است. البته در یکی، دو سال اخیر تغییرات ساختاری در این باشگاه روی داد و طی آن باشگاه دانشپژوهان جوان به عنوان یک معاونت مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان منظور شد، به بیان دیگر مسوول باشگاه دانشپژوهان جوان، معاون مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان نیز هست.
هدف اصلی از شرکت در المپیادها و تاسیس باشگاه دانشپژوهان جوان، ایجاد تحرک و پویایی در نظام آموزشی کشور است. برای ایجاد این تحرک و پویایی نیز ما پیش از انتخاب دانش‌آموزان برتر و اعزام آنها به مسابقات جهانی، ابتدا مسابقاتی را در مراحل مختلف در سطح کشور برگزار می‌کنیم به‌گونه‌ای که همه دانش‌آموزان واجد شرایط کشور، امکان حضور در آن را دارند. البته این مسابقات را نیز در چند مرحله و سطح انجام می‌دهیم. این مسابقات هم به‌گونه‌ای طراحی و اجرا می‌شود که شرکت در آنها برای دانش‌آموزان جاذبه دارد و انگیزه‌های مضاعفی را برای پیگیری‌های مباحث علمی در آنان ایجاد می‌کند. پس در مجموع می‌توان گفت مسابقات کشوری و جهانی المپیاد، بهانه‌ای است برای تحرک و پویایی علمی بین دانش‌آموزان کشور که قرار است دانشمندان و نخبگان علمی آینده کشور از بین همین‌ها پدید آیند. بهترین شاهد هم برای ایجاد این تحرک علمی، شرکت 153هزارو700نفر از دانش‌آموزان سراسر کشور در المپیادهای مختلف در سال‌جاری است. البته ما هنوز این رقم را کافی نمی‌دانیم و طبق برنامه‌ریزی‌ها، در صدد گسترش این فعالیت‌ها هستیم و چشم‌انداز شرکت 400هزارنفر از دانش‌آموزان را برای خود ترسیم کرده‌ایم. هدف از این کار نیز عمومی‌سازی المپیاد و ایجاد انگیزه تحصیل بیشتر و تقویت خودباوری در همه دانش‌آموزان کشور است. ما هم‌اکنون حدود سه‌میلیون دانش‌آموز متوسطه در کشور داریم و به گمان ما حدود 10تا15درصد از کل این تعداد، توانایی حضور در مراحل مقدماتی را دارند، بنابر این حضور 400هزارنفر در مسابقات کشوری المپیاد، پدیده‌ای دور از ذهن و دور از دسترس نیست.
البته لازمه حضور در این المپیادها نیز کسب نمرات خوب و مطالعه بنیادی درس‌های مربوطه است و به این ترتیب می‌بینیم که برگزاری المپیاد، جریانی است که باعث می‌شود کل سیستم آموزشی از آن بهره‌مند شود و نه فقط یک تیم چند نفره‌ای که در نهایت به المپیاد اعزام می‌شود. پژوهش‌های ما نشان می‌دهد که پس از راه‌اندازی جریان المپیاد و تشکیل باشگاه دانشپژوهان در ایران، فعالیت‌های علمی در مدارس سراسر کشور به شدت افزایش یافته و شور و نشاطی در این فعالیت‌ها مشاهده می‌شود.
باشگاه دانشپژوهان برای انتخاب دانش‌آموزان برتر و مستعد جهت اعزام به مسابقات جهانی، ابتدا مسابقاتی را در چند مرحله در سطح کشور برگزار می‌کند که ما در اجرای این آزمون‌ها نیز، هم مباحث علمی کتاب‌های درسی کشورمان و هم سطح و شیوه‌های المپیادهای جهانی را در نظر می‌گیریم. در اساسنامه باشگاه دانشپژوهان جوان ذکر شده است که این باشگاه برای شناسایی استعدادها، باید از ظرفیت‌های علمی موجود در کشور استفاده کند. به همین دلیل ما برای هر رشته المپیادی، یک کمیته علمی تشکیل دادیم که هر کمیته از استادان صاحبنظر و برجسته دانشگاه‌های معتبر کشور، دانشپژوهان المپیادی که در سال‌های گذشته مدال کسب کردند و همچنین دبیران و معلمان باتجربه آموزش‌وپرورش تشکیل شده است. یکی از کارهای این کمیته‌ها این است که با در نظر گرفتن اهداف کلی المپیادها و شیوه اجرای آزمون‌های کشوری، پرسش‌هایی را طراحی کنند که در آزمون‌ها استفاده می‌شود.
پس از برگزاری اولین آزمون‌ها که به صورت تستی، بین شش‌تا 10درصد از شرکت‌کنندگان برای دور دوم آزمون‌ها پذیرفته می‌شوند. آزمون دور دوم به شکل تشریحی است و حدود 40 نفر از دانش‌آموزان پذیرفته می‌شوند که اسامی آنان در دهه سوم خرداد هرسال اعلام می‌شود. این دانش‌آموزان در یک دوره کلاس تابستانی شرکت می‌کنند که مدت آن بین هشت تا 9هفته آموزشی است و پس از پایان دوره امتحاناتی نیز برگزار می‌شود. از بین کسانی که در این دوره و امتحانات پایان دوره شرکت کردند، برخی مدال طلا، نقره و برنز دریافت می‌کنند. کسانی که در این دوره مدال طلا گرفتند، برای یک دوره یک‌ساله آموزشی انتخاب می‌شوند و پس از پایان دوره و برگزاری امتحانات نصف آنان برای برگزاری المپیاد جهانی اعزام می‌شوند.
تاکنون دو دوره از المپیادها در ایران برگزار شده است. اولین دوره، المپیاد فیزیک بود که سال 2007 و با شرکت 85کشور جهان در اصفهان در سطح بسیار عالی برگزار شد. در سال 2009 نیز المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک با حضور حدود 30 کشور برگزار شد. در سال 2017 نیز المپیاد جهانی کامپیوتر، 2018 المپیاد جهانی زیست‌شناسی و سال 2020 المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک دوباره در ایران برگزار می‌شود که خود این میزبانی‌ها بیانگر سطح بالای علمی و مدیریت اجرایی در کشور است و دیگر کشورها نیز به توانایی‌های ایران در این زمینه، اذعان دارند.