خواب از نیازهای فیزیولوژیک اساسی بشر بوده و حالت منظم تکرار شونده و به آسانی برگشت‌پذیر ارگانیسم است که با بی‌حرکتی نسبی و بالا رفتن قابل توجه آستانه واکنش به محرک‌های خارجی در مقایسه با حالت بیداری مشخص است. خواب به‌عنوان یک عامل مهم در وضعیت سلامتی انسان‌ها از دیرباز مورد توجه بوده است. مختل شدن چرخه خواب و بیداری بر مختل شدن سایر اعمال فیزیولوژیک بدن مثل کاهش اشتها، احساس خستگی، فقدان تمرکز حواس، تشدید بیماری‌ها و مشکلات جسمی تاثیر می‌گذارد.
بر اساس یافته‌های مقاله «بررسی کیفیت خواب و عوامل موثر بر آن در بیماران بستری در بخش‌های زنان و جراحی عمومی»، تجربه رایج است که مشکلی که در شب پیچیده است، صبح بعد از یک خواب موثر، حل می‌شود. بسیاری دیگر ادعا کرده‌اند که پیشرفت‌ها و نوآوری‌هایی را در رویاها ایجاد کرده‌اند. مطالعات اخیر در مورد علم خواب نشان می‌دهد که این ادعاها توسط علم مدرن پشتیبانی می‌شود.
نتایج تحقیقی در سال ۲۰۲۴ نشان داد که خواب می‌تواند به ما کمک کند تصمیم‌های منطقی‌تر و آگاهانه‌تری بگیریم و تحت تاثیر اولین تصور گمراه‌کننده قرار نگیریم. برای نشان دادن این موضوع، محققان از شرکت‌کنندگان خواستند در یک بازی شرکت کنند. در این آزمایش، شرکت‌کنندگان جعبه‌های مجازی کالاهای ناخواسته را جستجو کردند. بیشتر اقلام داخل جعبه ارزش چندانی نداشتند، اما چند چیز خاص ارزش بیشتری داشتند. پس از جستجو در چندین جعبه، از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا جعبه مورد علاقه خود را انتخاب کنند و پاداش نقدی معادل ارزش اقلام موجود در جعبه دریافت کنند.
هنگامی که شرکت‌کنندگان مجبور بودند که فوری در مورد یک جعبه تصمیم بگریند، آنان تمایل داشتند که جعبه‌ها را نه بر اساس کل محتوای آنها، بلکه بر اساس چند مورد اول قضاوت کنند. به‌عبارت دیگر، این شرکت‌کنندگان به‌طور ناخواسته تحت تاثیر اولین اطلاعاتی بودند که با آنها مواجه شدند و اطلاعات بعدی را در تصمیم خود لحاظ نکردند. هنگامی که شرکت‌کنندگان می‌خوابیدند و روز بعد تصمیم می‌گرفتند، انتخاب‌های منطقی‌تری انجام می‌دادند و به‌نظر نمی‌رسید که موقعیت اقلام ارزشمند در جعبه بر تصمیم آنها تأثیری داشته باشد.
حل مسئله در مغز خواب
ساینس گزارش کرد، وقتی در یک مشکل پیچیده گیر کرده‌ایم، ممکن است احساس کنیم که به بن‌بست رسیده‌ایم. نتایج تحقیقی در سال ۲۰۱۹ نشان داد که وقتی دانشمندان به مغز در حال خواب نشانه‌هایی به شکل صداهایی مرتبط با یک مشکل حل‌نشده می‌دهند، به نظر می‌رسد به شرکت‌کنندگان کمک می‌کنند تا آن مشکل را روز بعد حل کنند.
در این آزمایش به شرکت‌کنندگان مجموعه‌ای از معماها داده شد تا حل کنند. در حین حل معما، صدای منحصر به‌فردی در پس زمینه پخش می‌شد. در پایان جلسه آزمایش، محققان تمام معماهایی را که شرکت‌کنندگان قادر به حل آنها نبودند، جمع‌آوری کردند. در حالی که شرکت‌کنندگان خواب بودند، محققان صداهای مرتبط با برخی از معماهای حل نشده را پخش کردند.
صبح روز بعد، شرکت‌کنندگان به آزمایشگاه برگشتند و سعی کردند معماهایی که شب قبل نتوانستند کامل کنند را انجام دهند. میزان حل مساله برای معماهایی که در طول شب مطرح می‌شدند بالاتر بود که نشان می‌دهد نشانه‌های صوتی مغز در حال خواب را تحریک می‌کند تا روی راه‌حلی برای آن معما کار کند.
نقش خواب در تصمیم‌گیری بهتر
یکی از راه‌هایی که خواب ممکن است به ما در حل مشکلات کمک کند، کشف بینش در مورد روابط بین اشیا و رویدادهاست. تحقیقی که در سال ۲۰۲۳ منتشر شد این ایده را آزمایش کرد. محققان از شرکت‌کنندگان خواستند تا ارتباط بین چهار آیتم مختلف (یک حیوان، یک مکان، یک شی و یک غذا)، مربوط به رویدادی را که محققان برای آنان توصیف کرده‌اند، بیاموزند. برخی از روابط جفت‌های آشکاری بودند، برای مثال، آیتم A به‌طور مستقیم با آیتم B جفت شد. برخی دیگر فقط به‌طور غیرمستقیم با بقیه رویدادها مرتبط بودند، برای مثال، آیتم D هرگز به‌طور مستقیم با آیتم A یا C جفت نشد.
گروه تحقیقاتی دریافتند که بعد از یک خواب شبانه، شرکت‌کنندگان در مقایسه با زمان بیداری، بهتر می‌توانند ارتباط‌های غیرمستقیم را کشف کنند (آنان پیوند ظریف بین آیتم A و D را کشف کردند). این امر نشان می‌دهد که خواب به شرکت‌کنندگان بینشی در مورد ساختار رویداد زیر بنایی می‌دهد.
رویاپردازی برای رسیدن به خلاقیت
توماس ادیسون که به اختراع لامپ کمک کرد، اغلب از چرت زدن در طول روز برای کمک به تقویت خلاقیت خود استفاده می‌کرد، علیرغم اینکه ادعا می‌کرد بیش از ۴ ساعت در شب نمی‌خوابد. وقتی ادیسون شروع به چرت زدن روزانه کرد، با توپی در دست به خواب رفت. وقتی وی به خواب رفت، دستش شل شد و توپ روی زمین افتاد. صدای برخورد توپ به زمین باعث شد ادیسون از خواب بیدار شود. او و دیگر متفکران مشهور از جمله سالوادور دالی ادعا کردند که این وضعیت انتقالی، لحظه بین خواب و بیداری بود که به خلاقیت آنان دامن زد.
در سال ۲۰۲۱، دانشمندان فرانسوی ادعای ادیسون را مورد آزمایش قرار دادند. آنان از شرکت‌کنندگان خواستند تا یک مسئله ریاضی را حل کنند. مسئله یک قانون پنهان داشت که برای شرکت‌کنندگان ناشناخته بود و به آنان امکان حل مسئله را خیلی سریع‌تر می‌داد. پس از کار روی مسئله، محققان از شرکت‌کنندگان خواستند مانند ادیسون به خواب بروند. هر یک از شرکت‌کنندگان یک فنجان در دست داشتند که اگر به خواب می‌رفتند آن را رها می‌کردند.
پس از این تاخیر، از شرکت‌کنندگان دوباره در مورد مسئله ریاضی آزمون گرفته شد. آنان دریافتند شرکت‌کنندگانی که به خوابی سبک رفته‌اند، در مقایسه با شرکت‌کنندگانی که بیدار مانده‌اند یا در حالی که هنوز فنجان را در دست داشتند، وارد مراحل عمیق‌تری از خواب شده‌اند، بهتر می‌توانند این قانون پنهان را کشف کنند.
در طول این دوره تاریک و روشن بین بیداری و خواب، بسیاری از شرکت‌کنندگان هیپناگوژی (توهم پیشاخواب) را گزارش کردند، تصاویری شبیه رویا که در هنگام شروع خواب رایج است.
در سال ۲۰۲۳، مجموعه متفاوتی از محققان بررسی کردند که آیا محتوای هیپناگوژی با سه کار خلاقانه متمرکز بر یک موضوع درختی که شرکت‌کنندگان درست قبل از خواب انجام می‌دادند، مرتبط است. به‌عنوان مثال، فهرست کردن تمام کاربردهای خلاقانه و جایگزینی که می‌توانند برای یک درخت فکر کنند. آنان دریافتند که حل خلاقانه مسئله هنگامی که تصاویر هیپناگوژیک شامل درختان می‌شود، افزایش می‌یابد و نشان می‌دهد که تصاویر به آنان کمک می‌کند تا مشکل را حل کنند.
بنابراین معلوم شد که ادیسون درست می‌گفت، شروع خواب به راستی یک نقطه شیرین خلاقانه است و خوابیدن در هنگام انجام آن، کارساز است. خواب برای تکامل و بقا مغز لازم و ضروری است و ظرفیت مغز را برای اعمال شناختی افزایش می‌دهد.