مکعب روبیک پرفروش ترین اسباب‌بازی معمایی در طول تاریخ استدر دهه ۱۹۸۰، مکعب روبیک بسیار محبوب بود، ولی هنوز افراد بسیاری دلداده این معمای رنگارنگ هستند.رکورد زمان حل این معما توسط انسان ۵.۵۵ ثانیه و برای یک ربات ۳.۲۵۳ ثانیه است. اِد میلیبند، رهبر حزب کارگر بریتانیا، می‌تواند آن را در یک و نیم دقیقه حل کند.بیشتر افراد – با وجود تلاش برای ساعت‌ها – احتمالاً هرگز نتوانسته اند آن را حل کنند.
با این حال مکعب روبیک، ۴۰ سال پس از تولدش، همچنان سرگرم کننده، ناامیدکننده و – مانند واکمن – یادآور روزگار اوج خود در دهه ۱۹۸۰ است: زمانی که مدرسه‌ها پر بود از دانش آموزانی که ذهنشان درگیر مربع های رنگارنگ این اسباب‌بازی بود."مکعب جادویی" در سال ۱۹۷۴ توسط ارنو روبیک، استاد معماری مجارستانی اختراع شد. پس از عرضه دوباره به بازار تحت عنوان "مکعب روبیک"، بیش از ۳۵۰ میلیون از این اسباب‌بازی در سراسر دنیا به فروش رفت.
مکعب روبیک به عنوان یک شیء جذابیت های خاص خود را دارد: رنگ‌هایش، تق تق شاخص هنگام چرخیدن قطعاتش، حس خوشایند لمس کردنش و برای کسانی که صبر خود را هنگام حل کردن این معما از دست می‌دهند، پرتاب کردنش؛ البته نه به سمت هر کسی. نسخه اصلی مکعب دارای شش وجه است که هرکدام به نه مربع تقسیم شده‌اند. هر وجه مکعب دارای یک رنگ مجزا است – سفید، قرمز، آبی، نارنجی، سبز و زرد؛ البته تا پیش از اینکه کاملاً به هم ریخته شود. از اینجا به بعد معما این است که چگونه می‌توان مکعب را به حالت اولیه بازگرداند به طوری که هر وجه دارای فقط یک رنگ باشد. تمام این‌ها وابسته به یک مهندسی دقیق است – یک محور داخلی امکان چرخش همزمان ردیف ها و ستون‌ها را مهیا می‌کند.حل کردن این معما به طرز شیطنت آمیزی سخت است. گفته می‌شود این مکعب دارای ۴۳ تریلیون جایگشت – تعداد ترکیب های ممکن برای موقعیت رنگ‌ها – است.
امروزه لااقل روی یوتیوب ویدیوهای آموزشی هست، ولی قبلا خبری از این میان‌برها نبود.برخی به این معما به عنوان چالشی نگاه می‌کنند که باید به آن فایق آمد – مثل بالا رفتن از کوه اورست.گراهام پارکر، کارگر ساختمانی در همپشر، در سال ۲۰۰۹ و پس از ۲۶ سال تلاش توانست آن را حل کند. او پس از پیروزی گریه کرد. به اعتراف خودش، این اسباب‌بازی او را دچار کمردرد کرده و ازدواج او را به مخاطره انداخته بود.بسیاری از دلبستگان امروزین این معما در روزگار اوج آن در دهه ۱۹۸۰ هنوز به دنیا نیامده بودند. کانر آلبرایت، دانش آموز دبیرستان در لاس وگاس، زمان زیادی را "وقف" تمرین می‌کند. او ۲۰ تا ۳۰ مکعب دارد و میانگین رکورد او ۲۰ ثانیه است.
فروش مکعب روبیک در ایالات متحده در سال ۲۰۰۶ شاهد افزایشی ناگهانی بود. این افزایش به فیلم "در جستجوی خوشبختی" نسبت داده می‌شود. در این فیلم ویل اسمیت با حل کردن مکعب روبیک یک بازرگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.کارینا فرموتن، مدیر یک شرکت در پرتوریا، یکی از این مکعب ها را همیشه در کیف دستی خود دارد. او می‌گوید: "هر وقت کاری نداشته باشم یا در صف منتظر باشم، به جای اینکه به سراغ تلفنم بروم، با این بازی می‌کنم." البته او حرفه‌ای نیست – او یک بار در کودکی معما را حل کرده، ولی می‌گوید که این تنها یک "اتفاق" بوده است.
حل کردن مکعب روبیک برای مریدان افراطی آن آسان است. تمرکز اصلی آنها روی سرعت، استقامت و موانع جانبی – مثل حل کردن معما با چشمان بسته – است. رکورد سرعت جهانی برای یک بار حل کردن معما ۵.۵۵ ثانیه و سال گذشته توسط متس فالک هلندی ثبت شده است. قهرمانی جهان با میانگین گرفتن از زمان سه بار حل معما تعیین می‌شود. قهرمان فعلی فلیکس زمدگ، استرالیایی ۱۸ ساله است که سال گذشته با ثبت میانگین ۸.۱۸ ثانیه به این مقام دست یافت. برای اطمینان از رعایت عدالت، ترکیب تصادفی مکعب برای هر شرکت کننده توسط یک کامپیوتر تعیین می‌شود. رکورد بیشترین مکعب روبیک حل شده در ۲۴ ساعت، ۴۷۸۶ است که توسط میلان باتیچ مجارستانی ثبت شده است.
بیل جفز، کارشناس آی تی ساکن هرتفوردشر، علاقه‌ای به مکعب روبیک نداشت تا اینکه چهار سال پیش همکارانش یکی به او هدیه دادند. او با یکی از همکارانش سر ۲۰ پوند شرط بست که تا صبح روز بعد آن را حل کند. او به خانه رفت و روی یوتیوب یک ویدیوی آموزشی نگاه کرد. چند ساعت بعد، او معما را حل کرده بود. او می‌گوید: "وقتی برای اولین بار حل کردن آن را یاد می‌گیرید، یا کرمش به جانتان می‌افتد، یا نمی‌افتد."حالا او می‌تواند در ۱۰.۱۵ ثانیه آن را حل کند.
هواخواهان حرفه‌ای مکعب روبیک صدها الگوریتم – مجموعه‌ای از حرکات – برای حل کردن آن را یاد می‌گیرند. آنها باید همچنین روی سرعت دستان خود نیز کار کنند. اگر یک تازه کار به حل کردن مکعب روبیک توسط یک فرد حرفه‌ای نگاه کند، متوجه می‌شود که آنها برای چرخاندن قطعات مکعب به جای اینکه آن را کاملاً در دستانشان بگیرند به آن ضربه‌های ناگهانی می‌زنند.
بیل جفز در مسابقه چشم بسته بیشترین تخصص را دارد. ثانیه شمار زمانی آغاز می‌شود که یک مکعب به هم ریخته را به شرکت کننده می‌دهند و او باید آن را به خاطر بسپارد. سپس به او چشم‌بند می‌زنند و او می‌تواند حل کردن را شروع کند. جفز می‌تواند این کار را در ۹۰ ثانیه به پایان برساند که او را در جایگاه ششم در بریتانیا قرار می‌دهد.
رکورد حل کردن یک دستی – توسط فلیکس زمدگ – ۹.۰۳ ثانیه است. فخری ریحان اندونزیایی مفتخر به ثبت رکورد حل کردن مکعب روبیک با پا در ۲۷.۹۳ ثانیه است. جفز اعتراف می‌کند که به مکعبش معتاد است. او می‌گوید: "ترک کردن خانه بدون یکی از این مکعب ها واقعاً سخت است. من سه تا در کیفم دارم." هر کدام از آنها در یک اندازه است – ۵ در ۵، ۴ در ۴ و همچنین ۳ در ۳ عادی.
فیلیپ درنووسک زورکو، دانشجوی اهل اسلوونی دانشگاه کمبریج، در اتاق خود ۱۲ مکعب روبیک دارد. او می‌گوید کیفیت آنها خیلی با یکدیگر فرق می‌کند. بعضی از آنها ممکن است گیر کنند. او برای اینکه یک مکعب کاملاً نرم داشته باشد، یکی از آنها را از شرکتی در آمریکا خریده که هرکدام از مکعب ها را پیش از فروش بررسی و سرویس می‌کند. او می‌گوید: "این یکی را از همه بیشتر دوست دارم. هرکس آن را امتحان کند فوراً می‌فهمد که بهتر از بقیه حرکت می‌کند."
درنووسک زورکو، که عضو تیم قهرمان در مسابقه دانشگاهی بود، می‌گوید دوستانش گاهی در مهمانی‌ها از او می‌خواهند که حل کردن مکعب روبیک را به آنها نشان دهد. او می‌گوید: "این سرگرمی خوبی برای مهمانی‌ها است. ولی موضوع از این فراتر می‌رود. من دوست دارم مثلاً وقتی فیلم نگاه می‌کنم کاری با دستانم انجام دهم. می‌توانم بدون فکر کردن آن را در دستانم بگیرم و بچرخانم."
کارینا فرموتن می‌گوید که سختی این معما بخشی از جذابیت آن است. او ویدیوهای آموزشی آنلاین را نگاه کرده، ولی هنوز موفق به حل کردن آن نشده است. او می‌گوید: "غیرممکن است! این یکی از بزرگترین رازهای دنیا است. من از اینکه همچنان برایم اسرارآمیز است خوشم می‌آید."