همه ما از وجود رنگ ها آگاهیم امّا آیا از تأثیر آن ها بر روح، روان، ذهن و اندیشه مان نیز باخبریم؟
روان شناسان دریافته اند که رنگ ها تأثیرات معجزه آسایی بر روح و روان انسان ها داشته و علاقه به رنگهای خاص نیز گویای بسیاری از ناگفته های ذهن و روح آن هاست.
آنچه سبب شد در این مقاله به تأثیر رنگ ها بپردازیم، بررسی اثرات رنگ ها بر خلاقیت فکری و ذهنی کودکان و رشد تفکر در آن ها ست؛ چرا که می توان از رنگ ها به عنوان ابزاری در خدمت رشد تفکر بچه ها استفاده کرد. قبل از هر چیز لازم است بدانیم که رنگها چطور تعریف می شوند؟ رنگ به کیفیتی گفته می شود که با آن می توانیم اسمی برای آنچه در طیف می بینیم مثل سبز، زرد، قرمز، نارنجی و …بگذاریم.
ته رنگ نیز وقتی ایجاد می شود که به رنگ موردنظر کمی رنگ سیاه اضافه شود و تون وقتی ایجاد می شود که به رنگ مورد نظر کمی خاکستری اضافه شده باشد. حال در اینجا به بررسی تأثیر رنگ های مختلف بر خلاقیت افراد می پردازیم:
رنگ قرمز
رنگ قرمز یکی از سه رنگ اصلی است که بسیار هیجان انگیز و اعتمادآفرین است و اغلب، خطر و آتش را تداعی می کند. در ضمن حواس را تحریک کرده و انرژی های متمرکز، جاه طلبی، شهامت و اشتها را افزایش می دهد. قرمز، رنگی است هیجانی و ذهن منطق گرا را به زانو در می آورد. این رنگ، انرژی مهار نشده ای است که موجب افزایش خلاقیت، انرژی و شادابی در زندگی می گردد.
توجه: رنگ قرمز در معماری کلاس های درس، کاربردی ندارد؛ زیرا دیوارهای قرمز کودکان را آشفته حال و بَد خلق می کند و به علت روح هیجانی که در این رنگ نهفته است، کودک را از حالت آرام خارج کرده و به جنب و جوش و ناآرامی می کشاند و از تمرکز او جلوگیری می کند؛ لذا بهتر است از رنگ قرمز در فضای کلاسی استفاده نشود اما می توان از این رنگ در محیط های بازی، نمایش و ورزش استفاده کرد.
رنگ زرد
در میان رنگ ها، زرد بالاترین بازتابش را داشته و محرک فکر است. این رنگ، سمبل طبیعی آگاهی و روشنی است و روی ضمیر انسان، خلاقیت و مثبت اندیشی تأثیر می گذارد به طوری که مثبت بودن را تداعی می کند؛ ولی در عین حال، معانی منفی زیادی دارد. زرد یکی از رنگ های اصلی است که با فعالیت های ذهنی تداعی دارد و هوش و کنجکاوی فرد را تقویت می کند؛ بنابراین با نماد سرعت، به ویژه سرعت تفکر و تصمیم‌گیری در ارتباط است و تمرکز حواس را بالا می برد.
رنگ لیمویی
لیمویی یکی از رنگهای خانوادة زرد می باشد که نشان دهندة شخصیت مثبت و زود فهمی است. در ضمن ترکیب آن با آبی آسمانی نشانگر ذهن باز، فهم زیاد و درک بسیار شفاف است. لازم به تذکر است که رنگ زردContrastیا تقابل ویژه ای با خاکستری که رنگ خنثی است دارد، لذا برای حذف معانی منفی آن، از رنگ خاکستری و خانواده آن استفاده می شود.
توجه: رنگ زرد در دکوراسیون داخلی، فضا را روشن و شاد می سازد ولی مشاوران و مددکاران اجتماعی که سر و کارشان با کسانی است که از لحاظ احساسی، آسیب پذیرند باید در انتخاب این رنگ با احتیاط عمل کنند؛ زیرا این رنگ هم برای احساسات خوب و هم برای احساسات بد بسیار تحریک کننده است. لازم به ذکر است که طراحان اتاق های آموزشی هم از این امر مستثنی نبوده و باید در انتخاب رنگ فضای آموزشی توجه لازم را داشته باشند .
رنگ نارنجی
رنگ نارنجی، مخلوطی از قرمز و زرد است و گفته شده شوق را با استعداد ترکیب می کند. در ضمن رنگ یادگیری، آزمایش، قضاوت، پذیرش یا رد مطلب هم هست. نارنجی احساسات متلاطم و هیجانی را تسکین می‌دهد و برای رسیدن به آرامش بسیار مؤثر است؛ چرا که قسمت زرد آن، با خنثی کردن انرژی و هیجان رنگ قرمز، انجام این فرایند را به صورت عقلانی و منطقی تضمین می کند.قرار گرفتن در محیط نارنجی، افق دید و فکر را وسیع تر کرده و رنگی انقلابی بشمار می رود، چرا که پشتکار و پروژه های رسیدن به گام های موفقیت آمیز را ترسیم می کند. در ستاره شناسی، نارنجی با علامت شیر (مرداد) ارتباط خاصی دارد و به تقویت ایده آل های دوستانه و اجتماعی، خلاقیت و خودشکوفایی کمک می کند.
در رنگ نارنجی، حسی مستتر شده که می تواند بر حمله های غیرمنطقی و فوبی ها (ترس ها) پایان دهد. رنگ نارنجی، رنگی زنده و قوی است و بهتر است با رنگ هایی همچون رُسی یا زردآلویی مخلوط شود تا اتاق را از حالت پرتنش خارج کرده و به محیطی آرام و دوستانه تر تبدیل کند. از آنجا که نارنجی رنگی است محرک، برای فضای آموزشی در مقطع دبستان بسیار ایده آل است؛ چرا که از یک طرف دانش آموزان را سرزنده، نیروبخش، گرم و آرامش طلب می کند و از طرف دیگر از خواب آلودگی و بی علاقگی کودک مخصوصاً در ساعات اولیه صبح جلوگیری می کند.
رنگ سبز
رنگ سبز می تواند در درون ساختار روان شناختی ما تعادل کامل ایجاد کند و در بین همه رنگ ها از همه آن ها خوشایندتر است، زیرا چشم برای تمرکز کردن روی آن هیچ نیازی به تنظیم شبکیه ندارد. روان شناسان بر این عقیده اند که سبز حالتی از نگرش ذهنی مثبت را ایجادکرده و چون با رنگ های طبیعت، بیشتر سر و کار دارد احساس ثبات و امنیت را در ما تقویت می کند. البته رنگ سبز در تُن های متفاوت، نمادی متفاوت دارد.
در این رنگ، آرامش روحی نهفته شده و فراست و هشیاری فرد را بالا می برد. سبز به انسان کمک می کند تا اسرار نهان جهان هستی را بهتر درک کرده و به او بینش فلسفی همراه با عقل سلیم عطا می کند. کسانی که سبز یشمی را دوست دارند به طور ذاتی روشن بین و منطقی هستند.
سبز تیره نشان دهنده قابلیت اعتماد (اعتماد پذیری) است و فردی که این رنگ را دوست دارد، دارای شخصیت با ثباتی است که در بحران ها می تواند بدون دستپاچگی کنترل اوضاع را در دست گیرد. در چنین اشخاصی عقل، منطق و ذهنیت واقع بین از خصوصیات درونی آن ها زاییده شده است. درضمن اختلاط سبز تیره با آبی آسمانی، آزادی اندیشه و خلاقیت را نشان می دهد.
رنگ سبز در فضای آموزشی
سبز، یک رنگ ثانویه است که از ترکیب دو رنگ متضاد زرد و آبی بدست می آید. این رنگ چون با طبیعت در ارتباط است، رنگی متعادل محسوب می شود و به آرامش روحی و اعصاب کمک کرده و محیطی آرامش بخش را ایجاد می کند .
سبز برای دکوراسیون اتاق های مطالعه، فضاهای آموزشی و مکانی که به تمرکز احتیاج دارد با اهمیت بوده و رنگ ایده آلی محسوب می شود. این رنگ به اتاق و کسانیکه در آن فضا قرار دارند، آرامش متعادلی می دهد. اگر سبز را با انواع کرم و سفید مخلوط کنیم و در رنگ آمیزی اتاق و فضای آموزشی بکار بریم، فضای آرام بخش و تفکر آمیزتری خواهیم داشت و اگر با رنگ قرمز ترکیب شود، به شکوفایی خلاقیت افراد در آن فضا پرداخته وازخود ترکیبی قوی می سازد.
رنگ آبی با رنگ سبز ترکیبی دلنشین و هماهنگ دارند که در طبیعت به صورت گل های آبی در میان شاخ و برگ‌های سبز نمودار شده است. این دو رنگ به کلاس، فضایی متعادل و آرام داده و به تقویت تمرکز افراد می انجامد که برای اتاق های مطالعه بسیار ایده آل است. به طور کلی تلفیق این دو رنگ، آرام بخش و متمرکز کننده حواس است. تونالیته های قرمز، صورتی و زرد، هم در ترکیب رنگی با آبی، همراهان بسیار عالی محسوب می شوند و می توانند هر کدام از سردی رنگ آبی بکاهند.
رنگ آبی
آبی، یکی از رنگ های اصلی است که به رنگ حقیقت شهرت دارد. این رنگ نشانگر ذهن عالی و هوش سرشار است و با احساسات و معنویت در ارتباط است. این رنگ، آرام، آرامش بخش و تسلی دهنده است. اگر کسی بیش از حد احساس ناراحتی کرده و در آستانه خشم و اضطراب قرار داشته باشد پوشیدن لباس آبی، آرامش و هماهنگی ذهن او را افزایش داده، باعث بالارفتن تفکر او می شود. بالأخره توانایی آرام کردن روح مشوش راداشته و آرامش خیال او را فراهم می آورد. (مانند حالتی که در اثر نگاه به آسمان برای فرد حاصل می شود ).
هنگامی که آبی به دو قسمت رنگ های تیره تر و روشن تر تقسیم می شود، نشان دهنده نوعی شخصیت در فرد است. فردی که به آبی تیره علاقمند است، قابل اعتماد، عاقل و جسور خواهد بود و چون با تمرکز شدید روی عقل و منطق حرکت می کند، ممکن است احساساتش تحت الشعاع قرار گرفته، آن را از دست بدهد یا ضعیف تر عمل کند. بر عکس، افرادی که به آبی روشن علاقمندند، ذاتا هنرمند و فرهیخته هستند. این تیپ افراد را بیشتر افراد هنرمند، طراح، نویسنده و هنرپیشه تشکیل می دهند که در فعالیت های خلاقانه شرکت دارند. رنگ آبی، تخیل فعال و حتی در بعضی موارد بیش از حد خلاق را القا می کند.
از آنجا که رنگ آبی، کیفیتی سرد و رسمی دارد، فضا را به آرامش می کشاند و البته از حالت دوستانه و گرمی بخش دور می کند. لذا بهتر است در فضاهای آموزشی و کلاس، این رنگ را با تلفیق رنگ های دیگر استفاده کرد.
رنگ بنفش و ارغوانی
بنفش، ترکیبی از رنگ قرمز و آبی است که یکی از معنوی ترین رنگ ها بشمار می آید و نشانگر هماهنگی بین عقل و احساسات و مرز بین معنویات و مادیات محسوب می شود. این دو رنگ در سمبولیسم رنگ ها تفاوت چندانی ندارند به همین منظور در یک قسمت قرار می گیرند. این دو رنگ با تفکر عالی، درک روحی و توانایی های روانی مرتبط هستند و در تلفیق این دو رنگ، تُن های مختلفی بچشم می خورد که هر کدام بیانگر خصوصیت روحی افراد است.
این رنگ کمال گرایی، ایده آلیسم، انسان گرایی و تفکر فلسفی را تقویت می کند. کسانیکه این ترکیب را دوست دارند افرادی پر احساس و خوش فکرند و دارای حس ششم قوی ای هستند. ارغوانی روشن، رنگی است که در تصمیم گیری با تفکر و منطق در ارتباط است .
همانطوری که گفته شد عناصر تشکیل دهندة رنگ بنفش، قرمز و آبی هستند. امتزاج این دو رنگ با بنفش، سردی و گرمی خاصی را در محیط ایجاد کرده که رنگ قرمز، گرمی فضا و رنگ آبی سردی آن را بیشتر می سازد؛ لذا طیف های کم رنگ بنفش به فضا و محیط آموزشی؛ آرامش، روحیه و شادابی را تلقین می کند، ولی لازم به ذکر است که قرار گرفتن به مدت طولانی در فضای صرف بنفش، سبب افسردگی می شود، زیرا انرژی های آن به قدری قوی است که ذهن نمی تواند بار اضافی آنرا تحمل کرده و از خود واکنش نشان می دهد. پس بهتر است در طراحی فضای آموزشی، رنگ بنفش را با رنگ های سفید، سبز و یاسی ممزوج کرد.
شایان ذکر است که بدانیم غریزه ایجاد هارمونی و هماهنگی در استفاده از رنگ ها، هدیه ای است که در برخی افراد، از بدو تولد به طور ذاتی نهاده شده است؛ ولی کسانی که از این خصوصیت برخوردار نیستند هم می توانند قوانینی را در مورد مدیریت رنگ ها بیاموزند و بکار گیرند. برای مثال سایه ها، توناژها و ته رنگ ها به خاطر ارتباط تصویری طبیعی شان در کنار هم می نشینند و قوانین ساده ای را به وجود می آورند که می توان آن ها را با هم مخلوط و هماهنگ کرد. دنیای رنگ ها، آنقدر وسیع و پرجاذبه است که مورد توجه و استفاده همگان قرار می گیرد