«از سرنوشتم و راهی که انتخاب کردهام، راضی هستم و اگر اکنون کسی از من بپرسد، چه کارهای و در زندگی خود چه کردهای، پاسخ میدهم: معلم بودم و معلمی کردهام؛ اگر کنجکاوی بیشتری نشان دهد، میگویم عدالتخواهی و ریاضیات را دوست دارم و به هردوی آنها عشق میورزم.» زنده یاد استاد پرویز شهریاری
سه سال پیش در چنین روزهایی، جامعه علمی و فرهنگی کشور با یکی از خدوم ترین چهره های ماندگار عرصه آموزش و ترویج دانش ریاضی وداع کرد.
استاد پرویز شهریاری، چهره ماندگار آموزش ریاضی کشور که چندین نسل از دانش آموزان کشور که امروز خود در شمار دانشوران و دانش پژوهان و معلمان نامآشنای کشور هستند، فراگیری ریاضی را مرهون مقالات و کتابهای پرشمار آموزشی و ترویجی استاد بوده اند، بامداد آدینه، 22 اردیبهشت ماه 91 دیده از جهان فروبست.
روانشاد دکتر شهریاری ضمن فعالیت مستمر آموزشی در مدارس که از سال 1324 همزمان با آغاز تحصیلات دانشگاهی وی، شروع شده بود، انتشار و سردبیری نشریه های معتبری همچون «آشتی با ریاضیات» و «دانش و مردم»، حضور فعال در تحریریه «رشد برهان ریاضی» و انتشار صدها مقاله در باب ریاضیات را در کارنامه علمی خود داشت.
استاد شهریاری، افزون بر این، بیش از جلد 100 کتاب ترجمه و گردآوری کردند که سلسله کتاب های «ریاضیات به زبان ساده» و «سرگرمی در ریاضیات» و «رمان های علمی» جایگاه ویژه ای در ترویج علم در ایران دارد.
پرویز شهریاری از چهرههای ماندگار در عرصه علم و آموزش کشور، دوم آذرماه 1305 در محله «دولت خانه» کرمان که برخلاف نامش، محله ای فقیرنشین بود به دنیا آمد.
وی پس از اتمام دوران ابتدایی خود در دبستان کاویانی به دبیرستان ایرانشهر و سپس دانشسرای مقدماتی کرمان رفت و از آنجا که شاگرد اول و دومها میتوانستند برای ادامه تحصیل به تهران بروند در دانشکده ادبیات تهران به تحصیل مشغول شد؛ اما به دلیل شلوغی (350 نفره) کلاسهای ادبی و از آنجا که در مجموع شش نفر از آنها فارغالتحصیل میشدند به رشته ریاضی که کمتر از 10 دانشجو داشت، تغییر رشته داد.
وی، پس از پایان کلاس مقدماتی (معادل سال آخر دبیرستان) درصدد ورود به دانشگاه بر آمد.
شهریاری جوان مایل بود که تحصیلات خود را در دانشکده فنی دانشگاه تهران ادامه دهد، ولی پس از مدتی دریافت که فارغالتحصیلانی نظیر وی جز از طریق ورود به دانشکده علوم یا ادبیات حق تحصیل در دانشگاه را ندارند از سال 1324 در رشته ریاضی دانشکده علوم ثبتنام کرد و همزمان به تدریس در دبستان کاخ واقع در میدان رشدیه و کلاسهای شبانه اقدام کرد.
نخستین کتاب شهریاری در سال 1327 به چاپ رسید و در فروردین سال بعد برای نخستین بار به اتهام فعالیتهای سیاسی و ضدسلطنتی برای مدت سه ماه روانه بازداشتگاه شد و از شرکت در امتحان نهایی باز ماند.
پرویز شهریاری در دوران زندان، زبان روسی را که یکی از مهمترین زبانهای علمی روزگار بود، به طور کامل فراگرفت که برکات این امر در طول بیش از نیم قرن تلاشهای علمی وی در ترجمه دهها کتاب علمی از زبان روسی نمود یافته است.
شهریاری جوان در سال 1329 - یعنی زمانی که هنوز در زندان بود - یک مجموعه کتاب درسی ریاضی دوره اول دبیرستان را تالیف کرد و نخستین اثر ترجمه خود را که یادگار دوران زندان بود در سال 1331 با عنوان «تاریخ حساب رنه تاتون» منتشر کرد.
وی از همان سال، تحصیلات خود در دانشکده علوم را ادامه داد و در کنار آن تا 28 مرداد سال 1333 سردبیری هفتهنامه «وهومن» را برعهده گرفت. شهریاری، سرانجام در خرداد ماه سال 1332 لیسانس ریاضی دانشکده علوم و لیسانس دانشسرای عالی را دریافت کرد و با حکم آموزش و پرورش تا خرداد ماه 1333 به تدریس در دبیرستانهای شیراز پرداخت.
استاد در تابستان سال 1334 ازدواج کرد که ثمره این ازدواج پنج فرزند بود که تمامی آنها جز فرزند دومشان که در هشت سالگی در اثر تصادف فوت کرد به مدارج عالی علمی و تحصیلی دست یافتهاند.
استاد تا آذرماه 1335 زندگی مخفیانه داشت و در آن مدت با نام مستعار در یک دبیرستان و آموزشگاه شبانه تدریس میکرد تا این که دستگیر شد و مدت 40 روز همراه با زن و فرزندش در خانهای در تهران تحت بازداشت قرار گرفت و پس از آن به زندان پادگان قصر و سپس به قزل قلعه منتقل شد. استاد شهریاری در فروردین ماه 1337 به قید کفالت آزاد شد و از مهرماه سال 1338 به صورت حقالتدریسی در دبیرستانهای مختلف تهران به آموزش دانشآموزان همت گمارد.
راهاندازی نخستین کلاس کنکور در ایران، گروه فرهنگی خوارزمی، تاسیس دبیرستان پسرانه و انتشارات خوارزمی، تاسیس دبیرستان دخترانه مرجان، تدریس در دانشکده فنی دانشگاه تهران و دانشسرای عالی از جمله اقدامات استاد تا سال 1342 بود. وی از سال 1342 تا 1349 در کنار فعالیتهای وسیع آموزشی خود 90 شماره از مجله «سخن علمی و فنی» را منتشر کرد.
استاد شهریاری، همچنین از سال 1346 تا 1354 سرپرست دفتر ترویج علوم وزارت آموزش عالی بود و در آن مدت، نشریهای به نام «مسائل دانشگاهی» برای استفاده استادان دانشگاهها منتشر میکرد. وی در فاصله سالهای 1350 تا آذرماه 1354 گروه فرهنگی مرجان، انتشارات توکا و مدرسه عالی علوم اراک را پایهگذاری کرد.
شهریاری، خود تا سال 1356 در این مدرسه عالی که با کمک دکتر عبدالکریم قریب و دکتر حسین گلگلاب راهاندازی کرده بود، تدریس کرد. استاد همچنین از سال 1354 تا 1362 مسوولیت نشریههای جانبی دانشگاه آزاد و از سال 1356 تا اسفند 1371، انتشار 70 شماره از مجله «آشتی با ریاضیات» و «آشنایی با ریاضیات» و هفت شماره از نشریه «آشنایی با دانش» را برعهده داشت.
سردبیری نشریه «چیستا» از جمله دیگر فعالیتهای علمی و فرهنگی استاد است که از شهریور ماه 1360 تاکنون تداوم داشته است. علاوه بر این وی از سال 1379 تا مهر ماه 1380، 17 شماره از ماهنامه «دانش و مردم» را منتشر کرد.
در بیست و ششمین کنفرانس ریاضی کشور که فروردین ماه 1374 در کرمان برگزار شد به پاس یک عمر تلاش علمی و آموزشی استاد پرویز شهریاری از او به عنوان پیشکسوت ریاضی تجلیل شد. در سالهای 1376 و 1378 نیز در نخستین کنفرانس آموزشی ریاضی در اصفهان و سومین گردهمایی شکوفههای ریاضی در دانشکده علوم ریاضی دانشگاه شهید بهشتی از وی تقدیر شد.
در سال 1379 به مناسبت سال جهانی ریاضیات (سال 2000) در مراکز مختلف به عنوان پیشکسوت از استاد شهریاری تجلیل شد و در اردیبهشت ماه 81 در مراسمی ویژه با حضور وزیر وقت علوم، تحقیقات و فنآوری، دکتری افتخاری ریاضی دانشگاه کرمان به استاد اعطا شد.
استاد پرویز شهریاری همچنین در آبان ماه 1384 در پنجمین همایش «چهرههای ماندگار» به عنوان چهره ماندگار آموزش ریاضیات ایران تقدیر شد. از این استاد بزرگ بالغ بر 60 عنوان کتاب درسی ریاضیات - از جمله دوره کتابهای درسی ریاضی سه سال اول دبیرستان نظام قدیم، دوره کامل ریاضیات دبیرستانی و کتابهای مسائل مربوط به آن و جبر سال سوم رشتهی ریاضی فیزیک و سه جلد کتاب آنالیز ریاضی - بیش از 97 کتاب کمک درسی - به صورت ترجه و تالیف - حدود 20 کتاب در زمینههای مختلف تاریخ، فلسفه، کاربرد و آموزش ریاضایات و 9 جلد کتاب سرگرمی در ریاضیات به دانشآموزان و دانشپژوهان ریاضی کشور ارائه شده است.
استاد شهریاری علاوه بر این آثار، حدود 14 عنوان کتاب دیگر در زمینههای مختلف تالیف یا ترجمه کرده که در این ارتباط میتوان به کتابهای دانشمندان و هنرمندان، خانه اهریمن، دانش و شبه دانش، دو درس کوتاه درباره دیرینشناسی، قطاری که در بعد چهارم گم شد و نظریه نسبیت در مسالهها و تمرینها اشاره کرد.
مقبره استاد فقید، پرویز شهریاری
استاد پرویز شهریاری، چهره ماندگار ریاضی کشور بامداد جمعه، 22 اردیبهشت ماه 91 در بیمارستان جم تهران بر اثر سکته قلبی چشم از جهان فروبست. پیکر این استاد بهشتی روان، عصر همان روز در آرامگاه زرتشتیان تهران در قصر فیروزه به خاک سپرده شد.