محسن حیدری زاده، پژوهشگر و دانشجوی مقطع دکترای مدیریت صنعتی دانشگاه شهید بهشتی تهران
روز جهانی چپ‌دست‌ها که هر ساله در ۱۳ اوت جشن گرفته می‌شود، روزی است که به شناخت منحصربه‌فرد بودن و چالش‌های پیش روی افراد چپ‌دست در دنیایی که عمدتاً افراد راست‌دست هستند، اختصاص دارد. در این روز نه‌تنها متمایز بودن چپ‌دست‌ها را جشن می‌گیرند، بلکه آگاهی در مورد مزایا و معایب چپ‌دست بودن را نیز افزایش می‌دهند. افراد چپ‌دست تقریباً ۱۰ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. از نظر تاریخی، چپ‌دست بودن اغلب با سوءظن و منفی‌نگری دیده می‌شد، به‌طوری‌که افراد چپ‌دست گاهی مجبور می‌شدند از دست راست خود برای انجام وظایف استفاده کنند. روز جهانی چپ‌دست‌ها با هدف به چالش کشیدن این ادراکات منسوخ و تجلیل از کمک‌های چپ‌دست‌ها به جامعه شکل گرفته است.
در مورد تفاوت‌های افراد چپ‌دست و راست‌دست موارد مختلفی قابل‌ذکر است. در افراد راست‌دست، نیمکره چپ مغز معمولاً غالب است و مهارت‌های حرکتی و زبانی ظریف را کنترل می‌کند. برعکس، در افراد چپ‌دست، نیمکره راست اغلب نقش مهم‌تری ایفا می‌کند. تحقیقات نشان داده است که چپ‌دستی تا حدی ارثی است و این تحقیقات، نشانگرهای ژنتیکی خاص مرتبط با چپ‌دستی را شناسایی کرده‌اند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که افراد چپ‌دست در آزمون‌های هوش کلامی و کلی عملکرد بهتری دارند. گفته می‌شود که خلاقیت و مهارت در هنر و موسیقی در میان چپ‌دست‌ها بیشتر است. این ممکن است به دلیل ارتباط بهتر بین دو نیمکره مغز باشد که در افراد چپ‌دست مشاهده می‌شود. افراد چپ‌دست بازداری رفتاری بیشتری نسبت به راست‌دست‌ها دارند که می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های پیچیده و مدیریت استرس مفید باشد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که افراد چپ‌دست در انجام چندوظیفه به‌طور هم‌زمان بهتر عمل می‌کنند. این می‌تواند به دلیل ارتباطات عصبی متفاوت در مغز آنها باشد. افراد چپ‌دست معمولاً در وظایفی که نیاز به تفکر فضایی دارند، مانند معماری و طراحی، عملکرد بهتری دارند. این ممکن است به دلیل توانایی بهتر در تجسم سه‌بعدی باشد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که افراد چپ‌دست ممکن است در حل مسائل پیچیده و غیرمعمول بهتر عمل کنند. این می‌تواند به دلیل توانایی آنها در تفکر خارج از چارچوب باشد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که افراد چپ‌دست در ریاضیات و علوم بهتر عمل می‌کنند. این ممکن است به دلیل توانایی آنها در تجزیه‌وتحلیل مسائل به‌صورت منطقی و سیستماتیک باشد. افراد چپ‌دست انعطاف‌پذیری شناختی بیشتری دارند، به این معنا که آنها می‌توانند به‌راحتی بین وظایف مختلف جابجا شوند و به تغییرات محیطی سریع‌تر واکنش نشان دهند.
پژوهشی با عنوان «کاربرد روش SAW جهت مقایسه توانایی‌های اساتید چپ‌دست و اساتید راست‌دست» انجام‌شده است و مورد مطالعاتی این پژوهش اساتید دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی تهران و دانشگاه علوم تحقیقات بوده است. معیار‌هایی نظیر تعداد مقالات، سابقه تدریس، ساعات حضور در دانشگاه و میزان علاقه‌مندی به تدریس برای مقایسه اساتید چپ‌دست و راست‌دست استفاده شده است و در نهایت با استفاده از روش SAW (Simple additive weighting) به رتبه‌بندی اساتید پرداخته شده است و نتیجه تحقیق نشان داده است که در رتبه‌بندی اساتید چپ‌دست و اساتید راست‌دست، سه استاد برتر، چپ‌دست بودند.
پیامدهای اجتماعی و فرهنگی چپ‌دست بودن بسیار عمیق است. افراد چپ‌دست اغلب در دنیایی که برای راست‌دست‌ها طراحی شده است زندگی می‌کنند و با چالش‌ها و فرصت‌های زیادی روبرو هستند. بسیاری از ابزارها و دستگاه‌های روزمره برای کاربران راست‌دست طراحی می‌شوند. از صندلی‌های یک دسته در مدارس و دانشگاه‌ها گرفته تا موس‌های کامپیوتر، درب‌های بازشو، میزهای پر کردن فرم در ادارات و بانک‌ها، شاتر دوربین عکاسی، زونکن‌ها و مکانیزم‌های دفترهای سیمی، دنده اتومبیل، سوراخ‌های دسته قیچی، صفحه‌کلید عددی سمت راست کیبورد و حتی قوانین راهنمایی و رانندگی و بسیاری از موارد دیگر همه برای راست‌دست‌ها مناسب‌تر هستند. این می‌تواند مشکلاتی را برای چپ‌دست‌ها ایجاد کند و برای مقابله با این مشکلات به پیدا کردن محصولات مختص افراد چپ‌دست نیاز است و درصورتی‌که پیدا کردن این نوع از محصولات به نتیجه نرسد باید بالاجبار با شرایط سازگار شد. تصورات فرهنگی از چپ‌دستی بسیار متفاوت است. در برخی از فرهنگ‌ها، چپ‌دستی مثبت تلقی می‌شود، درحالی‌که در برخی دیگر، با مفاهیم منفی همراه است. از نظر تاریخی، افراد چپ‌دست اغلب مورد سرزنش قرار می‌گرفتند و مجبور می‌شدند تا با هنجارهای افراد راست‌دست سازگار شوند. امروزه استقبال و تجلیل بیشتری از چپ‌دستی وجود دارد، اما برخی از سوءگیری‌ها و چالش‌ها باقی مانده است. چپ‌دستی می‌تواند یک مزیت رقابتی در برخی ورزش‌ها ایجاد کند. به‌عنوان‌مثال، ورزشکاران چپ‌دست اغلب در ورزش‌هایی مانند تنیس، بوکس و شمشیربازی که حریفان آنها کمتر به رویارویی با رقبای چپ‌دست عادت دارند، موفق‌تر هستند.
درحالی‌که چپ‌دست‌ها اقلیتی از جمعیت را تشکیل می‌دهند، تأثیر آنها بر جامعه قابل‌توجه است و بسیاری از افراد سرشناس و موفق چپ‌دست بوده‌اند. ارسطو، افلاطون، آیزاک نیوتن، چارلی چاپلین، ویلیام شکسپیر، آلبرت انیشتین، بیل گیتس، لودویگ فان بتهوون، ماهاتما گاندی، فریدریش نیچه، ناپلئون، ماری کوری، باز آلدرین، ژان دارک، هلن کلر، مرلین مونرو، یوهان سباستیان باخ، میکل‌آنژ، جرج مایکل، امینم، فیفتی سنت، آمیتاب باچان، تام کروز، رابرت دنیرو، نیکول کیدمن، تیم آلن، سارا جسیکا پارکر، آنتونی پرکینز، سیلوستر استالونه، لیدی گاگا، هانده ارچل، جیمی هندریکس، گونتر گراس، ژولیوس سزار، کانر مک‌گرگور، دوشان ولاهوویچ، کیانو ریوز، تیلور هیل، آنا کندریک و رافائل نادال، جاستین بیبر، نایل هوران و ادولف هیتلر از جمله چپ‌دست‌های سرشناس و موفق هستند.
روز جهانی چپ‌دست‌ها به خاطر منحصربه‌فرد بودن و تجلیل از کمک‌های افراد چپ‌دست جشن گرفته می شود. درک تفاوت‌های بیولوژیکی، شناختی و فرهنگی بین افراد چپ‌دست و راست‌دست به ارتقای آگاهی و پذیرش بیشتر کمک می‌کند. همان‌طور که به کاوش در پیچیدگی‌های زندگی افراد چپ‌دست در دنیای راست‌دست‌ها ادامه می‌دهیم، مهم است که از تنوع و نقاط قوتی که چپ‌دست‌ها به دنیای ما می‌آورند، تجلیل کنیم.