به جز عده انگشت شماری از مردمان بسیار باهوش، اکثر ما جزو آن دسته از افرادی هستیم که دست کم همیشه نمی توانیم تصمیم های درستی بگیریم، اما ناامید نباشید. تحقیقات جدیدی که در دانشگاه ام ای تی انجام شده است نشان می دهد که هر فردی می تواند به یک تصمیم گیرنده ماهر تبدیل شود. کلید این تغییر تنها این است که سعی کنید به طور مداوم «کاوش های اجتماعی» انجام دهید یا به عبارت دیگر، همواره به دنبال طیف گسترده ای از افراد و ایده های جدید باشید.
تیم تحقیقاتی پت لند در سال ۲۰۱۱ داده هایی از ۶/۱ میلیون کاربر سایت eToro که یک وب سایت سرمایه گذاری است را گردآوری کردند. با بررسی اطلاعات کاربران مشخص شد معامله گرانی که سطح قابل قبولی از تنوع ایده ها و افراد را در شبکه های اینترنتی خود داشته اند در مقایسه با افراد منزوی تر به ۳۰ درصد سود سرمایه گذاری بیشتر دست پیدا کرده اند. عملکرد آنها در مقایسه با افرادی که به یک گروه خاص تعلق داشتند و در «اتاق پژواک» (اشاره ای است به هر موقعیتی که در آن اطلاعات، عقاید یا باورها از طریق انتقال در یک فضای بسته گسترش یافته یا تکرار می شود) گرفتار آمده بودند، نیز به همین میزان برتری داشت. این تیم همچنین موفق شد با اشاعه انگیزه و محرک هایی در میان معامله گران، مدل مد نظر خود را عملی کند و نتیجه نهایی این بود که سود تمامی کاربران این وب سایت به دو برابر رسید.
اگرچه این یافته ها تاکنون تنها به سرمایه گذاری سهام مربوط می شود، اما محققان بر این باورند که انواع گسترده ای از سازمان ها می توانند از آنها برای بهبود تصمیم گیری های داخلی خود بهره برند.
اشاره کردیم که راز اتخاذ تصمیم های درست، بهره گیری از «کاوش های اجتماعی» مداوم است. کاوشگران اجتماعی زمان زیادی را صرف جست وجوی افراد و ایده ها می کنند. اما آنها لزوما به دنبال بهترین افراد و ایده ها نمی گردند، بلکه به جای آن به دنبال ایجاد ارتباط با طیف گسترده ای ازافراد مختلف هستند تا از این طریق به انواع طرز تفکر های متفاوت، دسترسی پیدا کنند. این تفکرها و ایده ها، استراتژی های خردی هستند که گردآوری مجموعه بزرگی از آنها به اتخاذ تصمیم های درست منتهی می شود.
اما دقیقا چطور می توان از طریق این روند اکتشاف، به تصمیم گیری درست رسید؟ آیا تکنیک های خاصی برای موفقیت در این روش وجود دارد؟ در ادامه به این دو پرسش پاسخ می دهیم.
الگوهای یادگیری اجتماعی
در مطالعات جوامع بشری کهن، اهمیت تعاملات اجتماعی در نحوه جمع آوری اطلاعات و تصمیم گیری انسان ها به چشم می خورد. این گرایش طی اعصار همواره در انسان تکامل پیدا کرد زیرا گردآوری و ادغام ایده ها به وی مزیتی مافوق دیگران می داد، چرا که او از «خرد جمعی» برخوردار می شد. مشاهده استراتژی های مختلف افراد در زندگی شان، به رسیدن به تصمیم های درست کمک می کند. در واقع، یکی از کلیدهای دستیابی به این هدف، مشاهده دقیق موفقیت و شکست دیگران در روش هایشان است.
برای درک اینکه چگونه از الگوهای اجتماعی در محیط کسب وکار مدرن بهره بگیریم، سراغ پروژه تحقیقاتی eToro رفتیم. eToro وب سایتی است که به کاربران خود اجازه می دهد تا معاملات روزانه سایر افراد را ببینند و در صورت تمایل از رفتار آنها الگوبرداری کنند. اطلاعات روی این سایت به طور کاملا شفاف و آشکار وجود دارد؛ در نتیجه به راحتی می توان اقدامات، تصمیم ها و تجربه افراد را مشاهده کرد و مورد سنجش قرار داد. سرمایه گذاران در eToro می توانند دو نوع کلی از معاملات را انجام دهند: «معامله فردی» که در آن یک کاربر، سهامی را به طور مستقل خریداری می کند و «معامله اجتماعی» که در آن کاربر، معامله فردی کاربر دیگری را کپی می کند. آنها همچنین می توانند در صورت تمایل با استفاده از گزینه «پیروی» (follow)، تمام معاملات کاربر دیگر را کپی کنند؛ البته با هر کپی مبلغ اندکی هم به فرد اولیه پرداخت می شود و کاربرانی که پیروان زیادی داشته باشند، مبلغ نسبتا خوبی را از این راه دریافت می کنند. طبق بررسی ما، معامله گرانی که از تعادل مناسب و تنوع ایده های کافی در شبکه برخوردار هستند به سودی معادل ۳۰ درصد بالاتر از سایرین دست می یابند.
به یاد داشته باشید که تصمیم گیری در خلأ رخ نمی دهد، حتی بهترین ها نیز به ندرت می توانند با تعمق در انزوا به آن مرحله دست یابند. تصمیم گیری درست زمانی رخ می دهد که افراد از تجربیات دیگران بهره می گیرند و از آنها می آموزند. موفقیت در این فرآیند، تا حد زیادی بر کیفیت اکتشافات اجتماعی و اینکه چقدر اطلاعات و منابع شما از ایده های متنوع و مستقل سرشار باشد، متکی است.
در سال ۲۰۱۱، ما اطلاعات مربوط به معاملات ۶/۱ میلیون کاربر eToro را جمع آوری کردیم و در مجموع توانستیم حدود ده میلیون معامله مالی را مورد بررسی قرار دهیم. نکته جالب در این بررسی برای ما این است که موفق شده ایم وقوع پدیده یادگیری اجتماعی را به وضوح مشاهده کنیم و اثر آن را در اَعمال مردم بررسی و سودآور یا غیرسودآور بودن آن را پیگیری کنیم. همچنین در مجموعه داده های دیگر نیز می توانیم تاثیر کاوش های اجتماعی را به وضوح ببینیم و بهترین الگوهای آنها را مشخص کنیم.
اگر به نمودار رفتار سرمایه گذار در eToro (قسمت «پیداکردن بهترین نقطه برای تصمیم گیری») نگاه کنیم، می توانیم ببینیم که مردم در امتداد یک پیوستار قرار می گیرند. در ابتدای پیوستار یک گروه از سرمایه گذاران قرار دارند که تقریبا در انزوای کامل کار می کنند؛ آنها تعداد اندکی از معامله گران دیگر را دنبال می کنند سپس خودشان ایده های سرمایه گذاری شان را شکل می دهند. در انتهای آن گروهی از معامله گران را می بینیم که در ارتباطات چندگانه با یکدیگر هستند؛ به طوری که از بسیاری افراد پیروی می کنند و توسط بسیاری دیگر پیروی می شوند و استراتژی های آنان اغلب با یادگیری اجتماعی هدایت می شود. اکثریت سرمایه گذاران حاضر در eToro نیز در جایی بین این دو گروه جای می گیرند. آنها در سطح متوسطی از یادگیری اجتماعی شرکت می کنند و همراه با درجه ای از استقلال رفتار می کنند و صرفا «پیرو» نیستند.
پیدا کردن بهترین نقطه برای تصمیم گیری
چه الگویی از اکتشاف و یادگیری اجتماعی بهترین نتیجه را تولید می کند؟ تحلیل نتایج نشان می دهد که اثر یادگیری اجتماعی در کسب سود بیشتر بسیار قابل توجه است. ما دریافتیم که معامله گرانی که از تعادل مناسب و تنوع افکار در شبکه خود بهره می برند یعنی یادگیری اجتماعی نه خیلی کم و نه بیش از حد زیاد را دارند بازده سرمایه ای معادل ۳۰ درصد بیشتر از بازده دو گروه معامله گران مستقل و معامله گران اجتماعی دریافت می کنند. در این محیطِ تجارت دیجیتال، بهترین نقطه برای تصمیم گیری جایی بین دو سرِ پیوستار است. این منطقه میانی همان نقطه ای است که در آن یادگیری اجتماعی؛ یعنی کپی کردن رفتار افراد موفق به سود واقعی منجر می شود. اگرچه این مطالعه تنها بر تصمیم گیری های مالی متمرکز شده است، ما معتقدیم که این اصل برای انواع تصمیم گیری های دیگر نیز صادق است.
جریان ایده ها و تصمیم گیری
مطالعه eToro به وضوح آشکار می سازد که جریان ایده ها، معیاری کلیدی در موفقیت عملکرد یک شبکه اجتماعی در گردآوری و پالایش استراتژی های تصمیم گیری است. جریان ایده ها دو مولفه اساسی دارد: تعامل در داخل یک گروه و اکتشاف در خارج از آن؛ این دو مولفه می توانند، بهره وری و خروجی خلاق را تضمین کنند.
اما یک فرد چه باید بکند تا نرخ جریان ایده هایش را افزایش دهد؟ پس از مطالعه بیش از ده ها سازمان دریافته ایم که تعداد فرصت های موجود برای یادگیری اجتماعی (که معمولا شامل تعاملات رسمی چهره به چهره در میان کارکنان می شود) اغلب بزرگ ترین عامل در بهره وری یک شرکت است.
ما در پژوهشمان به ارزیابی مقدار این فرصت ها با اندازه گیری میزان تعامل یک گروه ، مقدار برقراری ارتباط اعضای آن گروه با یکدیگر و تعداد اعضای دخیل در تعاملات پرداختیم. یافته ها نشان می دهد که حتی ترفندهایی بسیار ساده برای افزایش تعامل یک گروه می تواند، به بازدهی چشمگیر منجر شود. برای مثال تغییری کوچک برای ایجاد زمان استراحت و صرف قهوه به کارکنان اجازه داد تا با یکدیگر راحت تر صحبت کنند و این امر به چنان بهبود بهره وری منتهی شد که در عرض یکسال برای شرکت ۱۵ میلیون دلار صرفه جویی به همراه آورد. شرکت دیگری در اقدامی طول میزهای ناهارخوری خود را درازتر کرد، در نتیجه کارکنان را به تعامل بیشتر با افرادی که نمی شناختند، تشویق کرد و این حرکت به تنهایی توانست بهره وری را حدود پنج درصد افزایش دهد.
جریان ایده ها با نحوه تعامل یادگیری اجتماعی با یادگیری فردی نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. هر تصمیم ترکیبی از اطلاعات فردی و اجتماعی است و زمانی که اطلاعات فردی ضعیف باشد، مردم اغلب بر اطلاعات اجتماعی تکیه می کنند. برای مثال هنگامی که سرمایه گذاران در مورد جهت گیری بازار نامطمئن هستند، اثر یادگیری اجتماعی قابل ملاحظه تر می شود و در این شرایط زمانی که مردم سرمایه گذاران بیشتری را مشاهده می کنند که راهبردهای معاملاتی مشابه خودشان را در پیش گرفته اند، اعتماد به نفس پیدا می کنند و احتمال سرمایه گذاری آنها در آن راهبرد خاص بیشتر می شود.
البته این کار یک عیب بزرگ هم دارد و آن این است که می تواند، منجر به اعتماد به نفس کاذب و رواج نحوه تفکر صرفا گروهی شود. یادگیری اجتماعی تنها زمانی به تصمیم گیری کمک می کند که هر یک از افراد اطلاعات مختلفی داشته باشند. هنگامی که اطلاعات منعکس شده از منابع بیرونی (مانند مجلات، تلویزیون، رادیو و غیره) بیش از حد یکسان شوند، معاملات اجتماعی سوددهی خود را رفته رفته از دست می دهند. در چنین شرایطی، نه تنها تفکر گروهی به کار نمی آید، بلکه نقض آن خود می تواند بهترین راهبرد تجاری باشد.
به طور مشابه، وقتی که تعامل در یک گروه بالا و به شدت متمرکز است، اغلب یک دسته از ایده های تکراری در بین آنها می چرخد و آنها تکرار محض این ایده ها را نمی بینند؛ چراکه ایده ها معمولا از فردی به فرد دیگر اندکی تغییر می کند و این توهم را در آنها ایجاد می کند که هر کس به طور مستقل به استراتژی یکسان رسیده است و بیشتر از آنچه باید به ایده ها مطمئن می شوند. این اثر «اتاق پژواک» نام دارد که اغلب باعث به وجود آمدن حباب های اقتصادی می شود. اما اگر شما از وجود اتاق پژواک آگاه باشید، می توانید از گرفتار آمدن در آن جلوگیری کنید.
برای این منظور شما باید به دقت مشاهده کنید که افراد در اطرافتان چقدر بر یکدیگر نفوذ دارند و به دنبال نشانه هایی از وابستگی بین آنها بگردید. مثلا آیا اعضای تیم الف همیشه نظری مشابه تیم ب دارند؟ افرادی که به طور منظم عقاید مشابهی دارند به احتمال قوی از منابع یکسانی از اطلاعات استفاده می کنند. گروه های اجتماعی فشرده اغلب پدیده اتاق پژواک را تجربه می کنند، چرا که اعضای آنها مدام تمایل در به اشتراک گذاشتن اطلاعات خود دارند و حتی ممکن است فشار اجتماعی ای مبنی بر داشتن نظرات یکسان وجود داشته باشد. با تمرکز کردن بر جریان ایده ها در شبکه تان می توانید ایده های تکراری را حذف و نظرات مستقل را حفظ کنید.
تنظیم و تعدیل یک شبکه
ساختار شبکه اجتماعی، میزان تاثیر مردم بر یکدیگر و نیز حساسیت افراد به ایده های جدید، همگی جریان ایده ها و در نتیجه عملکرد افراد در یک شبکه را تحت تاثیر قرار می دهد. در نتیجه، شما می توانید با تنظیم هر یک از این متغیرها، شبکه های اجتماعی را به گونه ای تعدیل کنید تا آن را به تصمیم گیری بهتر و نتایج پرحاصل تر سوق دهید.
به عنوان مثال، چه باید کرد اگر جریان ایده ها بیش از حد کم و آهسته یا بیش از حد زیاد و سریع شود؟ ما دریافتیم که می توانیم در میان اعضای eToro، جریان ایده ها را با ارائه مشوق های کوچک و محرک هایی تغییر دهیم، به طوری که معامله گران منزوی تر را تشویق کنیم تا تعاملات بیشتری با دیگران داشته باشند و معامله گرانی را که تماس های بیش از حد دارند، به تعامل کمتر در داخل گروه و روابط بیشتر در خارج از آن دعوتکنیم.
این مفهوم تنظیم، در انواع شبکه ها قابل انطباق است. برای نمونه جریان ایده ها در روزنامه نگاری امری مهم است (تا خبرنگاران با منابع کافی حول یک خبر صحبت کنند و بتوانند تمام جنبه های آن را پوشش دهند)، در کنترل های مالی حائز اهمیت است (تا اطمینان حاصل شود که تمام منابع تقلب در نظر گرفته شده است) و در کمپین های تبلیغاتی کاربردی است (تا شرکت ها به اندازه کافی با مجموعه ای متنوع از نظرات مشتریان برخورد داشته باشند.) پژوهش ما روی eToro نحوه عملکرد یادگیری اجتماعی را در یک زمینه خاص که همان معاملات سهام باشد، نشان می دهد؛ اما حقیقت این است که یادگیری اجتماعی در طیف گسترده ای از تصمیم گیری های مدیریتی نقشی کلیدی ایفا می کند.