من دیوانه نیستم! برای چه باید پیش روا نپزشک بروم؟ می خواهید مرا با این کار روانی جلوه دهید و... این جملات آشنا را همچنان و با این که سطح آگاهی بسیاری از مردم نسبت به جایگاه درمان ها و مشاوره های روانپزشکی و روان شناسی افزایش یافته است، زیاد می شنویم. اما چرا مردم ، بویژه در جامعه ما تمایل زیادی ندارند به روانپزشک مراجعه کنند؟
بی شک یکی از دلایل اصلی آن به ترس از برچسب خوردن یا انگ روانی بودن باز می گردد. درواقع، خیلی از افراد از ترس این که مردم به آنها چه می گویند و چه نگاهی به آنها خواهند داشت، به روانپزشک مراجعه نمی کنند. البته به گفته دکتر فروزان الیاسی، روانپزشک چنین ترسی چندان هم بی دلیل نیست، چراکه در جامعه ما، هم خود بیماران و هم خانواده آنها در بسیاری از مواقع درد انگ خوردن را لمس می کنند.
من روانی نیستم
یکی دیگر از دلایل مهم در مراجعه نکردن بسیاری از مردم به روانپزشک این است که اختلالات روانپزشکی را یک بیماری نیازمند درمان نمی دانند.
دکتر امیرحسین جلالی، روانپزشک نیز در گفت و گو با «جام جم» در این باره می گوید: تصوری که افراد از علت بیماری روانپزشکی دارند می تواند در تمایل نداشتن آنان به روانپزشک موثر باشد. مثلا زمانی که فرد، افسردگی را با ضعف اراده برابر بگیرد، ممکن است آن را اختلالی نیازمند درمان روانپزشکی نداند و خیال کند باید چاره ای دیگر برای آن بیندیشد. همچنین انگ و ننگ اختلال روانپزشکی هم موثر است. دیوانه خواندن هر که به روانپزشک مراجعه می کند و زدن چنین برچسبی به شخص مبتلا به مشکل روانپزشکی که معنایی تحقیرکننده و طردکننده دارد نیز بیمی در اشخاص پدید می آورد که در نتیجه خود را با خریدن رنج بیماری از مصیبت مضاعف انگ و ننگ رها می کنند. البته باور به بی حاصلی درمان و دیگر باورهای نادرست همچون ترس از اعتیاد یا وابستگی به داروها نیز سهم زیادی در خودداری آنان از مراجعه دارد.
اختلال روحی، بیماری است؟
واقعیت آن است که فقدان درک و شناخت صحیح از بیماری ها و اختلالات روانپزشکی، یکی از مشکلات جامعه ماست. چون در اغلب موارد، این بیماری ها بدون علائم جسمی بروز می کند، خیلی ها حتی نمی دانند این حالت، به یک بیماری مربوط است و آن را تنها ناشی از مشکلات محیطی و اتفاقاتی که اطرافشان رخ می دهد، می دانند.
دکتر نفیسی در گفت و گو با «جام جم» با اشاره به این مطالب می گوید: عده ای از افراد هم به غلط این بیماری ها را ناشی از چشم زخم و دعا و... می دانند و برای رفع آنها به دعانویس و فالگیر مراجعه می کنند. دکتر جلالی با تاکید بر باورهای اشتباه رایج میان مردم در ریشه یابی مشکلات روحی می افزاید: زمانی که فرد تصور کند افسردگی وجود ندارد و آنچه او یا عضو خانواد ه اش دچار آن شده اند تنبلی و بی مسئولیتی است، طبعا برای درمان اقدامی نمی کند یا اگر باور داشته باشد استرس نشانه مسئولیت پذیری است یا خیال کند همه آدم ها بر اثر مکافات و گرفتاری های زندگی دچار اضطراب و غم می شوند و وقتی نمی شود فقر و نداری را برطرف کرد، پس برای نشانه ها هم نمی شود کاری کرد، برای درمان نیز مراجعه نمی کند.
درمان قطعی وجود ندارد؟
اما آیا این باور درست است که برای بیماری های اعصاب و روان، درمان قطعی وجود ندارد؟
دکتر نفیسی پاسخ می دهد: بسیاری از بیماری های اعصاب و روان با درمان برطرف می شود. البته در مواردی نیز احتمال عود وجود دارد. بعضی اختلالات روحی و روانی نیز با درمان کنترل می شود و درمان قطعی برای آنها وجود دارد. البته به گفته دکتر جلالی، این هم از باورهای نادرست و تحریف شده رایج است که غیر از بیماری های واگیر تقریبا هیچ بیماریای وجود ندارد که درمان قطعی داشته باشد. در حالی که بیماری ای همچون میگرن یا فشار خون نیز درمان قطعی ندارد. به بیان دیگر بسیاری از بیماری ها فقط قابل کنترل است و درمان صد درصد ندارد و اختلال های روانپزشکی هم از این ماجرا مستثنا نیست.
شما به روانپزشک نیازدارید
شاید شما هم از جمله افرادی باشید که نمی دانند به مراجعه روانپزشکی نیاز دارند یا خیر؟ دکتر نفیسی برای این که بدانید در چه شرایطی به مشاوره و درمان های روانپزشکی نیاز دارید، توضیح می دهد: در مواردی که بیماری بر افکار، احساسات یا رفتار شخص تأثیر گذاشته است به این معنا که افکار، احساسات یا رفتار وی دچار اختلال شده و در نتیجه عملکردش در زمینه های مختلف شغلی، تحصیلی، خانوادگی و اجتماعی مختل شده است، لازم است به روانپزشک مراجعه داشته باشد.
همه باید چکاپ روانپزشکی داشته باشند
دکتر جلالی که از آن دست روانپزشکانی است که معتقدند همه باید مشاوره روانپزشکی داشته باشند، می گوید: البته درباره افراد مختلف، تفاوت در نوع و مدت درمان وجود دارد، اما در اصل مراجعه، هیچ تردیدی وجود ندارد. دلایل روانشناختی، زیستی، فرهنگی و اجتماعی در ایجاد اختلال های روانپزشکی موثراست، ولی سهم عوامل زیستی پررنگ تر است. در نتیجه بهتر است هر فردی که دچار نشانه ای عصبی ـ روانی است ابتدا از سوی یک روانپزشک معاینه شود. این روانپزشک می افزاید: بی توجهی به علت زیستی اختلال های روحی و روانی، پیامدهای جدی به همراه دارد و بیمار را از درمان موثر محروم می کند. ضمن این که طی درمان مناسب باید به همه عوامل موثر در بروز اختلالات روانی توجه شود. البته در اختلالات خفیف تر و زمانی که نشانه های زیستی مانند بی خوابی، بی اشتهایی و... وجود ندارد می توان فقط از درمان های روانشناختی بهره گرفت.
مجبور نیستی داروی اعصاب بخوری
همه بیماران اعصاب و روان که به مراجعه روانپزشکی نیاز دارند، نیاز به مصرف داروهای اعصاب ندارند و طی روند درمانی شان صرفا به مشاوره روانپزشکی بسنده می شود.
دکتر نفیسی در این باره توضیح می دهد: افرادی که در روابط بین فردی خود دچار مشکلات و ناخشنودی هستند، افرادی که برای تصمیمات مهم زندگی خود به راهنمایی نیاز دارند و زوج هایی که در زندگی زناشویی خود با چالش هایی مواجهند، ازجمله کسانی هستند که از مشاوره روان شناسی سود می برند.
ترس از اعتیاد به داروهای اعصاب
درواقع، بیشتر مردم از اعتیاد به داروهای اعصاب واهمه دارند و به این علت از مراجعه به روانپزشک طفره می روند، اما آیا چنین تصوری اشتباه است؟
دکتر نفیسی معتقد است چنین تصوری در بسیاری موارد اشتباه است، زیرا اغلب داروهای اعصاب وابستگی ایجاد نمی کند. یعنی انواع محدودی از این داروها در صورتی که بیش از مدت زمان یا مقدار توصیه شده از سوی پزشک معالج مصرف شود، موجب وابستگی می شود.
دکتر جلالی نیز می افزاید: بی تردید رسانه های عمومی سهم زیادی در اصلاح چنین باورهای نادرستی دارد. یعنی باورهای نادرست را باید با آموزش و دادن اطلاعات صحیح تغییر داد. بی شک تغییر باورها زمینه ساز تغییر رفتارهاست.
به خاطر داشته باشید در مواردی که رفتارهای خشونت آمیز و پرخاشگرانه ای بروز می دهید که به خودتان یا دیگران آسیب می زند، لازم است بدون ترس از تصور دیگران به روانپزشک مراجعه کنید.