درکل شخصیت یعنی مجموعه‌ای از رفتار و شیوه‌های تفکر و هیجانی شخص در زندگی روزمره که با ویژگی های بی همتا بودن، ثبات(پایداری) و قابلیت پیش بینی مشخص می‌شود. شخصیت یعنی مجموعه ای از رفتار، شیوه های تفکر و هیجانات شخص در زندگی روزمره که با ویژگی هایی چون بی همتا بودن، ثبات و قابلیت پیش بینی مشخص می شود.
اختلال شخصیت چیست؟
اختلال شخصیت عبارت است از: «یک الگوی با دوام و پایدار از رفتار و تجربه درونی که به طور قابل ملاحظه‌ای با انتظاراتی که از شرایط فرهنگی فرد وجود دارد متفاوت باشد، فراگیر و غیرقابل انعطاف باشد، شروعش به دوران نوجوانی یا اوایل بلوغ برگردد، در طول زمان پایدار باشد و به ناراحتی یا آسیب‌دیدگی روحی منجر گردد.»
به دلیل آن که این اختلالات، مزمن و فراگیر هستند. می‌توانند به اختلال جدّی در کار کرد و زندگی روزمره بیانجامند. این گونه اختلالات شامل اختلال در حافظه، هویت و درک از محیط پیرامون است که محتوای اطلاعات ذهنی، پیوستگی خود را از دست می دهند. اختلالات شخصیتی به گروهی از حالات روانی گفته می شود که بیماری تلقی نمی شود، بلکه به شیوه های رفتاری خاص اطلاق می شود.
طبق آمارهای جدید روان‌پزشکی،بین 10 تا 20 درصد از مردم به مشکل مزمنی به نام اختلال شخصیت دچارند. برخی از کارشناسان عقیده دارند که اختلالات شخصیت به دلیل تجربیات اولیه‌ای که مانع رشد عادی الگوهای فکری و رفتاری شده‌اند به وجود می‌آیند.
ویژگی های اختلال شخصیت:
فردی که اختلال شخصیت دارد،در خانه با دیگران کنار نمی آید، ولی ممکن است با دوستانش برخورد خوبی داشته باشد، اما با دوستانش هم نمی تواند دوستی طولانی ای داشته باشد. دوستی های وی منقطع است و هر جا که وارد می شود دیگران نگرانند که تنشی به وجود آید.
کسی که دچار اختلال شخصیت است، مانع انسجام افراد می شود، یعنی در آنها گسستگی ایجاد می کند. رفتار این بیماران عمدی نیست، ولی نسبت به آن آگاهی دارند. این افراد را باید از محیطی که کار غیرقانونی می کنند، دور کرد. شخصی که دچار اختلال شخصیت است، آگاهانه بر انجام آنچه در ذهن خود دارد، اصرار می کند. بنابراین، اختلال شخصیت به معنای رفتارهای ناسازگار و انعطاف ناپذیر در برخورد با محیط و موقعیت های مختلف است.
اختلال شخصیت انواع مختلفی دارد و لازمه درمان آن وجود اعتماد متقابل میان درمانگر و بیمار است. بر این اساس دو راهکار درمانی وجود دارد که شامل، درمان روان شناختی و دارودرمانی است.
چه چیزی باعث اختلال شخصیت می‌گردد؟
علل اختلال شخصیت، محل بحث و اختلاف نظر بوده است. برخی کارشناسان عقیده دارند که اختلالات شخصیت به دلیل تجربیات اولیه‌ای که مانع رشد عادی الگوهای فکری و رفتاری شده‌اند به وجود می‌آیند. برخی دیگر از پژوهشگران میگناir عقیده دارند که تأثیرات بیولوژیکی یا ژنتیکی ریشه پیدایش اختلالات شخصیتی هستند.با وجودی که هنوز بر سر یک علت قطعی برای اختلالات شخصیتی توافق نشده است امّا به احتمال زیاد ترکیبی از زمینه‌های ژنتیکی و متغیرهای محیطی در رشد آنها دخالت دارند.
عوامل بوجود آورنده ی اختلالات شخصیت کدامند؟
_ این عوامل دو دسته اند: یکی علل زیـست شناختی است که تحت عنـوان گـرایـش ذاتـی و سـرشـت هم مـورد بحث قـرار می گیـرد و می تـوان به مسائل ژنتیک و ارث ، ضربـه بـه جمجمـه قبـل یا حیـن تولد ، زایمان های طولانی و سخت و التهاب و تورم اشاره کرد . دوم ، علل روانـی - اجتماعی است که ناشی از محیط پـرورشی و تـربـیـتـی نامناسـب است .
از مهم تریـن علل روان شناختی اختلالات شخصیتـی:
فـقـدان یا غیبت پدر و مادر و یا یکی از آن دو و تماس های اجتماعی محدود ، برآورده نشدن نیازهای بنیادی کودک همچون عشق ، تفاهم ، احترام ، امنیت و موفقیت . ایـن عوامل باعث می شود کودک نتواند هـویـت مثبت مبتنی بـر سازگاری اجتماعی کسب کنـد و حتـی مـوجـب می شود ، کودک هـویـت منفی پیـدا کنـد و تبـدیل بـه فـردی رنـجـیـده ، طغیانـگر و ضد اجتماعی شود . بنابراین انواع شخصیت های غیر طبیعی بسیار است .
اختلالات شخصیتی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
به منظور آن که اختلال شخصیت در یک فرد تشخیص داده شود، باید عوارضی در او وجود داشته باشد: این الگوهای رفتاری باید مزمن و فراگیر باشند، بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد، از جمله کارکرد اجتماعی، کاری، تحصیلی و روابط نزدیک او تأثیر بگذارند.
فرد باید عوارضی نشان بدهد که بردو یا بیشتر از زمینه‌های زیر اثر بگذارد: افکار، هیجانات، کارکرد، روابط میان فردی و کنترل امیال. الگوهای رفتاری باید در طول زمان، پایدار باشند و سرآغاز پیدایش آن را بتوان تا دوران نوجوانی یا اوایل دوران بلوغ ردگیری کرد. این رفتارها قابل توضیح یا تشریح توسط اختلالات ذهنی دیگر، سوء مصرف دارو یا شرایط پزشکی دیگر نباشند.
اختلالات شخصیتی گروهی از حالات روانی می باشند كه بیماری نبوده، بلكه شیوه های رفتاری هستند. خصوصیات این اختلالات عبارتند از:
* الگوهای رفتاری نسبتاً ثابت، انعطاف ناپذیر و ناسازگار كه به بروز مشكلاتی در ارتباط برقرار كردن با دیگران و مشكلات شغلی و قانونی منجر می گردد.
* افراد دچار این حالات تصور می كنند كه الگوهای رفتاری شان طبیعی و صحیح است.
* شخصیت این افراد در برخورد با موقعیت‌هایی که واکنش با آن ها مستلزم تغییرات و تصمیمات جدید است، ناسازگارمی باشد، یعنی تفکر و رفتار انعطاف ناپذیری از خود بروز می‌دهند.
بنابراین، اختلال شخصیت یعنی رفتارهای ناسازگار و انعطاف ناپذیر در برخورد با محیط و موقعیت ها.
طبقه بندی اختلالهای شخصیت بر اساسDSM-IV-TR
در حال حاضر از سیستم طبقه بندی استفاده می شود که بر اساس ویژگیهای مشترک به سه گروه دسته بندی می شوند.
گروه الف: از اختلالهای شخصیت پارانوئید, اسکیزوید, و اسکیزو تایپی تشکیل می شود که در ویژگیهای رفتار عجیب و غریب و غیر عادی مشترک هستند.
گروه ب : اختلالهای شخصیت ضد اجتماعی, مرزی, نمایشی و خود شیفته را در بر میگیرد. افراد مبتلا به این اختلالها بیش از حد نمایشی, هیجانی و دمدمی یا غیر قابل پیش بینی هستند.
گروه ج: اختلالهای شخصیت اجتنابی, وابسته و وسواسی قرار دارند .اینها به این علت باهم گروه بندی شده اند که رفتارهای مضطرب و بیمناک را شامل می شوند.
انواع اختلال شخصیت:
بدبین(پارانویید):این افراد دارای شك و بی اعتمادی غیر منطقی هستند و حالت تدافعی و حساسیت بیش از حدی نسبت به دیگران دارند.
منزوی(اسكیزویید): از نظر هیجانی سرد هستند. در برقراری ارتباط با دیگران مشكل دارند. گوشه گیر ، خجالتی، خرافاتی و از نظر اجتماعی منزوی هستند.
وسواسی: كمال گرا، دارای عادت خشك و مردد بوده و نیازهای طبیعی خود را مهار می كنند.
نمایشی(هیستریك): وابسته، فاقد بلوغ فكری، زود رنج، عاطل و باطل، دائم خواستار تشویق و توجه دیگران بوده و با ظواهر یا رفتار خود با دیگران ارتباط برقرار می كنند(جلب توجه می كنند).
خودشیفته(نارسیستیك): دارای یك حس خودباوری بیش از حد بوده و شیفته قدرت هستند. نسبت به دیگران بی علاقه هستند. خواستار توجه دیگران بوده و احساس می كنند كه سزاوار توجه ویژه هستند.
دوری گزین(اجتنابی): ترس و واكنش بیش از معمول نسبت به رد شدن، اعتماد به نفس پایین، از نظر اجتماعی گوشه گیر و وابسته هستند.
وابسته: غیرفعال، بیش از حد پذیرای نظرات دیگران، ناتوان در تصمیم گیری و فاقد اطمینان هستند. بی تفاوت، مهاجم، سرسخت، بدخلق و قهركننده، ترسان از صاحب اختیار بودن و سهل انگار هستند. همیشه كارها را به تعویق انداخته، استدلالی بوده و به سختی از دیگران كمك پذیرفته یا عقاید خود را كنار می گذارند.
ضداجتماعی:خودپسند، بی عاطفه، بی نظم و بی قاعده، تحریك پذیر و بی پروا هستند. از تجارب، درس عبرت نمی گیرند و در تحصیل و كار ناموفق هستند.
بینابینی: تحریك پذیر، دارای شخصیت ناپایدار و تغییر شخصیتی هستند. احساسات خود از جمله خشم، ترس و احساس گناه را نابجا بروز می دهند. نمی توانند خود را كنترل كنند. مشكلات هویتی دارند. ممكن است اقدام به خودزنی كنند(ایجاد جراحت یا سوزاندن قسمتی از بدن برای كاهش تنش خود) و گاهی دست به خودكشی می زنند.
عوامل افزایش دهنده خطر:
* سابقه سوء رفتار دیگران با فرد در كودكی
* سابقه خانوادگی اختلالات خلقی
عوارض احتمالی:
- مشكل در حفظ شغل و ارتباط با دیگران، اضطراب و افسردگی
- سوءمصرف داروها
- عدم پایبندی به درمان
- خودكشی
درمان :
درمان این اختلالات مستلزم اعتماد متقابل بین درمانگر و بیمار است. تحقق این امر ممكن است مشكل باشد، زیرا در این اختلالات اغلب انگیزه دریافت درمان مربوط به اطرافیان بیمار است نه خود بیمار.
دو راه کار درمانی وجود دارد:
1- درمان روان شناختی
* خانواده درمانی و گروه درمانی
* روش های تغییر رفتار با یادگیری مهارت های اجتماعی، تقویت رفتارهای به جا، محدودكردن رفتارهای نابجا، یادگیری بروز احساسات، تحلیل شخصی از رفتار و مسؤولیت پذیری در مورد رفتارها.
2- دارو درمانی
هیچ دارویی برای علاج یا درمان اختلالات شخصیتی وجود ندارد، ولی ممكن است داروهایی برای درمان بیماری های همراه با آن تجویز شوند، مثلاً:
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد اضطراب
- داروهای ضد روان پریشی
کلمات کلیدی: اختلال،شخصی