از منظر سازمان جهانی بهداشت، انسان سالم فردی است که دارای سلامت جسمی، روانی، فکری، اخلاقی و اجتماعی باشد. براساس آمارهای ارایهشده، اختلالات روانی در ایران رتبه بالایی از بار بیماریها را در بر دارد.
بر این اساس، حدود 20تا 22درصد افراد بزرگسال جامعه (15تا64 سال) در طول یک سال، به مراجعه برای حل مشکلات اعصاب و روان نیاز دارند. در این میان، هزینههایی که صرف بیماریها و مشکلات مربوط به روان میشود، سه دسته هستند: هزینههای مستقیم که شامل هزینههای دریافت خدمات سرپایی و بستری برای مشکلات روانپزشکی و سایر مشکلات پزشکی (جسمی) است. هزینههای مستقیم همچنین موارد غیرپزشکی مانند هزینههای رفتوآمد، مسافرت، اسکان و... را نیز دربر میگیرد. هزینههای غیرمستقیم دربرگیرنده مواردی همچون غیبت از کار به دلیل بیماری و ازکارافتادگی و هزینههای نامحسوس در ارتباط با محدودیت کیفیت زندگی فردی و خانوادگی بوده که در مطالعات مختلف، کمتر به آن پرداخته شده است.
در بسیاری از کشورها، بیماریهای روانی تحت پوشش بیمهها هستند که این امر از دغدغه بیماران روانی و خانوادههای آنان تا حد زیادی میکاهد؛ اما متاسفانه در کشور ما، بیشتر بیمهها هزینههای سنگین مربوط به درمان بیماریهای روانی را پرداخت نمیکنند. در واقع بیمهها، بسیاری از بیماریهای روانی را که نیاز به بستریشدن دارند (از جمله بیماریهای روانی با علایم روانپریشی)، پوشش نمیدهند. بیماران اگر به بیماریهایی که علایم روانپریشی مانند توهم و هذیان دارند، دچار شوند بهدلیل آنکه بیمهها تنها هزینههای مربوط به بستریشدن بیماران روانی را که روانپریش نباشند، میپردازند، قادر به استفاده از خدمات بیمهای نیستند. حتی در مواردی که بیمار دچار بیماری روانپریشی است، برخی از پزشکان برای آنکه بیمار بتواند از پوشش بیمهای استفاده کند، ناگزیرند در شرح حال او، بیماری افسردگی (و نه بیماری واقعیاش را) درج کنند.
اما این تمام مشکلات در ارتباط با بیماران دچار بیماریهای روانی نیست. بیمهها برای بیماران دچار افسردگی هم محدودیت قایلند و تنها در سال یکبار و آن هم به مدت چند هفته، هزینههای مربوط به بستریشدن را پوشش میدهند. گرانبودن دارو و پوششندادن بسیاری از این داروها نیز مزید بر علت است. بخش عمدهای از داروهای روانپزشکی تحت پوشش بیمهها نیستند، این مساله باعث تحمیل هزینه بیشتر به بیماران میشود، بهویژه اینکه بعضی از داروها، خارجی و گرانقیمت هستند.
این مشکلات برای بیماران مبتلا به اعتیاد نیز وجود دارد. زیرا آنان برای دریافت خدمات درمانی، تحت پوشش هیچ نوع بیمهای اعم از دولتی، خصوصی، پایه، تکمیلی و... نیستند. به دلیل همین غفلتها در ارتباط با بیماران روانی، محور چهارمین همایش سلامت روان به موضوع «چالشهای سلامت روان و غفلت همگانی» اختصاص یافت. گفتنی است با توجه به اهمیت سلامت روان، کرسی یونسکو در آموزش سلامت با همکاری انجمن علمی روانپزشکان ایران و وزارت بهداشت، همایشهای ادواری سلامت روان را طی سه سال اخیر برگزار کرده که امسال چهارمین دوره آن برپا شده است. امید میرود برپایی چنین همایشهایی، گامی موثر در راه بهبود وضعیت سلامت روان و بیماران دچار مشکلات روانپزشکی باشد.