خاطرات مهندس خیری‌بیگم حائری‌زاده، مدیرعامل موسسه «منظومه خرد» از دوران تحصیل دختر دانشمند ایرانی
ملیحه مهدوی
مریم میرزاخانی باجایزه فیلدز سرتیتر خبرها و باعث افتخار هر ایرانی است، اما یک نفر هست که مثل خانواده مریم میرزاخانی از ته قلبش خوشحال است. مهندس خیری بیگم حائری‌زاده که پایان هر جمله‌اش با یک لبخند تمام می‌شود، سال ها مدیر این چهره موفق بوده و برایمان از دلایل موفقیت مریم میرزاخانی می‌گوید.
7 سال مدیر مریم بودم
من از سال 61 تا 78 مدیر مدرسه فرزانگان بودم. از این سال‌ها حدود 7 سال در مقطع راهنمایی و دبیرستان، مدیر خانم مریم میرزاخانی بودم. البته دفعه اول نیست که مریم این‌طور درخشیده و قبل از این هم چند جایزه کسب کرده است. او تنها کسی بود که در آزمون المپیاد ریاضی جهانی نمره کامل گرفت. در دوران تحصیلش در دبیرستان فرزانگان نیز برنده مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی شد.
مریم میرزاخانی دوستی داشت به نام رویا بهشتی که همیشه با هم کار می‌کردند و در حال حاضر هنوز هم با یکدیگر ارتباط دوستی‌شان را ادامه داده‌اند. رویا بهشتی هم مانند مریم میرزاخانی دکترای ریاضی دارد. آنها تیمی با یکدیگر کار می‌کردند چیزی که کمتر در جامعه‌مان آن را می‌بینیم. به عقیده من این موضوع یکی از دلایل مهم موفقیت هم در زمینه تحصیلی و هم دیگر جنبه‌های زندگی است. کار تیمی با کار گروهی خیلی تفاوت دارد. در کار تیمی شما برای هدف مشترکی قدم برمی‌دارید اما در کار گروهی ممکن است هر کس در بخش متفاوت و با عملکرد متفاوت در پیشبرد مجموعه تلاش کند. مریم و رویا با کار تیمی‌شان از دیگران متمایز بودند.
معلم همه چیز نیست
مشکلی که در حال حاضر در ایران و بسیاری از کشورهای دنیا وجود دارد این است که والدین و دانش‌آموزان یا حتی دانشجویان فکر می‌کنند معلم و استاد تنها منبع دریافت اطلاعات و یادگیری است و به همین دلیل دانش‌آموزان به شدت به معلم وابسته‌اند و به خودشان این فرصت را نمی‌دهند که به دنبال تحقیق و پژوهش باشند. دانش‌آموزان همه یادگیری‌شان را بر آموزه‌های معلمشان پایه‌ریزی می‌کنند در حالی که این اصلا درست نیست. وجود کلاس‌های آموزشی مختلف خوب این موضوع را نشان می‌دهد که ما دانش‌آموزان را چقدر به معلم، کلاس و... وابسته کرده‌ایم و فکر می‌کنیم موفقیت به عوامل بیرونی بستگی دارد.در حالی که در آموزش جدید ما بر این اصل تاکید داریم که معلم تصحیح‌کننده است و برای دانش‌آموز مانند یک راهنما عمل می‌کند. مریم میرزاخانی و رویا بهشتی خوب این موضوع را درک کرده بودند که معلم تنها یک راهنماست. در مجموعه آموزشی همواره این موضوع را به دانش‌آموزان تاکید می‌کردیم. به نظر من دنیا به سمتی می‌رود که هر نسلی از نسل قبل قوی‌تر است و این نشان می‌دهد که باید بچه‌ها از ما باهوش‌تر عمل کنند . این خیلی مهم است که معلمان این دیدگاه را داشته باشند که اگر دانش‌آموزی از او اطلاعات بیشتری داشت این واقعیت را نه‌تنها بپذیرد بلکه دانش‌آموز را تشویق کند. در سال‌های اخیر بهدلیل رشد تکنولوژی و گسترش ارتباطات از طریق اینترنت واقعا در بعضی مواقع دانش‌آموزان ثابت کرده‌اند که تواناتر از گذشته هستند.
ویژگی ممتاز مریم میرزاخانی
مریم میرزاخانی یک ویژگی بسیار منحصر بفرد داشت و آن تواضع بود. در کنار هوش سرشار و پشتکار او، تواضع مریم باعث شد که او جهانی شود. معلم ریاضی مریم خاطره‌ای برایم تعریف کرد که شنیدنی است. او روزی می‌گفت:« من از مریم میرزاخانی خجالت می‌کشم چون می‌دانم همه مطالبی که به دانش‌آموزان حین تدریس ارائه می‌دهم را خوب می‌داند اما او با تواضع در کلاس می‌نشیند و فقط گوش می‌دهد. در واقع به دلیل داشتن همین تواضع ارتباط خوبی با مدیران و دانش‌آموزان داشت».
اگر مریم میرزاخانی ایران می‌ماند ....
در همان زمان تحصیل، مریم راه یادگیری و تحقیق را خوب یاد گرفته بود. مریم و رویا از کتابخانه دانشگاه شریف استفاده می‌کردند و گاهی با مینی‌بوس آنها را روانه دانشگاه می‌کردیم. می‌خواهم این نکته را یادآوری کنم که آنها برای یادگیری پشتکار داشتند و مسیرشان را هم انتخاب کرده بودند. در خلال همین رفت و آمدها به دانشگاه، مریم توانست یک مساله حل‌نشده ریاضی را حل کند و جایزه‌ای هم به او اهدا شد. با توجه به گسترش ارتباطات در دنیای امروز، مریم و رویا هر کجای دنیا باشند راهشان را پیدا کرده‌اند اما تفاوتی که ماندن در ایران یا رفتن به خارج از کشور دارد، بحث یادگیری است. یکی از دوستان من برای دکترا به کشور مالزی رفت اما وقتی از او در مورد رضایت از ماندن در مالزی پرسیدم جواب داد همکلاسی‌های من آنقدر قوی نیستند که من چیزی از آنها یاد بگیرم. در واقع این مبحث مهمی است. وقتی مریم وارد دانشگاهی شد که افراد بزرگی در آن بودند قطعا حضور در کنار این افراد روی کیفیت زندگی‌اش تاثیر می‌گذارد. اگر مریم می‌ماند به اطلاعات دسترسی داشت اما امکان تاثیرگرفتن از همسالان و اساتید بزرگ را نداشت و شاید به همین دلیل نمی‌توانست به اندازه حالا موفق شود. به همین دلیل خیلی از والدین برای انتخاب مدرسه فرزندانشان دغدغه دارند چون می‌دانند انتخاب یک محیط مناسب بستر مناسبی برای رشد بهتر فرزندانشان است.
با کنترل محسوس روی دانش‌آموزان مخالفم
والدینی که بیش از اندازه روی فرزندانشان حساس هستند و مدام آنها را به کلاس‌های آموزشی مختلف می‌فرستند نتیجه معکوسی دریافت می‌کنند. در موسسه منظومه خرد که به همت 58 معلم تاسیس کرده‌ایم، مدام این تاکید را داریم که اگر کنترلی هم وجود دارد باید نامحسوس باشد. یعنی چه والدین و چه معلمان باید کنترل دقیق روی فرزندشان داشته باشند اما از سخت‌گیری و امرونهی مدام اجتناب و در عوض خطاها و اشتباهات فرزندان را به روش ملایم‌تری ابراز کنند چون در نظر گرفتن شخصیت و غرور دانش‌آموز یکی از موارد بسیار مهمی است که تاثیر مستقیمی روی یادگیری و رشد آنها دارد. از دیدگاه تعلیم و تربیتی جدید، کنترل شدید روی دانش‌آموزان مانع موفقیت است. گاهی اوقات پیش می‌آمد مریم بهدلیل پرداختن به کار تحقیقی از ما اجازه می‌خواست که در کلاسی شرکت نکند و ما هم چون او را می‌شناختیم به او این اجازه را می‌دادیم. در واقع دانش‌آموزان با ما خیلی راحت بودند و آن ترس معلم و دانش‌آموزی وجود نداشت.