گفت‌وگو با «جعفر نیوشا»، معلم هندسه مریم میرزاخانی، بانوی موفق ریاضی جهان
سال‌ها از زمان تدریسش می‌گذرد اما دو بانوی طلایی ریاضیات در عرصه‌های جهانی آنچنان ردپایی در ذهنش برجای گذاشته‌اند که آن روزها و لحظه‌ها را هنوز با تمام جزئیات بخوبی به یاد دارد. 21 سال قبل زمانی که «مریم میرزاخانی» و «رویا بهشتی» روی یک نیمکت می‌نشستند و با تلاش و همت بالا، سعی در حل مسائل خارج از کتب درسی داشتند، «جعفر نیوشا» معلم هندسه مسیر روشن موفقیت «مریم»را در ذهن مرور می‌کرد و به این یقین رسیده بود روزی فاتح مرتفع‌ترین قله‌های موفقیت خواهد شد.گفت‌وگوی اختصاصی استاد جعفر نیوشا با گروه زندگی روزنامه ایران مروری است بر روزهایی که دو دانش‌آموز ایرانی گوی سبقت را از مدعیان ریاضی دنیا ربوده بودند.
ردپایی در ذهن
گاهشمار ذهن جعفر نیوشا به 21 سال قبل بازگشته است. رویا بهشتی یک خواهر دوقلو به نام «ندا» داشت که هر دو در یک دبیرستان درس می‌خواندند اما کلاس‌هایشان متفاوت بود. در مقابل مریم میرزاخانی و رویا بهشتی در یک کلاس و روی یک نیمکت کنار هم جای گرفته بودند. به قدری کوشا بودند که نه تنها ذهن معلم را به سوی برترین رتبه‌ها در عرصه ریاضی سوق می‌دادند بلکه دانش‌آموزان کلاس را هم در انتظار این خبر تکان‌دهنده نشانده بودند.
تواضع در عین بزرگی
استاد نیوشا وقتی به یک خصوصیت بارز این دو بانوی ریاضیدان اشاره می‌کند از تواضع و فروتنی آنها می‌گوید.
کافی بود سایر دانش‌آموزان کلاس به چند تمرین و مسأله پاسخ درست دهند تا تصور کنند جهان را به تسخیر خود درآورده‌اند اما مریم و رویا با آنها متفاوت بودند. سخت‌ترین تمرین‌ها را هم با خطی خـــــوش و بدرستی پاسخ می‌دادند اما محال بود بر این توانایی خود فخر بفروشند. آنها در عین تواضع و فروتنی بهترین‌های کلاس درس هندسه را رقم می‌زدند اما به دنبال این نبودند که خود را برتر از سایر دانش‌آموزان کلاس معرفی کنند بلکه آنها به دنبال هدفی که هر روز به آن بال و پر می‌دادند تحقیقات خارج از کلاس درس، مرور مجله‌های خارجی و خواندن منابع درسی مهم و چالش برانگیز را با جدیت هرچه تمام‌تر در پیش گرفته بودند.
سرمشق موفقیت
معلمی برایش یک رسالت بوده و هست و صداقت را از سر این هنر می‌داند. می‌گوید: با این‌که بیش از دو دهه از آن روزها می‌گذرد، خوب به یاد دارم که تنها تلاش و کوشش این دو دانش‌آموز آنها را از سایر دانش‌آموزان متمایز ساخته بود و اگر معلم یا استادی سهم خود را در کسب جایگاه والای این دو بانوی ایرانی زیاد بداند این را خواهم گفت که چنین چیزی صحت ندارد بلکه همت و پشتکار ستودنی آنها بود که چنین نام‌آوری را برای‌شان رقم زده است. خاطرات سال 1994 و المپیاد جهانی ریاضی هنگ‌کنگ و سال 1995 و المپیاد کانادا، بخوبی در ذهن استاد نیوشا حک شده است. می‌گوید: در پی آزمون مقدماتی که از داوطلبان گرفته شده بود 80 الی 100 نفر برگزیده شدند. در آن سال‌ها مرسوم بود دانش‌آموزان پذیرفته شده در آزمون مقدماتی را در تعطیلات عید نوروز به یکی از استان‌های کشور می‌بردیم و آزمون دوم را آنجا برگزار می‌کردیم. در این مرحله استادان بنامی از دانشگاه‌های مختلف کشور از جمله آنها دکتر «کرم‌زاده» استاد ریاضی دانشگاه اهواز، دکتر «رضوی» استاد دانشگاه امیرکبیر و دکتر «تابش» استاد دانشگاه صنعتی شریف و سایر معلمان فرهیخته در حوزه ریاضیات حضور داشتند که این بار 12 نفر برای شرکت در المپیاد انتخاب می‌شدند. از بین این 12 نفر، 6 دانش‌آموز به المپیاد جهانی فرستاده می‌شدند و 6 دانش‌آموز باقی مانده از آزمون کنکور سراسری معاف می‌شدند.
مریم و رویا جزو دانش‌آموزانی بودند که در سفر کرمان و یزد در جمع 6 دانش‌آموز منتخب بودند و همه استادان و معلمان را به این یقین رسانده بودند که باید منتظر درخشش آنها در عرصه جهانی باشیم. همین‌طور هم شد در المپیاد هنگ‌کنگ، مریم مدال طلا و رویا مدال نقره را کسب کرد. در سال بعد و در المپیاد کانادا باز هم این عناوین تکرار شد با این تفاوت که مریم در المپیاد کانادا تنها دختری بود که به هر 6 سؤال مطرح شده در آزمون پاسخ کامل داده بود و در نهایت به عنوان نخستین دختری انتخاب شد که نمره 42 از 42 را به دست آورد.
افتخار استاد
پس از گذراندن دوره تحصیلی در دانشگاه‌های برتر کشور، راهی کشورهای خارجی شدند و با این‌که استاد نیوشا سال‌هاست از آنها بی‌خبر است اما هنوز هم پیگیر موفقیت‌های پی در پی آن‌هاست. این دو دانش‌آموز ردپای تحصیلی از خود در ذهنم به جای گذاشته‌اند و حالا با کمال صداقت می‌گویم به این‌که چند سال معلم این دو بانوی فرهیخته بوده‌ام، افتخار می‌کنم. خوشحال هستم که برای کشورمان آبرو، حیثیت، سرمایه و اعتبار آفریده‌اند. 10سال قبل که مریم جزو 10 ریاضیدان جوان دنیا معرفی شد شور و شعفی مثال‌زدنی در وجودم جوانه زد، حالا پس از 76 سال او را در مقام نخستین بانوی ریاضیدان جوان و دارنده عنوان جهانی «فیلد» یا همان نوبل ریاضی می‌بینم و بدون شک باید بگویم به داشتن این هموطن می‌بالم و گمان می‌کنم وقت آن رسیده است که نام دبیرستان فرزانگان کشورمان به دبیرستان مریم میرزاخانی تغییر پیدا کند. استاد جعفر نیوشا در سال 1310 و در تبریز به دنیا آمده است و در پهنه تشویق‌های بی‌بدیل مادر و بزرگ‌مردی پدر، دوره دبیرستان و تحصیل در رشته ریاضی را سپری کرد تا این‌که برای گذراندن تحصیلات دانشگاهی وارد تهران شد. می‌گوید: همزمان در دو رشته تحصیل می‌کردم. در دانشسرای عالی و دانشکده ادبی، رشته ادبیات را می‌گذراندم و در دانشکده علوم، رشته ریاضی را دنبال می‌کردم و در نهایت سال 1334 در هر دو رشته فارغ‌التحصیل شدم. به تبریز بازگشتم و پس از 9 سال دوباره به تهران آمدم. سال 1361 بازنشسته شدم و به دعوت حاج‌آقا «هرندی» دبیر کل شورای عالی فرهنگ، به معاونت ایشان درآمدم و بعدها عضو شورای المپیاد و همکار دکتر «محمدعلی نجفی» و دکتر «حداد عادل» شدم.
گذر این همه دقایق، بر حافظه استاد گرد فراموشی نپاشیده و لحظه به لحظه آن دوران را به خاطر دارد به همین دلیل است که می‌گوید: متأسفانه اکثر معلم‌های امروز علاقه‌مند به کشف استعداد نیستند. در گذشته دغدغه گذران زندگی را به شکل امروزی نداشتیم و بر رسالتمان تمرکز بیشتری می‌کردیم در حالی که مشکلات متعدد امروز، ذهن معلمان را به خود معطوف کرده است و کمتر پیش می‌آید از آن آرامش ذهنی گذشته خبری باشد. چه خوب است این مسیر پرفراز و نشیب هموار شود تا معلمان یک بار دیگر به خاطر بیاورند در هر کلاس درسی، یک دانش‌آموز بااستعداد حضور دارد که با دلسوزی و توجه معلم، مسیر پر از نور و موفقیت را پشت‌سر خواهد گذاشت و به سر منزل مقصود خواهد رسید.