حسین حمودی، مشاور تحصیلی در گفتگو با ایسنا
از زمانی که برادرم برخلاف سایر همکلاسی‌هایش توانست وارد مدرسه نمونه دولتی دوره متوسطه اول شود، توصیه‌های مادر نیز برای درس خواندن هرچه بیشتر و بهتر شدت گرفت. روزی نیست که جملات" هرچه کتاب تست و کلاس نیاز داری بگو تا بتوانی برای آزمون‌های ورودی مدارس خاص آماده شوی "یا مثلاً " به‌جای اینکه به کتاب درسی‌ات اکتفا کنی سوالات تستی را هم حل کن" یا حتی" در امتحانات مدرسه ۲۰ گرفتی آزمون تیزهوشان را چه خواهی کرد؟ " را از پدر یا مادر نشنویم.
با نزدیک‌تر شدن به زمان آزمون که در جمعه پیش رویمان (۳۱ خرداد) برگزار خواهد شد، حجم کتاب‌های جمع شده روی میزش بیشتر می‌شود و احتمالاً هرچه کتاب قطورتر، مطالب سنگین‌تر و بهتر خواهد بود و شاید تا جمعه برادرم را پشت کوهی از کتاب‌های تستی رنگارنگ گم کنم و بعدازآن است که خانواده راضی خواهند شد و مدیر مدرسه با افتخار او را تشویق خواهد کرد.
از استرس برادرم که با نزدیک شدن به‌روز آزمون سیر صعودی طی می‌کند فاکتور بگیرم، به‌عنوان یک خواهر مانند تمام موفقیت‌های پیش‌ازاین آزمون که به او افتخار کرده‌ام بازهم منتظر خبرهای خوب و نتایج درخشانی هستم و امیدوارم که بازهم از پسش بربیاید پدر و مادر هم می‌خواهند بازهم سرشان را بالا بگیرند و از افتخار دیگری از پسرشان بگویند و کیف کنند و نفس راحتی بکشند که تلاشش بازهم نتیجه داده است.
برادر کوچک‌تر اما شاید اکنون و در این زمان این آزمون‌ها را جدی نمی‌گیرد اما روزی برای موفقیت در آزمونی تلاش خواهد کرد و این روزها را به خاطر خواهد آورد اما سؤالی که در ذهنم بود را با مشاوری در میان گذاشتم تا هم خودم به جوابی رسیده باشم و هم مصاحبه‌ای را ترتیب دهم که در این روزها خواندنش برای داوطلبان و خانواده‌هایشان خالی از لطف نیست.
سوال این است " که چرا ما در مدرسه تنها امتحان تشریحی داریم اما آزمون‌های سرنوشت سازمان تستی برگزار می‌شوند؟ " واضح و مشخص است که تمامی افراد جامعه توانایی خرید کتاب‌های تست متفرقه، شرکت در کلاس‌ها و آزمون‌های تستی را ندارند پس آنان که از امکانات بیشتری برخوردارند، موفقیتشان هم بیشتر خواهد بود؟ عدالت آموزشی که از آن سخن می‌گوئیم چه می‌شود؟
حسین حمودی، مشاور تحصیلی در گفت‌وگو با ایسنا، گفت:
در خصوص مدارس تیزهوشان اولین چالشی که وجود دارد این است که این آزمون‌ها چه اهمیتی دارند و دارای چه اولویت‌هایی هستند؟
با توجه به کنکور سراسری اگر قرار باشد سرنوشت و آینده دانش‌آموزان را مورد بررسی قرار دهیم رشته‌هایی چون پزشکی و پیراپزشکی که در کنکور رقابت شدیدی در میان داوطلبان وجود دارد و تا سال‌های سال کنکور برای آنها پابرجا خواهد بود به‌طور تقریبی سالانه ۸۰ درصد قبولی این رشته‌ها از مدارس خاص و عموماً از مدارس تیزهوشان یا سمپاد است.
بدین ترتیب می‌توان اهمیت این موضوع را به‌درستی درک کرد که یک دانش‌آموز اگر به این مدارس وارد شود احتمال قبولی او در کنکور سراسری بسیار بیشتر خواهد بود و می‌تواند سرنوشت بهتری را برای خود رقم بزند.
چه امتیازاتی برای دانش‌آموزان مدارس خاص وجود دارد که موفقیت آنها را در کنکور و رشته‌های پرطرفدار تضمین می‌کند؟
این مشاور تحصیلی ادامه داد: بالا بودن سطح آموزش در این مدارس نسبت به مدارس عادی، از طرفی مدرسان و معلمان با سابقه‌های کاری درخشان و عالی خود علاقه‌مندند در این مدارس تدریس کرده و به‌جای اینکه ساعات آموزشی خود را در مدارس دولتی سپری کنند در مدارس خاص به آموزش می‌پردازند، در نتیجه اساتید و دبیران قوی‌تری در این مدارس آموزش دانش‌آموزان سمپادی یا مدارس نمونه دولتی را بر عهده دارند.
علاوه بر دو مورد ذکرشده دلیل دیگر تمایز این مدارس حضور دانش‌آموزان قوی‌تر نسبت به مدارس عادی است و همین حضور دانش‌آموزان قوی در کلاس‌های درس مدارس خاص سبب می‌شود اساتید رغبت بیشتری برای بیان و تدریس مسائلی فراتر از سطح کتب آموزش‌وپرورش داشته و نیز به حل مسائل سخت‌تر و پیچیده‌تر بپردازد.
چالش گزینش در مدارس خاص؟
نحوه گزینش دانش‌آموزان همواره یکی از چالش‌برانگیزترین مسائل موجود در بخش آموزش محسوب می‌شود که بسیار متفاوت با سیستم آموزشی کشور است.
حمودی با بیان مثالی، به مقایسه عملکرد مدارس و آزمون‌های ورودی پرداخت و تصریح کرد: در حال حاضر در مدارس ابتدایی دیگر نمره‌ای وجود ندارد و بیان عملکرد دانش‌آموز بر اساس تعاریف و توصیفات است. دانش‌آموز در پایان سال تحصیلی از ابتدایی تا سال آخر دوره دوم متوسطه در امتحانات تشریحی مدرسه شرکت کرده و در پایان هر دوره با آزمون‌هایی سنگین برای ورود به مدارس خاص به‌صورت تستی روبه‌رو می‌شود.
این مشاور تحصیلی با بیان اینکه در ادامه به توصیف شرایط امتحانات تشریحی و تستی در کشور می‌پردازم، اشاره کرد: برای مثال دانش‌آموزان در مدرسه برای پاسخگویی به ۱۰ سوال امتحان ریاضی مدت ۲ ساعت زمان‌دارند و همچنین بر طبق بارم بندی اگر سؤالی یک و نیم نمره داشته باشد تنها نیم نمره آن مربوط به جواب نهایی است و یک نمره برای راه‌حل آن سوال اختصاص می‌یابد.
اما آزمون تستی برای ورود به مدارس خاص، امتحاناتی نه‌چندان عادی و ساده هستند که در آنها فقط جواب پایانی مهم است و برخلاف امتحانات تشریحی مدارس که برای تعداد سوالات کم نیز زمان زیادی به دانش‌آموز داده می‌شود در این آزمون به دلیل محدود بودن زمان، سرعت عمل بسیار اهمیت دارد. برای مثال (پاسخ دادن به ۳۰ سوال ریاضی در مدت‌زمان ۳۰ دقیقه‌ای).
چطور می‌شود بدون داشتن آموزشی در حل سوالات تستی در آزمون‌های ورودی موفق شد؟ دانش‌آموزان بدون شرکت در کلاس‌های خارج از مدرسه و آزمون‌های شبیه‌سازی‌شده و نیز مطالعه مستقل از مدرسه خود، مسیر سختی را در پیش خواهند داشت.
نکته قابل‌توجه دیگر این است که مدارس تیزهوشان که عموماً نتایج درخشانی را به ارمغان می‌آورند در مراکز استان‌ها (به‌جز چند مورد محدود) قرار داشته و تنها در برخی از شهرستان‌های اطراف مراکز استان‌ها مدارس نمونه دولتی اضافه‌شده است، این مورد نیز مغایر همان عدالت آموزشی که مدام از آن سخن می‌گوئیم.
تعدادی دانش‌آموز با توانایی‌هایی خارج از عادت‌های آموزشی مدارس گزینش‌شده، آنها را وارد مدارس خاص می‌کنند و خاص بودنشان را مدام در گوششان می‌خوانند. سال‌ها آموزش‌هایی فراتر از آموزش‌های معمولی را به آنها ارائه می‌دهیم و برنامه‌هایی ویژه‌ای برای آنها تدوین می‌کنیم. نتیجه‌این توجهات و خاص بودن این دانش‌آموزان واضح بوده و مسلم است که نتایج به‌دست‌آمده در کنکور سراسری برای آنها درخشان‌تر خواهد بود.
موضوعی که بسیار با آن در طول مشاوره‌هایی که ارائه داده‌ام مواجه شده‌ام این است که زمانی که از یک دانش‌آموز مدرسه عادی نام مدرسه‌اش را می‌پرسم بعضاً دچار سرخوردگی و سرافکندگی شده، علی‌رغم اینکه ممکن است او از دانش‌آموزان ممتاز نیز باشد اما اعتمادبه‌نفس و روحیه لازم را ندارد.
این موضوع ممکن است در دوره متوسطه اول و زمان آزمون ورودی نهم به دهم از اهمیت چندانی برخوردار نباشد اما قطعاً پس از ورود به دوره دوم متوسطه کم‌کم دانش‌آموز را حساس کرده و همواره کمبودی مبنی بر تلاش کم در آزمون گذشته، احساس خواهد کرد.
راه‌حل‌های عادلانه برای گزینش در مدارس خاص
معتقد هستم که برای پذیرش دانش‌آموزان این مدارس راهکارهای بهتری را می‌توان ارائه داد و آنها را عملی کرد، مانند برگزاری امتحانات چندمرحله‌ای تشریحی، حتی مصاحبه حضوری دانش‌آموزان.
از طرفی امکان ورود دانش‌آموز از شهرستان‌های اطراف مراکز استان‌ها و تعبیه خوابگاه‌ها برای آنان. برگزاری همایش‌ها با تدریس اساتید مدارس خاص برای دانش‌آموزان مدارس عادی برای آمادگی شرکت در آزمون‌ها از دیگر راهکار پیشنهادی است.
روش دیگر این است که مدیران و معلمان هر مدرسه تعداد ۵ نفر از برترین و با استعدادترین دانش‌آموزان خود را انتخاب و معرفی کنند، برای مثال از مجموع ۲۰ مدرسه تعداد ۱۰۰ دانش‌آموز مدت‌زمان یک‌ماهه را به‌طور یکسان و کاملاً عادلانه آموزش‌هایی را گذرانده و برای آزمون حاضر شوند درنهایت تعداد موردنیاز دانش‌آموزان برای حضور در مدارس تیزهوشان انتخاب شوند. به نظر می‌رسد در این صورت عدالت آموزشی به نحو صحیح‌تری عمل خواهد کرد.
اگر نحوه گزینش تغییر کند قطعاً کیفیت این مدارس بالاتر خواهد رفت و به معنای واقعی می‌توان استعدادهایی را که سیستم آموزشی کشور از آنها با نام استعدادهای درخشان یاد می‌کند دست یافت.
چه‌بسا در گزینش کنونی دانش‌آموزانی باهوش و استعدادهای بسیار بالا به دلیل عدم آشنایی با روش‌های پاسخگویی به سوالات تستی حقشان ضایع‌شده است.
علت عدم‌تغییر روش گزینش این مدارس
در روانشناسی گفته می‌شود تغییر بسیار سخت است. هر انسانی که بخواهد تغییری به وجود بیاورد در ابتدا ممکن است که نسبت به آن مخالفت می‌کند، حتی اگر آن تغییر برای او بسیار خوب باشد. این روش گزینش برای مدارس خاص نیز به‌طور تقریبی ۳۰ سال است که تغییری نکرده و از همان ابتدا به این شکل خواهد بود.
نظام آموزشی کشور تغییر کرد اما تنها به اسم
پیش‌ازاین دوره‌های ابتدایی ۵ سال، راهنمایی ۳ سال و دبیرستان ۴ سال بوده و اکنون ابتدایی ۶ سال، دوره متوسطه اول و دوم اما بسیاری از مسائل همچنان بی‌تغییر مانده است مانند نحوه گزینش برای ورود به مدارس خاص.
اگر از عدالت آموزشی سخن می‌گوئیم قطعاً در ابتدا باید آموزش را متناسب و متعادل کنیم و راحت‌ترین راهکاری همانی است که پیش‌تر بیان کردم؛ درست است که هزینه‌هایی را در بر خواهد داشت اما نتیجه‌ای که در آینده دارد نتیجه ایده‌آل‌تری است و دانش‌آموز می‌داند که از همان بدو ورود به مدرسه باید تلاش کند تا امکان ورود به کلاس‌های آمادگی برای شرکت در آزمون‌ها را داشته باشد.
حمودی در پایان گفت: تغییر سخت اما امکان‌پذیر است. باید این سوال از مدیران ارشد آموزشی پرسیده شود که چرا تغییری ایجاد نمی‌شود و آیا این نحوه گزینش، نحوه گزینش صحیح و عادلانه‌ای است یا خیر؟