ماشین های محاسبه
یکی از نخستین کسانی که ماشین حساب را ساخت، پاسکال بود. او برای تکمیل اندیشه خود پنجاه نمونه مختلف ماشین را ساخت. با ماشینی که در سال 1642 ساخت، می شد یا موفقیت عددهای چند رقمی را با هم جمع یا از هم کم کرد. جالب اینکه پاسکال، ماشین حساب را برای ساده و راحت تر کردن کار ماموران مالیاتی که زمانی پدر او نیز به آن اشتغال داشت، ساخته بود.
ماشینی که بتواند هر چهار عمل اصلی حساب را انجام دهد، لایب نیتس در سال 1694 به وجود آورد. بخش تازه ای که در ماشین لایب نیتس به کار رفته بود نورد دندانه داری بود که امکان ضرب و تقسیم را هم به جز جمع و تفریق می داد.
در سال 1867 "و. یا. بونیاکووسکی" (1804-1889) عضو آکادمی علوم ، وسیله بکری برای محاسبه مجموع عددعهای با رقم های زیاد ساخت. در سال 1874 یک مهندس روسی به نام "اُدنر" یک ماشین حساب ساخت. با ماشین ادنر به جز چهار عمل اصلی حساب، می شد عددها را به توان رساند و یا ریشه آنها را به دست آورد. ادنر بعدها ماشین خود را به چرخ دنده هایی هم مجهز کرد. حسابگر ادنر در زمان خود به اندازه کافی و در جاهای بسیار مورد استفاده قرار گرفت. بسیاری از حسابگر های بعدی که به بازار آمد از روی حسابگر ادنر ساخته شده بود.
در سال 1878 "چه بی شف" 1821-1894 عضو آکادمی و ریاضیدان برجسته روس، ماشینی ساخت که خیلی به ماشین خساب های امروزی شبیه بود. چه بی شف در یکی از ماشین های خود، ساز و کاری را به کمار برده بود که عددهای دهدهی را از پایین ترین مرتبه تا بالاترین مرتبه به کار می برد. او در ماشین دیگر خود به نوعی خودکاری بر اساس "جدول های ضرب" دست یافت.
در نیمه دوم سده نوزدهم، ماشین های حسابی به بارار آمد که نام "تابولاتور" بر خود داشت. اساس تابولاتورها بر نظام خدایت شبکه ای قرار داشت. در این نظام ردیف کارهای تابولاتور که از پیش معین شده است با داده های عددی به شبکه داده و فرمان عمل داده می شود. تابولاتور به سرعت مجموع جبری عددها را محاسبه و نتیجه را چاپ می کند. تابولاتور کاربرد گسترده ای در آمار و محاسبه های حسابداری یافت. نخستین تابولاتور را در سال 1890 مهندس"گوله ریت" برای سرشماری ساخت. در این تابولاتور شبکه با بُرس نرمی که از سیم های یک فلز سخت ساخته شده، آزمایش می شود. وقتی سیم های برس، داخل سوراخ های شبکه افتاد، جریان برق وصل می شود عددها وارد کار می شوند و عمل تا آخر ادامه می یاد.
در سال 1904 در روسیه ماشین محاسبه ای ساخته شد که به ویژه برای حل معداله های دیفرانسیلی مفید بود. سازنده این ماشین "آ. ن. کریلوف" 1863- 1945 عضو فرهنگستان بود. در سال 1941 بر همین اساس ماشینی برای حل معادله های دیفرانسیلی ساخته شد که " بروک" عضو فرهنگستان علوم، آن را تحدید سازمان کرده بود.
انقلاب پایه ای در تاریخ ماشین های ریاضی با یاری گرفتن از صنعت الکترونیک پدید آمد. نخستین ماشین های محاسبه الکترونی به وسیله "م. آ. بونچ- رویه ویج" 1888-1940 در سال 1918 دانشمند شوروی ساخته شد. "ل. گوتن ماخر"، "ن کورول کوف" ،" ب. ولیسنکی" و "و. له بخ دف" در سال 1947 سازندگان این ماشین محاسبه الکترونی جایزه دولتی را بردند.
در نتیجه نیازهای اخترشناسی، خودکاری صنایع و همچنین حل مسائل ریاضی، ماشین های الکترونی که بسیار تند کار می کردند و را یانه نامیده می شدند به وجود آمدندو برای نمونه برای حل دستگاهی شامل 800 مجهول نزدیک 250 میلیون عمل حسابی لازم است ولی با ماشین الکترونی که " و. له به دف" در سال 1952 ساخت، همین مسئله در کمتر از نصف شبانه روز با دقت کامل حل شد. با این ماشین می شد مدار حرکت هفتصد ستاره را که با دست و ماشین های مکانیکی نزدیک به ده سال کار لازم داشت در یک شبانه روز محاسبه کرد.
با رایانه های نخستین، 7000 تا 8000 عمل حسابی را در یک ثانیه انجام می دادند. ولی معلوم شد که این حد حاسبه نیست. رایانه هایی ساخته شد که ده هزار عمل حسابی را در یک ثانیه انجام می دادند. این هم مرز کار رایانه نبود. رایانه هایی ساخته شد که 20 هزار عمل حسابی را در یک ثانیه انجام می داد و بعد رایانه هایی که میلیون ها عمل حسابی را در یک ثانیه انجام می دادند.