این کتاب، از شاهکارهای رابرت نیزبت، جامعه‌شناس نامدار آمریکایی است. نیزبت در این کتاب به طرح پرسش‌هایی درباره منابع انگیزه و الهام خلاقیت علمی می‌پردازد و معتقد است سرچشمه‌های آفرینش علمی جدا از خلاقیت هنری نیست.
نیزبت به ویژه جامعه‌شناسی را مطمح نظر قرار می‌دهد و سراغ جامعه‌شناسان کلاسیک می‌رود. او در تلاش است با تحلیل تاریخی و اجتماعی، نشان دهد سرمنشاء ظهور جامعه‌شناسی و مفاهیم و نظریه‌های جامعه‌شناسان موسس، اقتضائات تاریخی‌ست که در آثار هنری و ادب زمانه نیز ظهور و بروز می‌یابند.
اوج درخشش نیزبت در این کتاب، جایی است که رویکرد و روش‌ها و حتی شیوه نظریه‌پردازی جامعه‌شناسان کلاسیک را همراستا و همسو با رویکردها و تکنیک‌های هنری می‌بیند. نیزبت در شیوه‌ای که دورکیم، مارکس، وبر، زیمل و دیگر جامعه‌شناسان تاثیرگذار برای نظریه‌پردازی و خلاقیت علمی به کار برده‌اند، فرمی هنری را استنباط می‌کند و راز ماندگاری و تاثیرگذاری‌شان را نیز همین بهره‌مندی‌شان از نبوغ هنری و تکانه خلاقه می‌داند.
صورتبندی جامعه‌شناسان موسس از مفاهیم و نظریات اجتماعی، علمی کردنِ همان ادراکی‌ست که هنرمندان و نویسندگان همعصرشان در آثار هنری و ادبی‌شان خلق کرده بودند.
کتاب جامعه‌شناسی به‌مثابه فرم هنری، با مقدمه‌ای از دکتر نعمت‌الله فاضلی همراه است. دکتر فاضلی در این مقدمه به اهمیت این اثر در چرخش زیبایی‌شناختی در علوم اجتماعی می‌پردازد و با نقد وضعیت کلی علوم اجتماعی در ایران، از جمله ضعف‌های آن را گسست از علوم انسانی، هنر و ادبیات، می‌داند. (بیشتر بخوانید در: پنجره‌ای رو به دانایی و زیبایی)
کتاب جامعه‌شناسی به مثابه فرم هنری مشتمل بر شش فصل است:
۱. منابع تخیل جامعه‌شناسی
۲. تم‌ها و سبک‌ها
۳. چشم‌اندازهای جامعه‌شناختی
– توده‌ها
– قدرت
– کارخانه
– کلانشهر
۴. پرتره‌های جامعه شناختی
– بورژوا
– کارگر
– دیوانسالار
– روشنفکر
۵. مسئله حرکت
– سراسرنما
– ژرفانما
۶. روی دیگر پیشرفت
– از دست دادن اجتماع
– آنومی
– غریبگی
– انحطاط