کلمه اعتیاد همیشه برای همه ترس آور بوده است، این روزها کمترکسی است که از این موضوع بی اطلاع باشد خانواده ها هم در این مورد آگاهانه تراز قبل برخورد میکنند تا فرزندان دلبندشان در این دام گرفتار نشوند، اما در عصر ارتباطات و تکنولوژی که هر روز و یا هر ساعت با اختراع و اکتشاف جدیدی روبه رو هستیم، دامی پنهان و آرام دامنگیر تمام فرزندان خانواده ها شده است.
اعتیادی که والدین و بزرگسالان از آن اطلاع کافی ندارند. عادت افراطی چسبیدن به کامپیوتر، استفاده از اینترنت و گوشی های جدید موبایل مجهز به نرم افزارهای اینترنتی یکی از معضلاتی است که بخصوص در دهه اخیر رشد چشمگیری داشته است. عادتی بیمارگونه توام با عوارض بسیار جدی روحی، روانی و اجتماعی که بی سروصدا در تمام منازل رخنه کرده و متاسفانه اسباب آن را نیز خود والدین برای فرزندانشان مهیا کرده اند.
براساس آخرین آمار ارائه شده توسط محققان سال ۲۰۱۳، بچه ها بین سنین ۸ تا۱۸سال به طور متوسط ۱۰ساعت و ۴۵ دقیقه از وقت خود را در هر روز با همین ابراز ارتباط جمعی امروزی مثل تلفن، موبایل های پیش رفته، کامپیوتر، تبلت، آی پد و ... می گذرانند که به طور میانگین به مدت زمانی بالغ بر ۷۵ ساعت و ۱۵ دقیقه در هر هفته می رسد، به عبارتی دو برابر زمانی که والدین شاغل آنها بهطور تمام وقت سر کار خود حاضر می شوند . ارائه این آمار و داده ها بسیار نگران کننده است. اطلاع والدین از این که فرزندشان کجای این رده بندی قرار دارد و آیا به طور طبیعی از آن استفاده می کند یا خیر، بسیار اهمیت دارد و اولین گام در راه کنترل بچه ها به شمار می آید.
اختلال در سلامتی
گاهی مطرح می شود که آیا استفاده افراطی از اینترنت را می توان به طور رسمی در رده سایر اعتیادها قرار داد؟
در پاسخ باید گفت شواهد روشنی وجود دارد که روشن می کند بعضی از استفاده کنندگان، چنان دچار افراط در این زمینه می شوند که نبود اتصال آنها به شبکه های اینترنتی به وسیله کامپیوتر و گوشی های موبایل در فعالیت های روزمره، روابط و سلامتی شان ایجاد اختلال می کند. اگرچه محققان هنوز به طور کامل متوجه رابطه بین استفاده از اینترنت و رفتار سوءاستفاده گونه از آن نشده اند ولی شواهد حاکی از آن است که خطر این مشکلات در جوانان و نوجوانان که بیشتر جذب تکنولوژی های نوین شده اند بیش از بزرگسالان است. والدین و افرادی که در غیاب پدر و مادر از بچه ها مراقبت می کنند، وقتی متوجه رفتارهای نگران کننده آنها می شوند و برای کمک و رفع آن به دنبال راه حل می گردند، بسیار مهم است که از تفاوت میان استفاده درست و استفاده افراطی اینترنت آگاهی داشته باشند. به کارگیری درست و معمولی از اینترنت، شرایطی به وجود می آورد که باعث تفریح و سرگرمی می شود . این سرگرمی ها چنانچه بخوبی مدیریت نشوند هرروز گسترش پیدا می کنند و تبدیل به علاقه و عادت می شوند. عادتی که فرد دیگر نمی تواند آن را در ذهن خود انکار کند.
گاهی کودک یا نوجوان از اینترنت به عنوان یک سرگرمی کوتاه مدت استفاده می کند، یعنی با توجه به حجم تکالیف درسی، کلاس هایی که در آن شرکت می کند و وظایفش در منزل، کار با کامپیوتر بخش کوچکی از ذهن او را درگیر کرده و برای رفع خستگی و دورشدن از روزمرگی و صرفا به عنوان تفریح به آن رو می آورد. گشت و گذار در یکی دو شبکه اینترنتی، انجام بازی کامپیوتری، گفت وگو با دوستان اینترنتی و گاهی پیدا کردن یک دوست قدیمی، که تنها ساعتی از وقت او را در طول روز می گیرد. در صورتی که موضوع تا این حد و زیر نظر والدین انجام شود نه تنها مضر نیست بلکه بعضی اوقات لازم هم هست. ولی، گاهی مساله شکل ناخوشایندی به خود می گیرد به این معنی که استفاده ازاینترنت تمام وقت و توان فرد را معطوف به خود می کند و نوجوان و یا جوان چشم از صفحه کامپیوتر برنمی دارد. گاهی روبه روی آن غذا می خورد، بدون این که متوجه وقایع پیرامون خود، روابط خانوادگی، اجتماعی، تکالیف درسی و دنیای بیرون از آن باشد. این اوقات گاه تا هفته ها ممکن است به طول انجامد و ذهن فرد چنان درگیر شود که خود نیز متوجه اشتباه و تغییرات رفتاری اش نشود. چنانچه شک دارید فرزندتان جزو کدام یک از دو دسته بالا است با مطالعه علائمی که در زیر ذکر شده می توانید به این موضوع پی ببرید.
نشانه های هشداردهنده
۱) استفاده از اینترنت همه فکر و ذهن او را مشغول کرده و اهدافی خاص مثل چت کردن با دوستان، تجارت الکترونیک و یا متاسفانه مسائل غیراخلاقی را در آن جستجو می کند.
۲) هنگامی که برای وقت گذرانی بیش از حد مورد اعتراض قرار می گیرد، حالت تدافعی به خود می گیرد.
۳) خرج کردن پول برای تهیه ابزار مربوط به اینترنت، حتی پولی که برای ملزومات او در نظر گرفته شده است.
۴) استفاده از اینترنت گاهی به بروز رفتارهایی مثل نترس شدن و همیشه آماده نزاع بودن منجر شده و فرد با وجود این که ازآن مطلع است در کنترل آن ناموفق است.
۵) هنگام مشغول بودن با کامپیوتر، دارای حالت شدید وجد و شادی می شود.
۶) در موقع کار با کامپیوتر، حساب زمان از دستش خارج می شود.
۷) از ساعات لازم برای وقت استراحت خود برای گشت وگذار در اینترنت مایه می گذارد.
۸) اگر به کامپیوتر دسترسی نداشته باشد و یا اینترنت قطع باشد عصبی و آشفته است.
۹) در طول روز به طور افراطی پیام های خود را چک می کند.
۱۰) به جای انجام تکالیف درسی و وظایف محوله بیشتر وقت خود را پای کامپیوتر می گذراند.
۱۱) ترجیح می دهد وقت خود را با کامپیوتر بگذراند تا با دوستان و خانواده خود.
۱۲) به وقت تعیین شده برای او قانع و متعهد نیست، درباره میزان زمان صرف شده در اینترنت دروغ می گوید و هنگامی که تحت نظارت و کنترل نیست از وقت سوءاستفاده می کند.
۱۳) اگر از کامپیوتر دور باشد گیج و حواس پرت است.
۱۴) از وقتی که به کامپیوتر دسترسی پیدا کرده علایق خود را به بعضی از فعالیت های قبلی از دست داده است. برای فرار از مسئولیت ها و گاهی گریز از موقعیت های ناراحت کننده و احساسات ناخوشایند مثل افسردگی به اینترنت پناه می برد.
گفتنی است اگر تعداد زیادی از این علائم را یکجا درخود یا فرزندتان مشاهده کردید می توانید بگویید که اعتیاد به اینترنت و کامپیوتر وجود دارد. در این صورت با بالابردن سطح آگاهی خود در این زمینه و حتی کمک گرفتن از یک مشاور در رفتار خود تجدید نظر کرده و به تعدیل رفتار فرزندانتان کمک کنید. تاکید دارم که فقط با دیدن یکی دو مورد از این نشانه ها درمورد خود یا فرزندتان قضاوت نکنید. محض اطلاع خوانندگان عزیز، گفتنی است که استفاده از اینترنت دیگر منوط به استفاده از کامپیوتر نیست وجوانان بین سنین ۱۶ تا ۱۸سال به وسیله گوشی های جدید موبایل از شبکه های جدیدی به نام های توئیتر، اینستاگرام ، واتسآپ و استپ چت استفاده می کنند که آنها هم چنانچه کنترل نشود عواقبی مانند آنچه در بالا اشاره شده به همراه دارد.
مترجم: زهرا نظری