فکر می کنی فقط خودت هستی که هفته ای ته چند کتاب روان شناسی شخصیت، موفقیت، خلاقیت و... را در می آوری؟ فقط خودت آمار جدیدترین کتاب های روان شناسی داخلی و خارجی را داری؟ فکر می کنی فقط خودت مشتری پر و پا قرص کتاب فروشی های میدان انقلاب هستی؟ فکر می کنی فقط خودت روزی چند ساعت را در سایت های اینترنتی صرف جستجو برای پیدا کردن بهترین کتاب های روان شناسی می کنی؟ اگر این طور فکر می کنی سخت در اشتباهی!
بازار داغ کتاب های روان شناسی داخلی و خارجی بخصوص آنهایی که چند بار تجدید چاپ شده اند، نشان می دهد کتاب های روان شناسی عامه نه تنها در کشور ما بلکه در همه جای دنیا طرفداران پر و پا قرص خودشان را دارند.این کتاب ها آن قدر این طرف و آن طرف مخاطب دارند که فکر نکن اگر یک روز تصمیم بگیری دیگر سراغشان نروی، بازار داغ این کتاب ها با بحران کمبود مخاطب مواجه خواهد شد.کتاب هایی که در حوزه روان شناسی موفقیت به چاپ می رسند، چه نویسنده آنها ایرانی باشد و چه ترجمه نویسنده ای خارجی باشند، همه پیرامون موضوعات ثابتی دور می زند.
به گفته کارشناسان، کتاب هایی که در حوزه روان شناسی و در میان روان شناسان که در اصطلاح به کتاب های روان شناسی عامه معروفند، درواقع همان کتاب هایی هستند که با هدف اطلاع رسانی و آگاهی دهی به مخاطب عادی جامعه که عمدتا دارای تحصیلات روان شناسی هم نیستند، نوشته می شود. این کتاب ها نوعی بازاریابی پردرآمد بر مبنای ارائه یک سری اطلاعات روا ن شناختی است. مخاطبان این کتاب ها افراد عادی جامعه هستند که می خواهند سطح آگاهی خود را ارتقاء دهند و این کتاب ها یک سری از این اطلاعــات را در مباحث روان شناختی رفتاری و شخصیت در اختیارشان قرار می دهد.
درواقع این افراد می خواهند با کمک این کتاب ها ضمن شناخت روحیات و ویژگی های شخصیت و رفتار افرادی که به نوعی در زندگی روزمره شان با آنها در ارتبـــاط هستند، به نوعی نحوه تعامل و ارتباط خود را نیز با افراد جامعه بهبود ببخشند تا آنها را برای رسیدن به اهدافشان پیش ببرد. با این حال طرفداران کتاب های روا ن شناسی عامه که دارای ویژگی های شخصیتی و روان شناختی خاصی هستند به چند گروه تقسیم می شود:
آدم های تشنه پیشرفت
در ذهنت یک نردبان گذاشته ای و خــودت را روی پله اول آن تصور می کنی و دائم با خودت فکر می کنی چطور می تــوانی پله های ایـــن نردبان را طی کنی تا به موفقیت برسی. فرقی نمی کند چقدر وقت بگذاری یا این که پله ها را چند تا یکی بالا بروی. مهم این است که راهش را پیدا کنی. راهی که کوتاه باشد، آزمون و خطایی در کارش نبـاشد و زودتر تو را به پاسخ برساند.
در این میان کتاب هایی که درباره روان شناسی موفقیت و پیشرفت به چاپ رسیده ، اولین گزینه است، پس هرچه کتاب از (الف یا ی) راهکارهای موفقیت و پیشرفت به چاپ رسیده را ریز به ریز می خوانی تا فرصت را از دست ندهی. با خودت فکر می کنی بیشتراین کتاب ها شرح حال آنهایی است که خودشان اول مثل تو بوده اند و یک روز برحسب اتفاق شانس به آنها رو کرده و کلید طلایی موفقیت شان را پیدا کرده اند و چون آدم های خیرخواهی بوده اند، تصمیم گرفته اند راهکار موفقیتشان را به دیگران که یکی از آنها هم تو هستی بیاموزند. این ویژگی گروه اول مخاطبان کتاب های روان شناسی عامه است: آدم هایی که دائم در جستجوی راهکارهایی برای رسیدن به موفقیت و پیشرفت هستند.
به دنبال هویت گمشده
راهشان را گم کرده اند، ذهنشان پر شده از پرسش های بی پاسخ، حال آدمی را دارند که گمشده ای دارد، اما خودشان هم دقیقا نمی دانند دنبال چه می گردند، حس آدمی را دارند که بین زمین و هوا معلق مانده، گاهی حتی به فلسفه وجودشان هم شک می کنند، حتی با خودشان می گویند اصلا چرا به دنیا آمده ام ؟ چرا باید زندگی کنم؟ به چه امیدی؟ با چه هدفی؟ و هزار و یک پرسش که هر روز از صبح تا شب مثل خوره ذهنشان را می خورد. نه حوصله حرف زدن دارند و نه پول جلسات دوره ای مشاوره. آنها فقط به چیزی یا کسی نیاز دارند که حالشان را خوب بفهمد، شرایطی که حالا دارند، قبلا تجربه کرده باشد و نسخه ای که برایشان می پیچد، اگر درمانی بر دردشان نیست حداقل مرهم موقتی باشد برای حال و روز این روزهایشان.
گروه دوم مخاطبان کتاب های روان شناسی عامه افرادی هستند که درباره هویتشان سردرگم هستند. آنها با خواندن این کتاب ها آنچنان در آن غرق می شوند که گویی نویسنده کتاب موقع نگارش از روی آنها نسخه برداشته است. این گروه از مخاطبان در کتاب های روان شناسی عامه به دنبال پاسخ پرسش هایی هستند که یک سر آن به موضوعات فلسفی و روان شناختی از بایدها و نبایدهای وجودی شان طعنه می زند.
من کنجکاوم
شاید از این جور آدم ها به تور شما هم خورده باشند، در هر جمعی که باشند، دائم زیر بغلشان چند کتاب روان شناسی شخصیت است که ترازویشان برای قضاوت درباره شخصیت آدم های دور و برشان را با آن ارزیابی می کنند. گاهی آن قدر جوگیر می شوند که فکر می کنند واقعا در این حوزه به درجه ای از دانش و مهارت رسیده اند که نظراتشان درباره دیگران کاملا درست است. آنها اول از این مرحله شروع کرده اند که هرچه کتاب روان شناسی درباره شناخت ویژگی های شخصیت بوده را زیر و رو کرده اند تا اول خودشان را بشناسند، بعد که احساس کردند در این زمینه به درجه استادی رسیدند می روند سراغ تحلیل شخصیت دیگران از روی رفتار و ویژگی های اخلاقی شان.
آنها مدام تلاش می کنند تا با کمک این کتاب ها خودشان و دیگران را روان شناسی کنند و این ویژگی گروه سومی است که طرفدار پر و پا قرص کتاب های روان شناسی عامه است. آدم های کنجکاو یعنی آنهایی که هر لحظه به این فکر می کنند که درباره ویژگی های شخصیتی و رفتاری خود و اطرافیانشان بیشتر بدانند.
آدم های ساده و سطحی نگر
بعضی ها شخصیت شان این طور تعریف شده؛ آدم های ساده و سطحی نگر. اینــــها همان افرادی هستند که به گفته روان شناس ما ســــاده انگارانه با قضایا و مسائل برخورد می کنند. آنها فکر می کنند همه نکته هایی که در این کتاب ها به آن اشاره شده و همه راهکارهایی که به عنوان کلید طلایی نشانشان داده می شود، بی برو برگرد جواب می دهد. این گروه از مخاطبان کتاب های روان شناسی خیلی راحت تر از آنچه تصورش را بکنید، بی چون و چرا جذب مطالب این کتاب ها می شوند و یقین هم دارند که اگر به تمام نسخه هایی کــــه در این کتــــاب ها به آن اشــاره شده ریز به ریز عمل کنند، حتما جواب خواهند گرفت. درواقع آنها مطالب کتاب های روان شناسی عامه را نمی خوانند، بلکه قورت می دهند چون بیش از آنچه که باید، باورش دارند.
کتاب های خاکستری
به تعداد موهای سرمان در دنیا کتاب مرتبط با حوزه روان شناسی چاپ شده، چه آنهایی که نویسنده شان وطنی است و چه آنهایی که ترجمه هستند، یک وجه مشترک دارند این که محتوای تعداد قابل توجهی از این کتاب ها تقریبا شبیه هم است. اکثر کتاب های روان شناسی عامه فقط به خصوصیات شخصیتی اشاره می کند، شرایطی از وضع و حال شما را توصیف می کند که بسیاری از خوانندگان با مطالعه آن با آن شرایط همذات پنداری می کنند و حتی فکر می کنند شرح حال خودشان است. از طرفی این کتاب ها مکانیسم انگیزه بخشی خوبی دارند، اما کمتر راه حل ارائه می دهند.
برخی کارشناسان می گویند گرچه کتاب های روان شناسی عامه در دنیا طرفداران خودش را دارد، اما همواره مخالفت هایی هم درباره این کتاب ها از سوی متخصصان روا ن شناسی مطرح شده است، با این حال جامعه روان شناسی معتقد است که وجود این کتاب ها در هر جامعه ای بد هم نیست، زیرا در هر جامعه ای افرادی هستند که ممکن است اطلاعات روان شناسی بالایی نداشته باشند و البته ضرورتی هم ندارد که همه افراد در مباحث روان شناسی عمیق شوند، بنابراین وجود این کتاب ها از آن بابت که یک سری اطلاعات اولیه را در اختیار مخاطب عامه قرار دهند خوب است، اما اگر قرار باشد پای مباحث تخصصی تر پیش کشیده شود، بهتر است به جای این کتاب ها به سراغ یک روان شناس یا مشاور کاربلد رفت.
چند توصیه به طرفداران کتاب های روان شناسی
نه می خواهیم از خواندن کتاب هایی با محتوای روا ن شناسی عامه منع تان کنیم و نه قصد تشویق تان را داریم که حتما چند تایی از این کتاب ها را در قفسه کتابخانه شخصی تان داشته باشید، اما اگر طرفدار کتاب های روان شناسی عامه هستید، بد نیست هنگام انتخاب این کتاب ها به این نکات مهم توجه کنید؛ نکات مهمی که به علاقه مندان این کتــــاب ها توصیه می شود:
ـ در دنیا نویسندگان کتاب های روان شناسی عامه و حتی مترجم هایی که این کتاب ها را ترجمه می کنند دارای تحصیلات مرتبط با روان شناسی هستند، در حالی که در کشور ما این طور نیست. پس حتما موقع انتخاب این کتاب ها به تحصیلات و تخصص نویسنده یا مترجم آن دقت کنید.
ـ دقت کنید کتابی که انتخاب می کنید تا چه اندازه با شرایط زندگی و اجتماعی شهر و کشوری که در آن ساکن هستید نزدیک است. گاهی نسخه ها و راهکارهایی در برخی از این کتاب ها ارائه می شود که متعلق به شرایط خاص کشور دیگری است و امکان به کارگیری آن برای فردی با شرایط شما وجود ندارد.
ـ هنگام انتخاب این کتاب ها حتما باید طرحی در ذهن شما شکل گرفته باشد که بتوانید بر مبنای آن کتابی که بهترین طرح موضوع و ارائه راهکار را پیش پای شما می گذارد انتخاب کنید وگرنه پریدن از این شاخه به آن شاخه فقط شما را گیج خواهد کرد.