نگاهی بر دستاوردهای ادبیات کودک جهان در سال 2013 مروری بر مهم‌ترین برندگان جوایز ادبی کتاب کودک، مهم‌ترین کتاب‌ها و جایگاه کتاب کودک در جهان را در برابر دوستداران این حوزه قرار می‌دهد.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درحالی‌که این سال برای شماری از نویسندگان و تصویرگران کتاب کودک و برای ناشرانی که چنین موفیت‌هایی را خلق کردند، تعیین‌کننده بود، اما شماری از مهم‌ترین چهره‌های این حوزه نیز در این سال روی در نقاب خاک کشیدند.
معرفی مهم‌ترین جوایز ادبیات کودک آمریکا
جایزهی کالدکات و نیوبری که از سوی انجمن کتاب‌خانه‌های آمریکا به بهترین آثار کودک منتشر شده در طول سال پیش در این کشور اهدا می‌شوند، کاترین اپلگیت برای کتاب «یکی و آن هم ایوان» و جان کلسن برای کتاب «این کلاه من نیست» را به عنوان برندگان مهم ترین جوایز ادبیات کودک در آمریکا انتخاب شدند. هر دوی این کتاب‌ها با تمرکز بر شخصیت‌های حیوانات نوشته شده‌اند.
کتاب اپلگیت درباره‌ی گوریلی است که در یک فروشگاه بزرگ زندگی می‌کند و زندگی‌اش پس از آشنا شدن با یک بچه‌فیل عوض می‌شود و «این کلاه من نیست» هم داستان یک ماهی کوچک اما با اعتمادبه‌نفس است که یک کلاه آبی را از سر یک ماهی بزرگ می‌دزدد. این کتاب برای تصویرپردازی‌های درخشانش به‌عنوان برنده‌ی جایزهی کالدکات انتخاب شد.
معرفی برندگان مهم‌ترین جایزهی کتاب کودک بریتانیا
هفتاد و ششمین جایزهی کارنگی بریتانیا به کتاب «ماه خرمگس» نوشته‌ی سالی گاردنر رسید. این قصه داستان دختر کوچکی است که بر ترس‌های خانواده‌اش درباره‌ی سگی سرگردان فایق می‌آید. لوی پینفولد نیز برنده‌ی مدال کیت گرینوی شد که برای بهترین تصویرگری کتاب کودک اهدا می‌شود. وی برای تصویرگری کتاب «سگ سیاه» این جایزه را به خانه برد. این دو جایزه که هر سال توسط مؤسسه کتابخانهها و اطلاعات تخصصی اهدا می‌شوند، از مهم‌ترین جوایز کتاب کودک جهان هستند.
برندگان مدال کارنگی 2013 معرفی شدند
ریچارد فورد و تیموتی اگان به عنوان برندگان 2013 مدال کارنگی انتخاب شدند. این دو نویسنده مدال کارنگی 2013 را که از سوی کتاب‌خانه‌های آمریکا اهدا می‌شود، دریافت کردند. فورد و اگان، مدال کارنگی را برای دستاوردهای ادبی‌شان در آثار داستانی و غیرداستانی دریافت کردند. فورد برای رمان «کانادا» که راوی آن یک پسر نوجوان است و اگان برای «شب‌های کوتاه تسخیرکننده‌ی سایه» که زندگی‌نامه‌ی ادوارد کورتیس عکاس مشهور است، این مدال را دریافت کرده‌اند. مدال کارنگی از سال 2012 در دو بخش داستانی و غیرداستانی اهدا می‌شود.
معرفی برنده‌ی گران‌ترین جایزهی کتاب کودک جهان
جایزهی آسترید لیندگرن بزرگ‌ترین جایزهی جهان برای خلق کتاب کودکان به ایسول تصویرگر کتاب کودک آرژانتینی رسید. این جایزهی پنج میلیون کرونی (500 هزار پوند) از میان 207 نامزد از کشورهای مختلف جهان، برنده‌اش را انتخاب کرد. ایسول اسم مستعار ماریسول میسنتا متولد 1972 در بوینس آیرس، تصویرگر، نقاش آثار کارتونی، هنرمند گرافیک، نویسنده، خواننده و آهنگساز است. گروه داوری از توانایی ایسول برای کشف اشکال جدید برای ارائه‌ی مفاهیم مورد نظرش تجلیل کرد.
معرفی برندگان جایزهی کورتا اسکات کینگ
جایزهی کتاب کورتا اسکات کینگ که به بهترین کتاب‌های کودکی که خالق‌شان آفریقایی- آمریکایی باشند اهدا می‌شود، به برایان کولیر برای تصویرگری کتاب «من هم آمریکایی هستم» رسید و جایزهی بخش نویسندگی هم به «دست در دست هم: 10 مرد سیاه که آمریکا را عوض کردند» نوشته‌ی آندرآ دیویس رسید. این کتاب تحقیقی زندگی‌نامه‌ی 10 چهره‌ی برجسته‌ی سیاه‌پوست آمریکایی است و کتاب اول هم شعری از لنگستون هیوز، شاعر فقید سیاه‌پوست را به تصویر درآورده بود.
خانه‌ی شبح‌وار جایزهی «رد هاوس» را برد
جایزهی رد هاوس (خانه قرمز) که تنها جایزهی بريتانياست که برنده‌ی خود را به رأی کودکان انتخاب می‌کند، «خانه‌ی شبح‌وار شبح‌وار» را از میان 800 کتاب کودک انتخاب کرد. این کتاب نوشته‌ی اندرو میلز و با تصویرگری لی ویلدیش است. آرای بیش از 53 هزار کودک از میان 10 کتاب برتر فهرست نهایی، برنده‌ی سال را انتخاب کرد. این جایزه از سال 1980 هر سال اهدا می‌شود.
معرفی برنده‌ی جایزهی بلو پیتر
جایزهی کتاب کودک بلوپیتر که هر سال برای انتخاب بهترین کتاب کودک سال بریتانیا برگزار می‌شود، دو برنده‌ی خود را با رأی بیش از 200 دانش آموز انتخاب کرد. برنده‌ی امسال جایزهی بلو پیتر کتاب «تام گیتس-ایده‌های خلاقانه» نوشته‌ی لیز پیچون بود و جایزهی بخش کتاب غیرداستانی هم نصیب «علوم ترسناک: خانه‌ی وحشت‌ها» نوشته‌ی نیک آرنولد و تونی د سولس شد.
جایزهی پیتر پن به فیلیپین رفت
دفتر بین‌المللی کتاب برای نوجوانان (IBBY) سوئد جایزهی پیتر پن 2013 را به «ناکو، ناکو، ناکووو!» از فیلیپین داد. این کتاب نوشته‌ی نانوی رافایل با تصویرگری سرجیو بوماتای بود. این جایزه از سال 2000 ایجاد شده و هر سال به بهترین کتاب ادبی برای کودکان و نوجوانان اهدا می‌شود.
نام‌گذاری یک جایزه به نام مارگارت ماهی
اسم مارگارت ماهی یکی از مشهورترین نویسندگان نیوزیلند که سال 2012 درگذشت، روی یکی از جوایز ادبی استرالیا گذاشته شد و برای نخستین بار جوایز کتاب کودک پست نیوزیلند جایزهی کتاب سال خود را با نام مارگارت ماهی اهدا کرد. این جایزه به تد دیو برای کتابی برای رده‌ی سنی نوجوانان با عنوان «درون رود» رسید. سازمان‌دهندگان این جوایز این کتاب را تأثیرگذار و هیجان‌انگیز خواندند. در همین حال آخرین کتابی که توسط مارگارت ماهی نوشته شد، جایزهی کتاب پست کودکان نیوزیلند را پس از مرگ برایش به ارمغان آورد. «آقای فلوت زن» سه ماه پس از درگذشت مارگارت ماهی منتشر شد و جایزهی بهترین کتاب تصویری را از آن خود کرد.
جایزهی برنفورد را یک پسر و یک خرس بردند
دیود شلتون به عنوان برنده‌ی جایزه برنفورد که به بهترین رمان کودک بریتانیا تعلق می‌گیرد، انتخاب شد. او همراه ویراستارش دیوید فیکلینگ این جایزه را برای رمان «یک پسر و خرس در قایق» دریافت کردند. جایزهی برنفورد تنها جایزه‌ای است که برای قدردانی از نقش ویژه‌ی ویراستار در شکل‌گیری یک کتاب و از سال 2004 اهدا می‌شود.
انتشار آخرین کتاب نویسنده‌ی فقید پس از درگذشتش
کم‌تر از یک سال پس از درگذشت موریس سنداک، نویسنده‌ی محبوب کودکان آخرین کتابش منتشر شد. سنداک که سال 2012 در 83 سالگی درگذشت، هم نویسنده بود و هم تصویرگر 80 عنوان کتاب کودک. کتاب جدید او که با عنوان «کتاب برادرم» منتشر شد، جهان شگفت‌انگیز زندگی دو برادر را در طول یک زندگی طولانی نشان می‌دهد.
استن لی بخش انتشارات کودکان راه انداخت
استن لی، خالق مهم‌ترین و پرفروش‌ترین داستان‌های مصور از جمله جهان فانتزی اسپایدرمن، مردان ایکس و انتقاجویان، بخش انتشارات کودکان را با هدف تمرکز بر کتاب‌های موردنیاز نسل امروز راه‌اندازی کرد. این انتشارات که با نام «جهان کودکان» فعالیت می‌کند، قصد دارد تا به تولید کتاب‌های خانوادگی و بازی با تمرکز بر شخصیت‌هایی که با توجه به عناصر موردعلاقه‌ی کودکان یک تا 10 سال شکل می‌گیرند، بپردازد.
بزرگ‌داشت 75 ساگی کتاب دکتر زئوس
به مناسبت هفتاد و پنجمین سال انتشار کتاب «500 کلاه بارتلومو کوبینز» نوشته‌ی دکتر زئوس، ناشر او برنامه‌های ویژه‌ای را رد سال 2013 تدارک دید. راه‌اندازی یک نمایشگاه در کتاب‌خانه‌ی عمومی نیویورک با حضور کودکانی که به یاد کتاب «یک گربه در کلاه» او با کلاه وارد کتابخانه شدند از جمله این برنامه‌ها بود. برنامه‌ی کتاب‌خوانی آثار دکتر زئوس نیز در تمام طول سال ادامه داشت. 600 میلیون نسخه از آثار این نویسنده به 30 زبان مختلف در 95 کشور جهان به فروش رسیده است.
برپایی روز جهانی کتاب در بریتانیا
هفتم مارس (17 اسفند) بریتانیا شاهد برگزاری مراسم روز جهانی کتاب بود و 750 هزار کودک همزمان این روز را در بریتانیا جشن گرفتند. این روز با برگزاری برنامه‌های مختلف در مدارس نقاط مختلف برگزار شد. یکی از اهداف اصلی این روز تشویق کودکان به کتاب‌خوانی است و برای رسیدن به این هدف هر سال به کودکان و نوجوانان به رایگان کتاب اهدا می‌شود. امسال نیز حدود یک میلیون نسخه‌ی کتاب رایگان در مدارس به دانش‌آموزان اهدا شد.
شارجه میزبان کنفرانسی درباره‌ی ادبیات کودکان
یک کنفرانس بین‌المللی با همکاری هیئت بین‌المللی کتاب نوجوانان (IBBY)، برای بررسی ادبیات کودک و نوجوان در شارجه برگزار شد. این برنامه‌ی دو روزه 21 آوریل با هدف ارائه‌ی تجربیات و دستاوردهای سازمان‌های مختلفی که در آسیا و آفریقا در این حوزه مشغول فعالیت هستند، شروع به کار کرد. این کنفرانس با موضوع «کتاب‌ها و کودکان در کنار هم» و با حضور نویسندگان، تصویرگران، ناشران، کتاب‌داران و کتابخانهها ، داستان‌سراها و محققان کتاب کودک از سراسر منطقه‌ی آسیای مرکزی و شمال آفریقا برگزار شد.
نمایشگاه بولونیا و حضور ایران در آن
با حضور نمایندگانی از ایران پنجاهمین دوره‌ی نمایشگاه کتاب کودک بولونیا شروع شد. در این نمایشگاه چهار روزه که از پنجم فروردین (25 مارس) شروع به کار کرد، سوئد به عنوان میهمان افتخاری حضور داشت. این نمایشگاه با تمرکز بر موضوع «حق دسترسی به فرهنگ» با حضور صدها نویسنده و تصویرگر بین‌المللی برگزار شد. جمهوری اسلامی ایران با بیش از 200 عنوان کتاب از 40 ناشر منتخب ایران در نمایشگاه بولونیا شرکت کرده بود.
با معرفی برندگان جوایز کتاب نمایشگاه بولونیا به نام راگازی، در بخش داستانی «چشمان» نوشته‌ی ایوونا چمیلوسکا از کره انتخاب شد و در بخش غیرداستانی کتابی با عنوان «دیکشنری بدن دیوانه» از فرانسه عنوان برنده را از آن خود کرد. در بخش افق‌های تازه هم کتابی با عنوان «دایرة‌المعارفی در دست» از مکزیک به عنوان برنده انتخاب شد. در بخش جایزهی اپرا نیز کتابی از بریتانیا با عنوان «الفبای پل ترلبای» نوشته شده و با تصویرگری پل ترلبای به عنوان برنده انتخاب شد.
رولد دال از رولینگ جلو زد
طبق یک نظرسنجی در بریتانیا، رولد دال در رقابت با جی.کی رولینگ عنوان محبوب‌ترین نویسنده‌ی کودکان را کسب کرد. دال 51 درصد از آرای کودکان و 47 درصد از آرای بزرگسالان را کسب کرد درحالی‌که رولینگ خالق «هری پاتر» آرای 16 درصد از کودکان و 14 درصد از والدین را کسب کرده بود.
«بچه ریغو» منتخب بچه‌های آمریکا شد
کتاب جف کینی، نویسنده‌ی مجموعه‌ی کتاب‌های کودکانه «خاطرات یک بچه ریغو» یک بار دیگر به عنوان نویسنده‌ی منتخب سال کودکان آمریکا انتخاب شد. کتاب «خاطرات یک بچه ریغو: چرخ سوم» موفق شد تا عنوان جایزهی کتاب سال منتخب کودکان را به دست بیاورد.
انتخاب ملک‌الشعرای جدید کودکان بریتانیا
مالوری بلک‌من به عنوان ملک‌الشعرای جدید کودکان بریتانیا انتخاب شد. این بانوی نویسنده که پس از جولیا دونالدسون عنوان ملک‌الشعرای کودکان بریتانیا را دریافت کرد، به مدت دو سال تا سال 2015 این عنوان را خواهد داشت. بلک‌من 51 ساله نخستین ملک‌الشعرای سیاه‌پوست در میان هشت ملک‌الشعرایی است که از سال 1999 و با ایجاد این پست، تاکنون این سمت را برعهده داشته‌اند.
برپایی بزرگ‌ترین جشنواره‌ی ادبیات کودک بریتانیا
جشنواره‌ی «بث» که به عنوان بزرگ‌ترین جشنواره‌ی ادبیات کودکان در بریتانیا شناخته می‌شود، با حضور ملک‌الشعرای جدید این کشور یعنی مالوری بلک‌من برگزار شد. این جشنواره که هفتمین دوره‌ی خود را برگزار کرد، از 27 سپتامبر تا 6 اکتبر با حضور مایکل روزن، کرسیدا کوول، آکسل شفلر، جودیت کر، جرمی استرانگ و چهره‌های دیگری از نویسندگان و تصویرگران کتاب کودک برگزار شد.
جشن تولد 15 سالگی هری پاتر با حضور رولینگ
پنجم شهريور (27 اوت) پانزدهمین سال انتشار نخستین جلد از مجموعه کتاب‌های «هری پاتر» گرامی داشته شد. «هری پاتر و سنگ جادو» نخستین کتاب از مجموعه هری پاتر که در سال‌های بعد، به کتابی پرفروش در سراسر جهان و به پدیده‌ای فرهنگی بدل شد، در چنین روزی منتشر شده بود. در پانزدهمین سال انتشار این مجموعه، مجموعه‌ی «هری پاتر» با جلد جدید به بازار آمد.
7 ایرانی در فهرست کامل راه‌یافتگان به جایزهی آسترید لیندگرن
دبیرخانه‌ی جایزهی معتبر آسترید لیندگرن که فهرست کامل سال 2014 خود را که شامل نام 7 شخصیت حقیقی و حقوقی ایرانی نیز بود، در نمایشگاه کتاب فرانکفورت اعلام کرد. در این فهرست نام 6 چهره‌ی ایرانی و یک سازمان جای داشت که شامل احمدرضا احمدی به عنوان نویسنده، محمدعلی بنی‌اسدی به عنوان تصویرگر کتاب کودک، انستیتو مطالعات دنیای کودکان به عنوان مؤسسه، علیرضا گلدوزیان به عنوان تصویرگر، فرشید مثقالی به عنوان تصویرگر، توران میرهادی به عنوان مشوق کتاب‌خوانی و مصطفی رحماندوست به عنوان نویسنده، چهره‌های ایرانی بود. این جایزه که گران‌ترین جایزهی ادبیات کودک در جهان است و به برنده‌اش پنج میلیون کرونا (حدود 813 هزار دلار آمریکا) اهدا می‌کند، نام برنده‌ی خود را 25 مارس (پنجم فروردین‌ماه) در استکهلم و همزمان با نمایشگاه کتاب کودک بولونیا اعلام می‌کند.
برندگان جایزهی ادبی کودکانه‌ی دیکسی 2013 معرفی شدند
انستیتو ادبیات نوجوانان وین، کای آلینه هولا را برای داستانی با عنوان «گره‌ای در خرطوم» در بخش متن و لئونورا لایتل را برای تصویرگری اثری با نام «مادر و حفره سیاه» به عنوان دو برنده‌ی جایزهی دیکسی انتخاب کرد. انستیتو ادبیات نوجوانان شهر وین از سال 2001 با شرکت جایزهی ادبی کودکانه دیکسی اقدام به اهدای این جایزه می‌کند.
جدیدترین کتاب جف کینی یک رکورد جدید گذاشت
جف کینی با انتشار جدیدترین کتاب «خاطرات یک بچه ریغو» یک رکورد جدید ثبت کرد. «بدشانسی» موفق شد بالاترین شمارگان چاپ نخست را در بریتانیا کسب کند. این کتاب که هشتمین کتاب از این مجموعه است، در شمارگان 800 هزار نسخه برای چاپ یکم، وارد بازار کتاب بریتانیا شد.
مورپورگو رییس بنیاد کتاب بریتانیا شد
مایکل مورپورگو ملک‌الشعرای سابق کودکان بریتانیا به عنوان رییس بنیاد خیریه‌ی کتاب بریتانیا انتخاب شد.بنیاد کتاب بریتانیا که مؤسسه‌ای خیریه است، از چندین جایزه کتاب کودک حمایت می‌کند که جایزهی کتاب‌های بامزه‌ی رولد دال و جایزهی کتاب واتراستونز و جایزهی کتاب بوک تراست از جمله‌ی آن‌هاست.
کتاب خاطرات بچه ریغو پرفروش ترین کتاب سال آمریکا
هشتمین کتاب از مجموعه کتاب‌های «خاطرات بچه ریغو» نوشته‌ی جف کینی، عنوان پرفروش‌ترین کتاب چاپی سال 2013 را از آن خود کرد. «بدشانسی» بیش از یک میلیون و 800 هزار نسخه فروش کرد که 80 درصد از فروشش را از نسخه‌های چاپی‌اش به دست آورد.
راه‌اندازی نمایشگاه کتاب ویژه‌ی کودکان چین
نمایشگاه کتاب ویژه‌ی کودکان برای نخستین بار از 7 تا 10 نوامبر در چین برگزار شد. این نمایشگاه دو روز به صاحب‌نظران و دست اندرکاران نشر اختصاص داشت و البته میزبان عموم نیز بود.
درگذشت مکس بولیگر، نویسنده‌ی سوییسی کتاب‌های کودک
مکس بولیگر، نویسنده‌ی سوییسی و خالق بیش از 50 کتاب کودک در سن 83 سالگی چشم از جهان فروبست. او برنده‌ی جوایز متعدد از جمله جایزهی ادبیات نوجوانان سوییس در سال‌های 1966 و 1973 و جایزهی بزرگ آکادمی ادبیات کودکان و نوجوانان آلمان در سال 2005 بود.
درگذشت کنیگزبرگ، نویسنده‌ی آمریکایی کتاب کودک
ای.ال کنیگزبرگ، نویسنده‌ی مهم دنیای ادبیات کودک که دو مدال نیوبری را برای آثارش دریافت کرده بود، درگذشت. این نویسنده‌ی 83 ساله در سال 1968 برای کتاب «از ترکیب پرونده‌های خانم باسیل» و در سال 1997 برای کتاب «دیدگاه شنبه» مدال نیوبری را که از مهم‌ترین جوایز ادبیات کودک است، از آن خود کرده بود. او متولد نیویورک بود و بارها در مصاحبه‌هایش اعلام کرده بود که رشد فرزندانش و تجربه‌اش به عنوان یک مادر، الهام‌بخش او برای نوشتن رمان‌های کودکان و نوجوانان شد. وی خالق بیش از 20 عنوان کتاب برای کودکان و نوجوانان بود.
درگذشت مارگارت رتیش نویسنده و تصویرگر آلمانی
مارگارت رتیش، نویسنده و تصویرگر آلمانی کتاب‌های کودکان در 86 سالگی درگذشت. او در سال 1997 همراه همسرش جایزهی بزرگ آکادمی ادبیات کودکان و نوجوانان را برای مجموعه‌ی آثارش کسب کرده بود.
درگذشت مارک سیمون تصویرگر فرانسوی
مارک سیمون تصویرگر آثار کودکانه کلاسیک در سن 97 ساگی درگذشت. سیمون که مدال کالدکات را که هم سنگ جایزهی پولیتزر برای کتاب‌های کودک است در کارنامه داشت، آثار متعددی برای کودکان خلق کرده بود. او در طول بیش از نیم‌قرن، نزدیک به 100 عنوان کتاب کودکی را تصویرگری کرد که متن آنها توسط بهترین نویسندگان کتاب کودک از سراسر جهان نوشته شده بودند. وی که متولد پاریس بود، خالق متن بیش از 10 عنوان کتاب نیز بود.