عصر جدید عصر اطلاعات و ارتباطات است؛ كودك قرن بیست و یكمی اگر بخواهد در آینده در جامعه‌اش مطرح و موفق شود یا حتی بالاتر از آن زندگی آسوده‌ای در بزرگسالی داشته باشد باید با فناوری‌های نوین آشنا شود و بتواند به روشی صحیح از آنها استفاده كند.
به علاوه امروزه فناوری‌های نوین كمك شایانی هم به پیشرفت شیوه‌های آموزشی داشته‌اند و نقشی اساسی در پرورش خلاقیت كودكان و نوجوانان بازی می‌كنند. برای مثال در كشور فنلاند كه رتبه نخست را به لحاظ كیفیت آموزشی در جهان در اختیار دارد نوجوانان در برخی از درس‌هایشان با اینترنت كار می‌كنند و حتی پروژه‌هایی درآمدزا ارایه داده و روی اینترنت بارگذاری كرده و از این طریق كسب درآمد می‌كنند. البته استفاده‌های فراوانی هم از وسایل كمك آموزشی و برنامه‌هایی نظیر پاورپوینت و پخش موسیقی برای كمك به بالا بردن درك دانش آموزان در فنلاند به كار گرفته می‌شود.
مسوولان كشور ما هم خوشبختانه لزوم پیشرفت ساختاری مدارس برای هوشمند شدن را درك كرده‌اند و مدارس كشور هرچند به كندی، اما از سال‌ها قبل به سوی هوشمند شدن پیش می‌روند. طبق آخرین آمارها تا كنون حدود 80هزار كلاس درس كه حدود 40تا 45هزار مدرسه را شامل می‌شود هوشمند شده‌اند كه میزان قابل توجهی است. اما جدای بحث كمیتی در هوشمند سازی مدارس همین مدارس هوشمند شده هم با مشكلات كیفی فراوانی روبرو هستند.
مشکلاتی که از زبان برخی معلمان که از نزدیک با این کلاس‌ها و مدارس سر و کار دارند بسیار خواندنی است. مجموعه‌ای از مسایل سخت افزاری همچون كم نور بودن تابلوهای هوشمند و البته مشكلات نرم‌افزاری نظیر نبودن نرم‌افزارهای آموزشی جامع و مناسب در مقاطع تحصیلی مختلف از جمله برخی از این مشکلات به شمار می‌رود. اضافه بر این متاسفانه تلاش كافی برای پروراندن خلاقیت كودكان در فضای الكترونیكی هم صورت نگرفته است.
اما به راستی مدارس هوشمند با امكانات موجود در كشور چقدر می‌توانند در پیشرفت و شكوفایی دانش‌آموزان موفق باشند؟ اصولا در مدارس هوشمند فعلی كشور چه می‌گذرد؟ آیا زمان آن شده است كه فرزندانمان را روانه این مدرسه‌ها كنیم؟ اگر چنین پرسش‌هایی در ذهن دارید حتما این مطلب را تا انتها بخوانید.
هفته‌نامه عصر ارتباط در راستای وظیفه آگاه سازی رسانه‌ای خود سعی دارد تا برخی از این مشكلات را مطرح كرده و راهكارهایی برایشان ارایه دهد.
مشكلات سخت‌افزاری مدارس هوشمند
آیا می‌دانستید دركشور در بیشتر مدارسی كه هوشمند خوانده می‌شوند تنها یك یا دو كلاس تخته لمسی دارند و مابقی كلاس‌ها به تخته لمسی هوشمند متصل نبوده و صرفا با یك ویدیو پروژكشن تصویر لپ‌تاپ را روی تخت وایت برد كلاس منعكس می‌كنند.
بنابراین اگر دانش آموزی بخواهد پای تخته برود نمی‌تواند با لمس روی تخته چیزی بنویسد یا شكلی بكشد. پس یا باید با لپ‌تاپ كار كند و یا با ماژیك روی وایت‌برد بنویسد. همین امر باعث شده سیستم به اصطلاح هوشمند به وسیله‌ای آزاردهنده و دردسر ساز برای برخی معلمان و دانش‌آموزان تبدیل شود. مشكل دیگر اما این است كه از آنجایی كه ویدیو پروژكتور به محیطی تاریك نیاز دارد، تاریكی كلاس باعث ایجاد خواب‌آلودگی و بی‌حوصلگی دانش‌آموزان می‌شود و این امر با روح هوشمندسازی كه باید باعث ارتقای بازدهی كلاس شود سازگار نیست. البته نباید این نكته را هم فراموش كرد كه اگر معلم یا دانش‌آموزی جلوی نور دستگاه ویدیو پروژكتور قرار گیرند، قسمتی از تصویر دستگاه روی آن معلم یا دانش آموز می‌افتد و تصویر مخدوش به نمایش در می‌آید.
نكته دیگر اما این است كه بعضی از مدارس از دانش آموزان می‌خواهند كه تبلت یا لپ‌تاپ همراه بیاورند كه البته با توجه به این كه والدین تمام كودكان توان مالی لازم برای خرید چنین دستگاهی برای كودكشان را ندارند این كار منطقی به نظر نمی‌رسد.
آیا می‌دانستید در مدارس هوشمند كشورهای پیشرفته معمولا رسم بر این است كه دانش آموزان هنگام ورود و خروج از مدرسه، با کارت دیجیتالی که در اختیار دارند ورود و خروج خود را ثبت می‌كنند و والدین آنها هم از طریق دریافت پیامك از ورود و خروج فرزندانشان آگاه می‌شوند. همچنین والدین دانش آموزان می‌توانند از طریق اینترنت به سیستم ارزشیابی فرزندشان وارد شوند و از وضعیت درسی او آگاه شوند. گرچه در حال حاضر امكان بررسی ارزشیابی درسی دانش‌آموزان توسط والدینشان در منزل وجود دارد اما متاسفانه هنوز در بیشتر مدارس هوشمند ایران برای ثبت الكترونیك ورود و خروج دانش‌آموزان و اطلاع لحظه‌ای آن به والدین آنها تمهیدی اندیشیده نشده است.
نكته آخر در خصوص بحث سخت افزاری هم مجهز نبودن بیشتر مدارس دولتی به ویژه در شهرستان‌ها به سیستم هوشمند و نبود زیرساخت و بودجه لازم برای انجام این كار به در مناطق دور افتاده‌تر است. آنچه كه می‌تواند باعث بروز شكافی عمیق بین دانش‌آموزان شهرهای كوچك و روستاها با دانش آموزانی شود كه در شهرهای بزرگ و مدارس هوشمند تحصیل می‌كنند.
مشكلات نرم‌افزاری مدارس هوشمند
نبودن نرم‌افزارهای آموزشی مناسب بی‌شك در سال‌های اخیر بیشترین آسیب را به مدارس هوشمند وارد كرده است. بیشتر نرم‌افزارهایی كه در مقطع ابتدایی به عنوان نرم‌افزارهای آموزشی مطرح می‌شوند شامل چند آواز كودكانه، برنامه كودك و نهایتا فیلمی از معلمی است كه مطالب درسی را مطرح می‌كند. باید توجه داشت كه اگر قرار باشد بچه‌ها فیلم معلمی را ببینند كه به سادگی و روشی سنتی درس می‌دهد معلم خودشان حاضر است و بهتر از یك فیلم می‌تواند موثر باشد.
آنچه كه كودكان در این مقطع برای مدارس هوشمند به آن نیاز دارند نرم افزاری است كه مباحث كتابشان را با مثال‌های عینی و تصاویر ویدیویی به آنها نشان دهد و برایشان تفهیم كند. برای مثال نرم افزار آموزشی در درس علوم باید آوندهای گیاه و شیوه تغذیه آن را روی یك فیلم آموزشی به دانش آموزان نشان دهد و از حالت نظری صرف خارج شود.
مشكل دیگر نرم‌افزارهای هوشمند ضعف این برنامه‌ها در پردازش اطلاعات تخته لمسی كلاس است. برای روشن شدن این مطلب بگذارید مثالی بزنم. فكر كنید شما معلم یك مدرسه ابتدایی هستید و در دبستانی هوشمند مشغول به تدریس هستید. حال برای آنكه بخواهید درس ریاضی را با شاگردانتان كار كنید دایره‌ای روی تخته لمسی كلاستان می‌كشید اما نرم‌افزار هوشمند آنرا به عنوان مربع شناسایی می‌كند و بجای تبدیل آن به یك دایره دقیق آنرا به یك مربع تبدیل می‌كند. یكی از معلمان با تجربه مدرسه‌ای هوشمند در این خصوص می‌گوید:"متاسفانه این نرم‌افزارها نمی‌توانند اشكال هندسی را خوب تشخیص دهند و من هم دیگر بجای استفاده از تخته هوشمند ترجیح می‌دهم شكل هندسی مورد نظر خود را روی وایت‌برد بكشم و وقت خودم و دانش‌آموزانم را هدر ندهم."
جایگاه معلمان در مدرسه هوشمند
برخی به اشتباه فكر می‌كنند با هوشمند شدن مدرسه، دانش آموزان از معلم بی‌نیاز می‌شوند در صورتی كه قضیه اصلا به این شكل نیست. در واقع معلمان در مدارس هوشمند همچنان بسیار با اهمیت هستند با این تفاوت كه سیستم هوشمند باعث می‌شود بتوانند بهتر با دانش‌آموزان خود تعامل كنند. برای مثال بجای آنكه معلم به شیوه سنتی از شاگردان خود سوالی بپرسد و خودش هم به سوال مطرح شده پاسخ دهد، ابتدا معلم سوالی را مطرح می‌كند و سپس از شاگردان می‌خواهد پاسخ سوال را از سیستم خود بیابند. در جهان رسم بر این است كه اطلاعات مورد نیاز دانش‌آموزان در سایت مدرسه بارگذاری می‌شود و دانش آموزان تنها در سیستم مدرسه به دنبال پاسخ می‌گردند اما متاسفانه در ایران به دلیل آنكه بیشتر مدارس فاقد سرور یا سایتی با اطلاعات بارگذاری شده هستند، دانش آموزان باید در اینترنت جست و جو كنند. این امر با توجه به اینكه در اینترنت سایت‌های غیر اخلاقی فراوانی وجود دارد البته می‌تواند بخصوص برای كودكان و نوجوانان مضر و حتی خطرناك باشد.
مشكل دیگری كه به خصوص معلمان باتجربه ایرانی با آن روبه‌رو هستند اما مسلط نبودن آنها به مهارت‌های كامپیوتری است. معلمی كه چنین مشكلی داشته می‌گوید: این مساله می‌تواند باعث شود دانش آموزان نسبت به آگاهی معلمشان در تمام موارد بی‌اعتماد شوند. مطمنا آموزش و پرورش كشور می‌تواند در این خصوص با برگذاری كلاس‌های آموزشی لازم برای معلمانی كه با كامپیوتر آشنایی كافی ندارند این مشكل را بر طرف كنند.
نتیجه گیری
واضح است كه هوشمند سازی مدارس امر ساده‌ای نیست و یك شبه هم اتفاق نمی‌افتد. گرچه تا امروز هنوز هم بسیاری از مدارس كشور به این سیستم مجهز نشده‌اند اما آن تعدادی هم كه از سیستم هوشمند استفاده می‌كنند با مشكلات متعددی روبه‌رو هستند. حل این مشكلات از یك طرف نیاز به افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در عرصه آموزش و پرورش دارد و از طرفی دیگر معلمان و والدین دانش آموزان نیز باید با آموزش‌های پایه كامپیوتر و شیوه كار با سیستم هوشمند آشنا شوند تا اندك اندك مشكلات این حوزه كمرنگ شده و از میان بروند.(منبع:عصرارتباط)