جامعه ای که اعضای آن تحت تعلیم و تربیت درست و اصولی قرار نگرفته و مهارت های لازم به دست نیاورده باشد، نمی تواند موفق باشد. با اینکه خانواده ها در آموزش و پرورش انسان ها اساسی ترین نقش را به عهده دارند ولی نمی توانند بدون وجود سیستم آموزشی قدرتمند کاری از پیش ببرند و چنانکه باید مفید واقع شوند. امروزه موفقیت سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و هنری و حتی مذهبی و اخلاقی جوامع با وضعیت سیستم آموزشی آنها رابطه مستقیم دارد.
بنابراین با توجه به نقش موثر نظام آموزشی بر تمام نهادها و جریان های جوامع و نفوذ عمیق آن بر آینده هر کشور نگاهی کلی خواهیم داشت به وضعیت نظام آموزش و پرورش کشورهای انگلستان و ژاپن به عنوان دو نظام بسیار موفق میان سیستم های آموزشی جهان.
انقلاب در آموزش و پرورش ژاپن
ژاپن یکی از بهترین آمار جمعیت باسواد جهان را با صددرصد ثبت نام در کلاس ها آموزش اجباری (ابتدایی و راهنمایی) و صفر درصد بیسوادی دارد. در این کشور در سال ۱۹۹۰، حدود ۱۷ درصد هزینه عمومی دولت صرف آموزش و پرورش شده که تقریبا ۶درصد تولید ناخالص ملی بوده است.
تاریخ آموزش و پرورش ژاپن به «انقلاب میجی» بر می گردد. این انقلاب در سال ۱۸۶۸ رخ داده بود. قبل از آن مدرسه ها به ۲ گروه مدارس ویژه سامورایی ها و مدارس مخصوص آدم های عادی تقسیم شده بود. بعد از آن نظام آموزش کمی به صورت امروزی در آمد و بعد از جنگ جهانی دوم هم اصلاح شد.
کودکان ژاپنی در ۶ سالگی وارد مدرسه می شوند. هر کلاس معمولی بین ۳۰ تا ۴۰ دانش آموز دارد. عنوان درس هایی که به آنها آموزش داده می شود عبارتند از، زبان ژاپنی، ریاضیات، علوم، مطالعات اجتماعی، موسیقی، صنایع دستی، تربیت بدنی و اقتصاد خانه که این آخری شامل آشپزی، دوخت و دوز و مهارت های ساده زندگی می شود.
در اکثر مدارس ابتدایی زبان انگلیسی هم تدریس می شود. فناوری اطلاعات به طور فزاینده ای برای بالابردن سطح آموزش و پرورش استفاده می شود و اکثر مدارس به اینترنت دسترسی دارند. دانش آموزان همچنین هنرهای سنتی ژاپن مثل خوشنویسی و هایکو را می آموزند.
کودکان انگلیسی و حق انتخاب آموزش در خانه یا مدرسه
در حالی که در ژاپن بچه ها از ۶ سالگی وارد مدرسه می شوند، انگلیسی ها، فرزندشان را از ۵ سالگی به مدرسه می فرستند. سیستم آموزش و پرورش در انگلستان به ۴ بخش اصلی، آموزش ابتدایی، متوسطه، تکمیلی و عالی تقسیم می شود.
کودکان در انگلستان از نظر قانون باید آموزش ابتدایی و متوسطه را پشت سر بگذارند که این دوران از ۵ تا ۱۶ سالگی ادامه پیدا می کند. در این دوران آموزش و پرورش اجباری است اما لازم نیست کودکان به مدرسه بروند، آنها می توانند در خانه تعلیم ببینند. در بخش ۷ قانون آموزش و پرورش سال ۱۹۹۶ انگلستان این طور آمده است. والدین هر کودکی که در سن مدرسه هستند باید باعث شوند که او از آموزش و پرورش مناسب بهره مند شود و براساس توانایی استعداد و نیازهای ویژه آموزش که ممکن است داشته باشد تحت تعلیم قرار بگیرد یا با حضور در مدرسه یا به روش های دیگر.
دوران ابتدایی شامل مرحله اول (۷ ۵ سال) و مرحله دوم (۱۴ ۷ سال) می شود. دوران متوسطه هم از مرحله سوم (۱۴ ۱۱ سال) و مرحله چهارم (۱۶ ۱۴ سال) تشکیل شده است. دانش آموزان در پایان هر مرحله ارزیابی می شوند اما مهم ترین ارزیابی در سن ۱۶ سالگی انجام می شود که این زمانی است که دانش آموزان گواهی عمومی آموزش خود را دریافت می کنند که بعد از آن باید تصمیم بگیرند که دنبال کار بروند یا برای شرکت در دوره های فنی حرفه ای اقدام کنند یا تحصیلات تکمیلی و بعد عالی را پیش بگیرند.
حدود ۹۴ درصد از دانش آموزان انگلیسی به صورت رایگان و از بودجه عمومی تحصیل می کنند و فقط ۶درصد از مدارس مستقل از دانش آموزان هزینه دریافت می کنند. مدارس ابتدایی معمولا دخترانه و پسرانه (مختلط) است ولی مدارس متوسطه ممکن است مختلط یا مجزا باشند.
همه دانش آموزان تا ۱۶ سالگی درس هایی مثل ریاضیات، انشا و ادبیات انگلیسی، شیمی، زیست شناسی، فیزیک، تاریخ، زبانی غیر از انگلیسی و هنر و کامپیوتر را پشت سر می گذارند.
اگر دانش آموزی تصمیم گرفت وارد دوران تکمیلی شود باید ۲ سال دیگر یعنی تا سن ۱۸ سالگی به تحصیل ادامه دهد و مجموعه ای از درس ها و امتحانات را پشت سر بگذارد. این دوره مشخص می کند که دانش آموز برای ورود به دانشگاه واجد شرایط هست یا نه؟ اما تا سال ۱۸۷۰ میلادی اوضاع به این شکل نبود و همه مدارس، خصوصی یا به شکل نهادهای خیریه بودند.