هوش و خلاقیت بالا در صورتی که درست مورد استفاده قرار گیرد می تواند مؤثر باشد. یک شخص فوق العاده باهوش اگر از توانایی خود به خوبی استفاده نکند با یک فرد کم هوش، هیج فرقی نمی کند. همچنین فکر اگر مدتی بی استفاده بماند به تدریج ضعیف تر می شود. دبنابراین در کنار بالا بردن توانائیهای هوش و فکر ک.دک باید آموزشهایی هم به او بدهید. این اموزشها از یک طرف میزان هوش را بالاتر می برند از طرف دیگر باعث استفاده ی بیشتر از هوش می شوند تا تنبل نشود، همچنین باعث ظاهر شدن و نتیجه دادن هوش کودک می گردند.
ارزش دادن به فکر و خلاقیت
از همان ابتدای زندگی کودک به فکر کردن توجه کنید. به شکلی عمل کنید که کودک متوجه شود ارزش و شخصیت انسان به فکر اوست. به جای اینکه بر معلومات کودک تکیه شود و او را به خاطر حفظ کردن معلومات تشویق کنید به فکر او احترام بگذارید.البته داشتن معلومات هم مهم است ولی نباید همیشه به ان پرداخت. گاهی باید به کودک فرصت داد تا فکرهای خود را مطرح کند. همیشه مشکلات و مسائل کودکان را حل ننمائید و راه های مشخص را به آنها نشان ندهید. صبر کنید تا بعضی اوقات با مشکلات روبرو شوند و سعی کنند با ابتکار خودشان راه حلهایی پیدا کنند.
به کودکان اجازه دهید تا با نظرات شما، صحبتهای دیگران،نوشته های کتابها و... مخالفت کنند و دلیل های خود را بگویند. به آنها نشان دهید که نباید هر حرفی را به سرعت بپذیرند بلکه باید روی آن فکر کنند و در صورتی که درست است آن را بپذیرند.
به افراد دانشمند، هنرمند، متفکر و... احترام بگذارید. نگویید با این هنر یا با این علم می توان زندگی خوبی فراهم کرد یا پولی به جیب زد، بلکه متذکر شوید که علم، فکر و هنر بسیار بالاتر از این حرفهاست. به طور عملی به کودک نشان دهید که فکر و خلاقیت برای شما مهمتر از پول و ثروت است.
آموزش مطالب علمی
مطالب جالب و زیبای علوم مختلف را خودتان یاد بگیرید. این مطالب را در فرصتهای مختلف به کودک یاد دهید. این کار باعث می شود تا سطح معلومات کودک بالا رود و در بین سایر همسالان خود احساس غرور کند. دانستن این مطالب باعث می شود تا کودک روی آنها فکر کند و زمینه های مختلفی برای فکر کردن داشته باشد. همچنین میزان علاقه و استعداد کودک برای شما مشخص می شود. در طی این آموزشها می فهمید که کودک چه موضوعاتی را زودتر یاد می گیرد و شما می توانید در آن موارد بیشتر کار کنید.
نحوه ی تشکیل ابرها،دلیل باریدن باران، چگونگی پیدایش زمین،چگونگی ایجاد باد، انواع بیماریها، چگونگی کارکرد بدن، جمع و تفریق و ضرب و تقسیم، شکلهای هندسی، ستارگان و... را به زبان ساده برای کودک خود توضیح دهید. کودک خود را به دیدن باغ وحش، موزه های آثار طبیعی، موزه ی حیات وحش، آثار باستانی و... ببرید. با پرسش سؤالاتی یا توضیح مطالبی، کنجکاوی کودک نسبت به این مسائل را برانگیزد.
فیلمها، نوارها و کتابهای علمی برای کودک خود تهیه کنید و به کمک این وسایل مطالبی را به او آموزش دهید. هرچه می توانید مطالب بیشتری به روشهای مختلف به کودک خود آموزش دهید. تمام این را به شکل مستقیم در اختیار کودک قرار ندهید بلکه گاهی از کودک بخواهید تا در مورد مطالب اظهار نظر کند، در مورد آنها فکر کند و نظرش را بیان نماید.
تشویق کودک به مطالعه
کودکی که به مطالعه عادت دارد و کتابهای زیادی می خواند سطح معلومات، سواد و فکر خود را پیوسته بالاتر می برد. بنابراین باید کودک را به سمت مطالعه و کتاب خواندن تشویق کنید، تا مطالعه یکی از عادات روزانه ی کودک شود. از ابتدای خردسالی برای کودک خود کتاب بخوانید. کتابهایی برای کودک خردسال بخرید که صفحات کمی دارند و در آنها عکس های رنگی و ساده وجود دارد. این کار را تا بزرگ شدن کودک ادامه دهید. هر زمان به تناسب سن کودک کتابی برای او انتخاب کنید که مورد توجه او قرار گیرد.
برای فرزند خود کتابهای زیادی تهیه کنید. از همان دوران خرد سالی کتابهایی با برگهای ضخیم برای نوزاد تهیه کنید. این کتاب می تواند چند صفحه ی رنگی باشد که به شکل کتاب درآورده اید. بگذارید نوزاد با کتاب بازی کند آن را برگ بزند و حتی آن را پاره کند. با افزایش سن کودک کتابهایی با تصاویر زیبا برای او تهیه کنید کتابهایی که بتوان تصاویر را در آن رنگ کند و با انجام این کار شما او را تشویق کنید. همینطور با افزایش سن کودک کتابهای متناسب و دلخواه کودک را برای او تهیه نمائید.
خودتان مطالعه کنید و به این کار اهمیت دهید. مطالعه و کتابخوانی را یک کار ارزشمند کنید و ساعاتی از روز را به آن اختصاص دهید.
آموزش مشورت
با کودکان خود مشورت کنید. این کار باعث می شود تا کودک خود را با اهمیت بداند. او سعی می کند فکر خود را به کار بیندازد تا حالا که شما با او مشورت کرده اید نظرات خوبی بدهد. همچنین می آموزد که با دیگران مشورت کند. یکی از مواردی که باعث موفقیت افراد می شود مشورت است. مشورت باعث می شود تا از هوش و فکر سایر افراد هم استفاده کنیم. بنابراین از همان خردسالی با عمل و آموزش به کودک خود یاد دهید تا در کارها مشورت کند.این کار باعث می شود تا کودک به مشورت کردن عادت کند و به این شکل هوش و فکر همه ی افراد در اختیار او قرار می گیرد.
آموزش کارهای شخصی و مسئولیت پذیری
کارهای شخصی مثل لباس پوشیدن، بستن بند کفش، مرتب کردن رختخواب و... را به کودک اموزش دهید. به کودک اجازه دهید که این کارها را خودش انجام دهد و اگر اشتباه کرد به طور عملی بار دیگر کار را به او یاد دهید و اشتباه او را تصحیح کنید.
مسئولیتهایی در حد توان به کودک بدهید.مثلا در خانه، بعضی روزها مسئولیت آب دادن به گلها را به کودک بسپارید. در جمع بچه ها می توان مسئولیتهای مختلفی را به عهده ی بچه ها گذاشت.
آموزش های مربوط به تقویت حافظه
هر چند که حافظه و هوش با هم متفاوتند ولی بالا بودن حافظه به تواناییهای هوش کمک می کند. حافظه با آموزش به خوبی تقویت می شود.
یکی از روش های تقویت حافظه استفاده از آن است.به طور مثال به عکس ها، ویترین مغازه ها و... نگاه کنید و سپس چشم خود را بسته و سعی کنید همه چیز را به خاطر بیاورید.
روشهایی وجود دارد که باعث می شود از حافظه به شکل خوبی استفاده شود. این روشها را می توانید در بین کتابهای تقویت حافظه بدست آورید. این روش ها را تمرین کنید و آنها را به کار ببرید سپس آنها را به کودک خود یاد دهید. یکی از روش ها در این قسمت بیان می شود این روش را به خوبی تمرین کنید و نتیجه ی خوب آن را ببینید. این کار باعث می شود تا نسبت به تمرین سایر روشها، انگیزه ی لازم را بدست آورید. این روش را روش درخت می نامیم.
ابتدا سعی کنید کلمات زیر را همراه با شماره ی آن حفظ کنید.
1- درخت
2- دوچرخه
3- چراغ راهنما
4- صندلی
5- دستکش
6- مکعب
7- هفت تیر
8- نردبان
9- پیپ
10- کامیون
11- فوتبال
12- ساعت
13- سبزه
14- ماه
15- گلابی
16- کامپیوتر
17- پنیر
18- طلا
19- مینی بوس
20- مداد
اکنون به ارتباط هر عدد با کلمه فکر کنید.
درخت خشکیده مانند عدد یک می باشد.
دوچرخه دارای دو چرخ است.
چراغ راهنما سه چراغ دارد.
صندلی چهار پایه دارد.
دستکش دارای پنج انگشت است.
مکعب شش ضلع دارد.
هفت تیر دارای هفت عدد تیر است.
عدد 9 را وارانه کنید شبیه یک پمپ می شود.
کامیون 10 تن را در نظر بگیرید.
فوتبال 11 بازیکن دارد.
ساعت دارای 12 ساعت است.
روز سیزدهم مردم به میان سبزه می روند.
ماه شب چهارده کامل است.
در عدد 15 یک را به پنج بچسبانید، شبیه گلابی می شود.
16 یکی از اعداد مبنای کامپیوتر می باشد.
پنیر در قوطی های 17 کیلویی قرار دارد.
طلای 18 عیار را به خاطر بیاورید.
مینی بوس،گنجایش 19 سرنشین را دارد.
در هر پاکت، 20 مداد وجود دارد.
اکنون ببینید که حفظ کردن این کلمات با توجه به ارتباط آنها با اعداد چه قدر آسان می شود.
این 20 کلمه را چندین بار مرور کنید و آنها را خوب به خاطر بسپارید. اکنون وقتی می خواهید چند کلمه را حفظ کنید آنها را به شکلی به این 20 کلمه ربط دهید. به این شکل می توانید به راحتی کلمه را همراه با شمارۀ آن حفظ کنید.
به طور مثال می خواهید این کلمات را حفظ نمائید. 1= کتاب 2=ماست 3=عینک. فکر می کنید که درختی مشغول خواندن کتاب است. در هر حال دوچرخه سواری هستید که ناگهان به یک ظرف ماست برخورد می کنید و ماست به تمام دوچرخه ریخته می شود. چراغ راهنمایی را در نظر بگیرید که می خواهد عینکی به چشم بزند ولی عینک دو شیشه دارد و چراغ راهنمایی سه چشم دارد و او پیوسته عینک را جابجا می کند.
اکنون وقتی می خواهید کلمات را به خاطر بیاورید. وقتی یک را در نظر گرفتید درخت را از قبل به خاطر دارید و حالا می بینید که درخت است و یادتان می آید که شماره ی یک کتاب بود.وقتی شمارۀ دو را در نظر بگیرید دوچرخه را از قبل به یاد دارید و حالا به خاطر می آورید که با دوچرخه به ظرف ماست خورده اید و یادتان می آید که شماره ی دو ماست بود. وقتی شماره ی سه را در نظر می گیرید چراغ راهنمایی را از قبل به یاد دارید و حالا می بینید که با عینک خود مشغول است و به یاد می آورید که شماره ی سه عینک بود.
روشهای زیادی برای حفظ چیزهای مختلف، کلمات نامفهوم، کلمات عجیب، ترجمه ی لغات و... وجود دارد که یادگیری این روشها کمک زیادی به حافظه می کند. می توانید از کتاب تقویت حافظه ی کوین ترودا که همراه نوار به شکل ترجمه شده موجود است استفاده کنید. کلاسهای تقویت حافظه، فنون مطالعه و... هم مفید می باشند.
یکی دیگر از راههای قوی کردن حافظه حفظ کردن شعر و حفظ کردن قرآن می باشد. از همان ابتدای زندگی کودک را با حفظ آیات قرآن آشنا کنید.برای این کار می توانید از نوارهای مخصوص خردسالان استفاده نمائید. همچنین شعرهایی متناسب با سن کودک به او بیاموزید تا آنها را حفظ کند.
آموزش نظم
وجود نظم در کارها و داشتن برنامل منظم باعث می شود تا حافظل انسان قوی تر شود. نظم از طرفی باعث می شود تا هرج و مرج از کارها و اهداف انسان برداشته شود و راحتتر به نتیجه برسد. هوش و استعداد هر چند که زیاد باشند، بدون نظم کار چندانی را پیش نمی برند. از همان خردسالی کودک را با نظم و ترتیب آشنا کنید. در برخورد با کودک به شکلی رفتار کنید که متوجه شود قوانینی در کار است. البته این موضوع به معنی آن نیست که قوانین خشن و خشک در کار است.
همچنین به شکلی رفتار نکنید که تمام کارها از پیش تعیین شده باشند.چرا که این کارها از نظر عاطفی به کودک ضربه می زنند، همچنین خلاقیت او را از بین می برند. منظور از داشتن قوانین این است که کارها طبق قاعده انجام شود. حتی خلاقیت، تغییر، آزادی عمل و... هم طبق برنامه مشخص باشد. به طور مثال معلوم باشد که در چه مواردی می توان خلاقیت و ابتکار نشان داد و چه مواردی حتمی است و باید انجام شوند. البته در تمام موارد امکان اظهار نظر را به کودک بدهید ولی به او توضیح دهید که به فلان علت باید این کار انجام شود.
در کارهای منزل، برنامه ی مشخص داشته باشید. کارها را به شکل اتفاقی انجام ندهید بلکه سعی کنید وظایف روزانه و مسئولیتهای هر شخص را مشخص کرده و آنها را یادداشت کنید. هنگام تهیه ی این یادداشتها از نظر کودک هم استفاده کنید ولی پس از نوشته شدن یاد داشت دیگر نباید کارها را تغییر داد.
کودکستان و مدرسه
سعی کنید یکی دو سال قبل از سن مدرسه، کودک خود ر ابه کودکستان ببرید. کودک در کودکستان با کودکان هم سن و سال خود آشنا می شود. بازیهای دسته جمعی انجام می دهد، شعر می خواند، نمایش بازی می کند و مسائل اجتماعی را می آموزد. هر چند که می توانید در منزل مقدمات کودک را فراهم کنید. همچنین با جمع کردن کودکان همسایه یا فامیل تعامل اجتماعی کودک را برقرار سازید. ولی هیچ گاه نمی توانید مانند کودکستان، محیطی با این همه امکان تجربه آموزی فراهم کنید. کودکستان امتیازات ویژه ای دارد که در منزل برای کودک فراهم نمی شود، بنابراین جهت رشد و شکوفایی کودک حتما او را به کودکستان بفرستید.
سعی کنید کودکستان خوبی برای کودک خود انتخاب کنید.
نزدیکترین کودکستان به منزل شما به معنی بهتر بودن ان نیست.پیش از اینکه کودک خود را به کودکستان بفرستید از کودکستان بازدید کنید و ببینید آیا محیط مناسبی دارد؟ آیا مربی خوب، خوش برخورد،آشنا با کودکان و... دارد؟ آیا محیط کودکستان وسایل بازی مناسب دارد؟ آیا محیط آن ایمنی است و خطری برای کودک ندارد؟ و... با توجه به این موارد کودکستان خوبی انتخاب کنید. بعد از فرستادن کودک به کودکستان، کار شما تمام نشده است. شما باید با کودکستان رابطه داشته باشید و پیوسته در جریان آموزشها، بازیها و روش کار کردن با کودک خود قرار گیرید.
مدرسه از کودکستان مهمتر است. چرا که کودک سالهای بیشتری در مدرسه باقی می ماند. همچنین مدرسه، تنوع کودکستان را ندارد و شما حق انتخاب چندانی ندارید. در بعضی مدارس معلمان، روشهای صحیح آموزش را به کار نمی برد. آنها بیشتر به محفوظات دانش آموزان تکیه می کنند و به شکلی عمل می نمایند که هوش و خلاقیت کودکان را از بین می برند. والدین در مورد مدرسه ی کودک خود باید نکات زیر را در نظر بگیرند:
1- کودک را برای رفتن مدرسه آماده کنند به شکلی که کودک با علاقه ی زیاد مشتاق رفتن به مدرسه باشد. بوسیله ی صحبت با کودک در مورد خوبی های مدرسه، نترساندن کودک از مدرسه،فرستادن کودک به کودکستان، آشنا کردن کودک با محیط مدرسه، فرستادن کودک به کودکستان، آشنا کردن کودک با محیط مدرسه، بازی کردن کودک در مدرسه پیش از سن مدرسه و... کودک را به مدرسه علاقه مند کنید.
2- مدرسه ی مناسبی برای کودک خود انتخاب کنید. این مدرسه باید فضای مناسب جهت بازی، درس خواندن، کتابخانه و آزمایشگاه داشته باشد. معلمان آن دلسوز و کاردان باشند و از روش های صحیح جهت تعلیم و تربیت استفاده کنند. ممکن اسن مدرسه ای که از هر نظر برای کودک شما مناسب باشد در دسترس شما نباشد. در این صورت سعی کنید که بهنرین مدرسه ای را که در دسترس است انتخاب نمائید.
3- رابطه ی مداومی با مدرسه داشته باشید. جلسات اولیاء و مربیان را فعال کنید. با والدین سایر کودکان صحبت کنید و با همکاری مربیان مدرسه، راههایی جهت بهتر کردن امکانات و فضای مدرسه پیدا کنید.
4- نسبت به روشهای آموزشی مدرسه بی تفاوت نباشید.به طور مثال اگر معلمی کودک شما را تنبیه بدنی کرده است. به مدرسه بروید و بدون جار و جنجال، به شکل مؤدبانه ای موضوع را با معلم در میان بگذارید در مورد روشهای صحیح و... با او صحبت کنید.
5- نسبت به همکلاسیهای کودک خود بی تفاوت نباشید. مثلا اگر کودکی بی ادب که کارهای ناشایست می کند با کودک شما همکلاسی است.با مربیان مدرسه و والدین آن کودک در مورد رفتار او صحبت کنید و راهی پیدا کنید که این کودک باعث تأثیر سوء روی کودک شما نشود.
6- از کودک خود انتظار نداشته باشید که در تمام درسها، نمره های بسیار بالایی بیاورد. کودکی که فرار است باهوش و خلاق شود ممکن است نتواند در تمام درسها، نمره های بسیار بالایی بیاورد. این موضوع هر چه کودک به کلاسهای بالاتری می رود مهمتر است. کودک برای اینکه بتواند در تمام درسها، نمره های بالایی بیاورد باید تمام وقت خود را صرف کند و چنین کاری باعث می شود که هوش و خلاقیت او به کار نیفتد. بهتر است که کودک درسها را در حد متوسطی بخواند و در کنار آنها به آزمایشات و مطالعات غیر درسی بپردازد. البته اگر کودک خودش علاقمند است که از همه ی درسها، نمره ی کامل بگیرد، موضوع فرق دارد. همچنین کودکانی هستند که در تمام درسها نمره ی کاملی می گیرند و به فعالیتهای غیر درسی هم می پردازند. به هر حال متوجه باشید که از کودک خود چنین انتظاراتی نداشته باشید.
7- به کودک خود در انجام تکالیف و خواندن درسها کمک کنید.هر روز از وقایع مدرسه،درسها و... از او سؤال کنید.
8- همکلاسیهای کودک را به منزل خود دعوت کنید. به کودک خود هم اجازه دهید تا به منزل همکلاسیهای خود برود. در این جلسات می توانید تحقیقات علمی انجام دهید یا درسها را به شکل دیگری بیاموزید. مثلا کودکان می توانند درس تاریخ را به شکل نمایش نامه در آورند و بازی کنند.
نقش تلقین در پرورش هوش و خلاقیت
نگرش فرد در مورد خودش تأثیر زیادی روی کارها، افکار، هوش و... او دارد. به طور مثال شخصی که فکر می کند آدم کم هوشی است برای اینکه دیگران متوجه کم هوشی او نشوند کمتر در موقعیتهایی قرار می گیرد که هوش مورد نیاز است.او در مکانهایی که بازیهای هوش انجام می دهند، کمتر حضور می یابد. به معما و... علاقه ی کمتری نشان می دهد. وقتی سؤالی دارد می ترسد که سؤال او خیلی ساده باشد بنابراین ان را نمی پرسد. با عقیده به اینکه نظرات او خیلی سطحی و بی ارزش است در مشورتها نظری نمی گوید. همانطور که در بخشهای پیشین خوانده اید، تمام این موارد مثل بازی هوش، معما، سؤال کردن، مشورت و... باعث رشد هوش می شوند. بنابراین شخصی که چنین است با دوری از این موارد باعث می شود که هوش او پرورش پیدا نکند.
تلقین می تواند نگرش کودک را نسبت به خودش خوب کند. با تلقین به کودک می توانید باورهای باهوش، خلاق بودن، داشتن حافظه ی خوب، با اراده بودن، مصمم بودن، خسته نشدن و... را در کودک زنده کنید. کودکی که این نگرشها را در مورد خود دارد به همین شکل عمل می کند و باعث می شود تا هوش، خلاقیت و استعداد او در سطح بالایی قرار گیرند. بنابراین همیشه خصوصیات و صفات خوب را به کودک خود تلقین کنید. کاری کنید که کودک موفقیتهای زیادی کسب کند و از کسب آن موفقیتها احساس غرور کند. در مواردی که کودک شکست می خورد به او بگویید که شکست خوردن امری طبیعی است و حتی همل دانشمندان و دانشمندان هم شکست می خورده اند، آدمهای باهوش از شکست خوردن نمی ترسند و دوباره امتحان می کنند ولی آدمهای ضعیف با یک شکست ناامید می شوند و دیگر کار را ادامه نمی دهند. بعد از شکست خوردن کودک او را تشویق کنید تا کارها را دوباره ادامه دهد. البته سعی کنید کودک آن قدر شکست نخورد که ناامید شود.