فرقی نمی‌کند محصل باشید یا خیر. ممکن است شما برای اهداف متفاوت مطالعه کنید. برخی مردم صرفا برای تفریح و سرگرمی در کنار کارهایشان، زمانی را برای مطالعه کتاب اختصاص می‌دهند. اما برخی دیگر به قصد یادگیری و رسیدن به هدفی در کلاس‌های آموزشی شرکت کرده و ملزم به خواندن مطالبی می‌شوند. این افراد بویژه محصلان، معمولا در نحوه مطالعه کتاب‌های مورد نظرشان مشکل دارند و گاهی اوقات با شکست مواجه می‌شوند. اما چگونه می‌توان حجم وسیعی از اطلاعات ارائه شده در کتاب‌های آموزشی را به نقطه‌ای مطمئن در ذهن سپرد؟ باید روش‌های درست مطالعه را بیاموزید.
پس قبل از هر چیز باید در خود انگیزه مطالعه ایجاد کنید که در این خصوص دلایل منطقی چندان کاربرد ندارند. مثلا به عنوان محصل اگر با خود بگویید درس‌هایم را خوب می‌خوانم تا در بهترین دانشگاه قبول شوم و در نهایت با تحصیل در بهترین رشته، شغل خوبی داشته باشم، هرگز شما را به خواندن علاقه‌مند نمی‌کند. همیشه لحظاتی وجود دارد که حوصله خواندن و به ذهن سپردن را نخواهید داشت؛ بنابراین به جای این نوع بحث‌ها، یک چیز جالب در مورد سوژه مورد مطالعه‌تان بیابید. مثلا اگر باید ریاضی بخوانید ابتدا چند نوع بازی در زمینه ریاضی انجام دهید تا نسبت به این درس حس خوبی پیدا کنید. مثلا اگر باید در زمینه مدیریت مطلبی بخوانید با خود بیندیشید که اگر می‌خواستید جایی را ساماندهی کنید باید چه تکنیک‌هایی یاد می‌گرفتید. با پیدا‌کردن زیبایی هر سوژه می‌توان راحت‌تر به مطالعه آن پرداخت.
برنامه‌ریزی
یک برنامه مطالعه در واقع برنامه‌ای سازمان یافته است که در آن باید زمان‌های مخصوص مطالعه و اهداف یادگیری را یادداشت کنید. داشتن زمان مخصوص مطالعه نه‌تنها به شما نظم می‌دهد، بلکه باعث می‌شود در قبال مطالعه احساس مسئولیت کنید. هرکس براساس نیازهای مورد نظر خود به مطالعه می‌پردازد، بنابراین براساس آن نیازها باید برنامه مطالعه‌ای برای خود تنظیم کنید و هرگز وقت مطالعه‌تان را به تاخیر نیندازید.
مدیریت زمان
مقدار زمان اختصاص داده شده به مطالعه به موارد متعددی بستگی دارد. اگر محصل هستید تعداد کلاس‌هایی که در آنها حضور دارید مقدار زمان مطالعه‌تان را تعیین می‌کند. در غیر این صورت به عادت‌های مطالعه شخصی و اهداف آموزشی‌تان مربوط می‌شود. زمان‌های مطالعه‌تان را به بخش‌های 20 تا 50 دقیقه‌ای تقسیم کنید و بین این زمان‌ها به خودتان تنفس بدهید. تشکیل حافظه‌های بلند‌مدت در مغز کمی طول می‌کشد و هرگز نمی‌توان مطلبی طولانی را در یک بازه زمانی کوتاه و یکسره به ذهن سپرد. بنابراین به مغز باید فرصت کافی بدهید. همچنین موضوعات درسی‌تان را اولویت‌بندی کنید و برای سوژه‌های سخت‌تر زمان بیشتری اختصاص دهید.
گاهی اوقات هنگام مطالعه چنان خسته می‌شویم که به یاد کارهای شخصی دیگرمان که برایمان جذابیت بیشتری دارند، می‌افتیم و دربرابر وسوسه آنها نمی‌توانیم مقاومت کنیم و زمان مطالعه را براحتی از دست می‌دهیم. یکی از راه‌های مقابله با چنین اتلاف وقتی، تعیین جایزه برای خود است. مثلا با خود بگویید «اگر این بخش از کتاب را خواندم می‌توانم یک قسمت از سریال مورد علاقه‌ام را ببینم.» این روش به شما انرژی بیشتری برای خواندن کامل مطلب مورد نظرتان می‌دهد.
محیط مناسب
انتخاب محیط مناسب برای مطالعه بسیار ضروری بوده و در هدر نرفتن زمان با ارزش‌تان بسیار موثر است. با توجه به روحیه‌تان محیطی برای مطالعه انتخاب کنید که بیشترین بازدهی را داشته باشد. به طور مثال برخی باید در محیطی کاملا ساکت مطالعه کنند، اما برخی دیگر باید صدایی آرام در محیط بشنوند تا احساس آرامش کنند، بنابراین محیط مطالعه‌تان را بدقت انتخاب کنید. از طرفی منظم باشید تا وقت‌تان بیهوده هدر نرود. در حقیقت وقتی چند موضوع درسی برای مطالعه دارید باید کتاب‌ها و جزوه‌های مربوط به هر موضوع را مرتب در جای مناسب قرار دهید تا هرزمان که قصد مطالعه دارید به سبب بی‌نظمی در پیدا‌کردن جزوه‌های آموزشی‌تان دچار دردسر نشوید و وقت باارزش‌تان از دست نرود.
یادداشت‌برداری صحیح
یادداشت‌برداری یکی از روش‌های عالی به خاطر سپردن مطالب مهم است. این کار باعث می‌شود شما به مطالب مورد مطالعه بیشتر دقت کنید. البته بهتر است قبل از شروع مطالعه در مورد مطلبی که می‌خواهید بخوانید کمی فکر کرده و نظرتان را یادداشت کنید. این کار باعث می‌شود به مطلب مورد نظر توجه بیشتری نشان دهید.
روش کلید‌واژه: در این روش شما برای به خاطر سپردن موضوع مورد نظر، واژه یا واژگان مهمی را به خاطر می‌سپارید و هربار که به آن واژه نگاه بیندازید کل مطلب خوانده شده به خاطرتان خواهد آمد. برای یادداشت‌برداری صحیح می‌توانید از دفترچه، فلش‌کارت و حتی خودکارهای رنگی استفاده کنید و بخش‌های مهم را یادداشت و برجسته‌تر کنید. همچنین می‌توانید از علائم یا کلمات اختصاری استفاده کنید. گاهی می‌توانید یادداشت‌های خود را با همکلاسی‌هایتان مقایسه کنید و اگر نکته‌ای را فراموش کردید به آنها بیفزایید. در ضمن به یادداشت‌هایتان نظم بدهید و قبل از شروع مطالعه مطلب جدید آنها را یک‌بار مرور کنید.
درست خواندن
برای یادگیری یک مطلب باید آن را درست بخوانید. بسیاری از افراد روش‌های درست خواندن را نمی‌دانند و نمی‌توانند مطالب را به ذهن بسپارند. چندگام زیر را انجام دهید و به نتیجه دلخواه برسید:
گام اول: بررسی
قبل از این‌که خود را درخواندن غرق کنید چند لحظه‌ای فصل‌های کتابی را که می‌خواهید بخوانید بسرعت مرور کنید و عناوین آنها را ببینید. با این کار متوجه مضمون کلی کتاب می‌شوید و با دقت بیشتری به مطالعه می‌پردازید.
گام دوم: پرسش
از خودتان بپرسید، هدف کتاب چیست و چه چیزی را می‌خواهد آموزش دهد. موضوع کتاب در مورد چه کسی، چه چیزی، چه وقت، کجا، چرا و چگونه است. با خواندن کتاب و یافتن پاسخ این پرسش‌ها، مطلب مورد مطالعه را بهتر می‌فهمید و به ذهن می‌سپارید.
گام سوم: خواندن
پس از انجام دو گام فوق اکنون زمان خواندن رسیده است. هنگام خواندن بخش‌هایی را که پاسخ سوال‌هایتان را داده است، برجسته کنید تا هرزمان لازم بود براحتی به آنها مراجعه کنید.
گام چهارم: از حفظ گفتن
هربار که بخشی از کتاب را خواندید، قسمت‌های مهم آن را از حفظ با صدای بلند بگویید تا مطمئن شوید مطالب مهم را بخوبی به یاد دارید.
گام پنجم: مرور
همیشه بخش‌هایی وجود دارد که باید مرور شوند. همیشه یادداشت‌ها و قسمت‌های مهمی را که مجزا کرده‌اید مرور کنید تا ملکه ذهن‌تان شود.
روش‌های خلاقانه مطالعه
تجسم
برخی افراد برای حفظ کردن مطالب مهم از روش‌های خلاقانه‌ای همچون تجسم استفاده می‌کنند. آنها برای کلمه یا مفهومی، تصویری قائل شده و به ذهن می‌سپارند. هنگام یادآوری کتاب مورد نظر مفهومی که در کتاب مطالعه کرده بودند را نیز به خاطر می‌آورند.
استفاده از اختصارات یا‌جملات برای حفظ مطالب
مثلا برای حفظ‌کردن عبارت یا اصطلاحی می‌توان حروف اول کلمات آن عبارت را برداشت و کنارهم گذاشت و حفظ کرد. هربار که آن حروف را تکرار کنید، عبارت مورد نظر به خاطرتان خواهد آمد یا حتی می‌توان برای حفظ کردن موضوعی، جمله‌ای بظاهر نامربوط، اما در اصل یادآور مفهوم مورد نظر استفاه کرد.
داستان گفتن
فرض کنید مطالب کتاب‌تان همچون داستان جالبی است که باید برای عده‌ای تعریف کنید. بنابراین پس از مطالعه آن سعی کنید همچون قصه‌ای جذاب برای افرادی تخیلی که روبه‌رویتان نشسته‌اند تعریف کنید.
قیاس
قیاس در حقیقت مقایسه دو موضوع یا بیشتر است. با این کار شما می‌توانید چند عبارت یا عقیده را با هم مقایسه کنید و به مفهوم آنها عمیقا پی برید. با این روش هرگز مفهوم یادگرفته شده را فراموش نخواهید کرد.
تکرار
تکرارکردن، رایج‌ترین روش مطالعه بین محصلان و دانشجویان است. بارها خواندن مطالب به شما کمک می‌کند تا بالاخره مفهوم مطلبی را درک کنید و آن را برای همیشه به خاطر بسپارید. (ابن سینا برای درک کتاب متافیزیک ارسطو، آن را 40 بار خواند، به طوری که تمام جملاتش را از حفظ می‌گفت.)
با به کارگیری روش‌های مطالعه بالا می‌توانید انتظار یادگیری موارد آموزشی و در نهایت کسب موفقیت داشته باشید.