بسیاری از ما شنیده ایم که والدین عنوان می کنند، کودکشان شاگرد اول مدرسه و بسیار باهوش است. در هوش و استعداد او شکی نیست اما آیا او نابغه است؟ شاید باورکردنی نباشد اما بین کودکان باهوش و نابغه تفاوت های ظریفی وجود دارد. به عبارت دیگر تمام بچه های نابغه، باهوش هستند اما عکس آن صادق نیست. بین کودکان باهوش و کودکانی که می توانند عضو منسا شوند تفاوت هایی وجود دارد. جدول زیر به برخی از تفاوت های بین کودکان باهوش و نابغه اشاره می کند که بر اساس نوشته های ژآنت زابوس رابینز1 از اعضای انجمن نوابغ ایالت مریلند امریکا استخراج شده است.
کودکان باهوش: کودکان نابغه:
جواب سوال را می دانند سوال می پرسند
توجه می کنند کاملا به طور ذهنی و فیزیکی درگیر موضوع می شوند
سخت کوش و تلاشگر هستند ممکن است زحمت زیادی نکشند ولی نمرات بالایی بگیرند
سوالات را جواب می دهند جواب ها را زیر سوال می برند
از بودن با همسالان خود راضی هستند از بودن با بزرگسالان و کودکان بزرگتر خوشحال می شوند
به آسانی یاد می گیرند اغلب جواب را از قبل می دانند
از عملکرد خود راضی هستند کمالگرا هستند و استانداردهای بالایی برای خود دارند
حافظه خوبی دارند به خوبی حدس می زنند
بسیاری از والدین کودکان باهوش کاملا متقاعد نمی شوند که ممکن است کودک باهوش آنها، نابغه به شمار نیاید. آندره میشلر2، معلم کودکان نابغه و بسیار با استعداد که سابقه 9 ساله ای در تدریس برای این کودکان دارد در این زمینه می گوید بسیاری از والدین از اینکه کودکشان نمرات بالایی می گیرد ولی همچنان در آزمون های ورودی مدارس نوابغ پذیرفته نمی شود اغلب دلسرد و سرخورده می شوند اما باید بدانیم که تنها کسب نمرات عالی نمی تواند معیاری برای نابغه بودن باشد. حتی ممکن است رابطه بین نمرات و هوش سرشار کودکان بالعکس باشد. به عبارت دیگر ممکن است کودکان نابغه، به حدی کمال گرا باشند و معیارهای سخت گیرانه ای برای موفقیت خودشان تعریف کنند، که عملا موفق به کسب نمرات بالا نشوند زیرا برای کودکان کمال گرا، ترس از عدم موفقیت گاهی منجر به عدم درگیر شدن در موضوع می شود و آنها را از انجام کارهایی که حتی برای بسیاری دیگر ساده است، باز می دارد.
همان طور که گفتیم کسب نمرات بالا نمی تواند معیاری برای نبوغ باشد زیرا ممکن است بسیاری از کودکانی که نمرات بالا می گیرند، صرفا سخت کوش باشند و بسیار بیشتر از زمانی که یک کودک نابغه ممکن است صرف یادگیری کند، وقت صرف انجام تکالیف و یادگیری دروس خود کنند. به عبارت دیگر نمرات بالای این کودکان نتیجه سخت کوشی و پشتکار فوق العاده آنها است و نه هوش سرشارشان. چه بسا کودکانی هستند که با صرف زمان بسیار کمتر، نتایج به مراتب بالاتری می توانند کسب کنند. بنابراین در آزمون میزان نبوغ کودکان، انواع آزمون ها برای تشخیص درجه هوش و استعداد ذاتی کودکان انجام می گیرد.
میزان رشد ذهنی و جسمی کودکان نیز عامل تعیین کننده ای در انجام برخی از کارهاست برای مثال ممکن است یک کودک در سنین پائین شروع به خواندن و نوشتن کند اما این توانایی را در نتیجه رشد سریع تر ذهن خود یا بخش هایی از مغز که به مهارت های زبان آموزی مربوط است، به دست آورده باشد. در نتیجه این عامل که او در سن کم خواندن و نوشتن آموخته است نتیجه نبوغ او نبوده بلکه صرفا یک عامل رشدی به حساب می آید و چه بسا کودکانی که در این سن قادر به خواندن نبودند بعد از رسیدن به میزان رشد کافی، نتایج به مراتب بهتری در آزمون های زبان آموزی و خواندن کسب می کنند.
به هر حال تشخیص درجه نبوغ کودکان تنها از طریق آزمون های مختلف که مهارت ها و استعداد آنها را در زمینه های کوناگون و در شرایط مختلف بسنجد قابل تشخیص است و متخصصان ورزیده ای برای تمایز کودکان تیزهوش و نابغه مورد نیاز هستند. اما چه کودکتان باهوش باشد و چه نابغه شما در هر حال، می توانید به خود افتخار کنید و برای آموزش و به حداکثر رساندن قابلیت های او نهایت تلاش خود را بکنید.