امروزه بسیاری از مراکز نشر، کتاب های خود را در دو قالب الکترونیک و کاغذی منتشر می کنند. در دنیایی که استفاده از تبلت ها و انواع دستگاه های کتابخوان روزبه روز گسترش می یابد، استقبال جهانی از نسخه های الکترونیک کتاب ها نیز به همان میزان بیشتر می شود. با این که کتاب های الکترونیک نمی توانند حس و حال کتاب های کاغذی را به خواننده القا کنند، اما قابلیت خرید سریع، ذخیره تعداد زیادی کتاب در یک فضای کم دیجیتالی و همچنین قابلیت جستجوی یک کلمه مشخص از کتاب را باید از ویژگی های برجسته نسخه های الکترونیک دانست.
اما شمار کتاب های الکترونیک منتشر شده در مقایسه با تعداد کل عناوین کتاب هایی که در کتابخانه های جهان قرار دارد، بسیار ناچیز است. حال فرض کنید کسی بخواهد به کتابی دسترسی داشته باشد که کمیاب بوده و فقط چند کتابخانه در دنیا آن را در اختیار دارند. شاید با خود بگویید خیلی خوب می شد اگر همه کتاب های دنیا در قالب دیجیتال در دسترس همگان قرار می گرفت.
این همان فکری بود که ذهن آقای بروستر کال (Brewster Kahle) را به خود مشغول کرده و به این ترتیب بزرگ ترین آرشیو دیجیتال دنیا یعنی«آرشیو اینترنت» (Internet Archive) را پایه گذاری کرد. این مجموعه عظیم غیرانتفاعی، هدف خود را «دسترسی جهانی به همه معلومات بشری» اعلام کرده است. در توضیحاتی که درسایت «آرشیو اینترنت» درباره فلسفه وجودی این سایت آمده می خوانیم: «بیشتر جوامع بشری، توجه زیادی به حفظ آثار فرهنگی و میراث تاریخی خود می کنند. به هر حال تمدن ها بدون آثار بر جا مانده از هر دوره، چیزی جز خاطره نخواهد بود و هیچ سازوکاری برای درس گرفتن از موفقیت ها و شکست های آن وجود نخواهد داشت. امروز فرهنگ ما بیش از هر دوره دیگری آثار خود را در قالب دیجیتال عرضه می کند. به همین دلیل رسالت آرشیواینترنت، کمک به حفظ این آثار و ایجاد کتابخانه اینترنتی برای پژوهشگران و تاریخ نگاران است.»
این بایگانی عظیم می کوشد کامل ترین بایگانی را ازمحتویات مختلف دیجیتال شده نظیر کتاب، عکس فایل های صوتی و حتی وبسایت ها را در خود جمع آوری کند. تا آبان ۱۳۹۱ حجم محتویات دیجیتال این مجموعه به پیش از ده پتا بایت (ده میلیون گیگابایت) رسید.
همان طور که گفته شد این بایگانی دیجیتال بخش های مختلفی دارد که به طور خلاصه به بررسی تک تک بخش های آن می پردازیم.
مجموعه متنی
مجموعه متنی آرشیو اینترنت دربردارنده میلیون ها جلد کتاب دیجیتال بوده که با همکاری مؤسسات و کتابخانه های مختلف دنیا در این مجموعه قرار گرفته است. آرشیو اینترنت دارای ۳۳ مرکز برای اسکن متون و کتب در هشت کشور دنیاست . این مراکز به صورت متوسط هر روز هزار کتاب را اسکن کرده و به قالب دیجیتال تبدیل می کنند. مجموعه متنی آرشیو اینترنت تاکنون حدود پنج میلیون کتاب را در خود جای داده است. علاوه بر این در هر ماه حدود ۱۵ میلیون بار این کتاب ها دانلود می شود.
آرشیو اینترنت برای پیشبرد طرح خود، با مراکز مطرح در حوزه دیجیتال همکاری می کند. برای نمونه بین سال های۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷ شرکت مایکروسافت بیش از ۳۰۰ هزار کتاب را اسکن کرد و به این آرشیو افزود. مایکروسافت در این دوره، تجهیزات مختلف و کمک های مالی خود را نیز در اختیار این مؤسسه قرار داد.
بسیاری از کتاب های دیجیتال شده از سوی گوگل در مجموعه آرشیو اینترنت قرار گرفته است. تاکنون حدود یک میلیون نسخه از کتاب های اسکن شده از سوی گوگل به این مجموعه افزوده شده است.
بخش کودکان مجموعه متنی آرشیو اینترنت از پرطرفدارترین بخش های این سایت است. در این بخش می توانید کتاب های داستان بسیار قدیمی را که حتی کاغذهای آنها تیره و قهوه ای رنگ شده، مشاهده و دانلود کنید.
کتابخانه باز
یکی دیگر از اهداف پروژه آرشیو اینترنت، جمع آوری اطلاعات مربوط به کتاب هایی است که تاکنون منتشر شده است. تا به حال حدود ۲۳ میلیون عنوان کتاب و اطلاعات مربوط به آنها در پایگاه داده این بخش از آرشیو اینترنت که «کتابخانه باز» (Open Library) نام دارد، ثبت شده است.همچنین از طریق این بخش می توان به یک میلیون و ۶۰۰ هزار کتاب که کپی رایت آنها به سرآمده به صورت رایگان دسترسی داشت. البته این ۶ / ۱میلیون کتاب جزو همان پنج میلیون کتاب مجموعه متنی آرشیو اینترنت است. علاوه بر این، بیش از ۲۵۰ هزار کتاب جدید که هنوز قانون کپی رایت برای آنها اعمال می شود، در این کتابخانه باز قرار دارند. متن این کتاب ها با کمک بیش از یکهزار کتابخانه از شش کشور دنیا تهیه شده است و کاربران می توانند با ثبت نام در این سایت، این کتاب ها را به صورت آنلاین مطالعه کنند.
مجموعه فیلم و تصویر
یکی دیگر از بخش های آرشیوی اینترنت به جمع آوری انواع فیلم و پویانمایی می پردازد. همه این محتویات دیجیتال شده به علت قدیمی بودن دیگر تحت کپی رایت قرار ندارند. همچنین بسیاری از آثار جدید تحت اجازه نام هایی نظیرکریتیو کامنزو برای دسترس عموم منتشر شده است. بسیاری از کارتون های قدیمی را می توانید در این بخش مشاهده کنید.
مجموعه صوتی
در بخش مجموعه صوتی آرشیو اینترنت می توانید به فایل های صوتی، کتاب های صوتی، سخنرانی های معروف، موسیقی، اخبار رادیویی و حتی برنامه های قدیمی رادیویی دسترسی پیدا کنید. در این مجموعه بیش از ۲۰۰ هزار فایل صوتی دیجیتال به صورت رایگان در اختیار کاربران قرار می گیرد. علاوه بر اینها می توانید انواع پادکست، شعر و حتی فایل های صوتی غیر انگلیسی زبان را نیز دانلود کنید.
مجموعه نرم افزار
آرشیو اینترنت را می توان بزرگ ترین مجموعه دربردارنده نرم افزارهای قدیمی در دنیا دانست. این مجموعه بسیاری از نرم افزارها، مجلات کتاب ها و حتی بازی های رایانه ای تا ۵۰ سال پیش را در خود جای داده است. برای نمونه بازی های آتاری و همچنین نخستین مرورگرهای اینترنتی در فهرست این نرم افزارها قرار دارد. ویژگی جالبی در این بخش از آرشیو اینترنت گنجانده شده و آن هم این که می توانیم بازی های قدیمی را با همان گرافیک سطح پایین و اولیه در مرورگرمان بازی کنیم.