امید، پسر همسایه، تمام روز را سختکوشانه در مدرسه تلاش می‌کند بعد به کلاس نقاشی می‌رود، کلاس‌های ویولن را هم برای آخر هفته‌ها ثبت‌نام کرده و دو روز در هفته هم صبح‌های زود کلاس کاراته می‌رود. به همه اینها کلاس‌های خلاقیت امید را که در آن معلم عصرها بعد از کلاس نقاشی به خانه‌شان می‌آید، اضافه کنید. پدر و مادر امید تصمیم دارند اگر امید بتواند تکالیف مدرسه‌اش را به موقع انجام دهد او را در کلاس زبان فرانسه هم ثبت‌نام کنند. همه اینها در حالی است كه امید فقط 9 سال دارد.
این وضعیت برای شما هم آشناست؟
كودكان مدرسه‌ای در ایالات‌متحده به طور میانگین 5 ساعت در هفته را به فعالیتهای فوق برنامه می‌پردازند اما بزرگ‌ترها بیشتر از این زمان را درگیر هستند. واقعیت این است كه كودك 8 – 7 ساله دوست دارد همه چیز را امتحان كند. اشتیاق او برای فعالیتهای جدید هیجان‌انگیز است، چیزی كه والدین می‌خواهند. این خیلی سخت است كه به این همه اشتیاق نه بگویید. متاسفانه پر كردن روزهای كودكتان نه تنها ممكن است حساب بانكی‌‌تان را خالی كند بلكه می‌تواند باعث كاهش زمان لازم برای تكالیف روزانه شود. انجام كارهای فراوان می‌تواند حتی ایجاد استرس هم بكند كه این به سلامت كودك آسیب می‌زند. به منظور كمك به فرزندتان برای ایجاد تعادل بین فعالیت‌ها و داشتن كارایی بالا بهتر است این نكات را به‌خاطر داشته باشید.
چطور بفهمید سر كودكتان شلوغ است!
مطمئنا همه فعالیتهای فوق برنامه فرزند شما مهم است. كدام پدر و مادری است كه نخواهد بچه‌اش شنا بلد باشد، به پیانو مسلط باشد و زبان انگلیسی را مثل زبان مادری حرف بزند! اما چند ماه كه از آغاز سال تحصیلی می‌گذرد ممكن است نشانه‌های سرشلوغی فرزندتان را ببینید. درست وقتی كه می‌بینید كودكتان دیگر وقت ندارد تكالیفش را انجام دهد، وقتی كه مدام خسته و بی‌خواب است و... واقعیت این است كه پدر و مادرها از اینكه بچه‌های خود را در انواع فعالیت‌ها شركت ندهند احساس بی‌مبالاتی می‌كنند.
این روزها بچه‌ها در رقابت و استرس هستند و بسیاری از والدین تلاش می‌كنند بهترین فرصت را برای تحقق بخشیدن به توانایی‌های بالقوه آنها فراهم كنند، اما همه اینها بدون برنامه‌ریزی و مدیریت می‌تواند باعث كاهش بازده شود. علائم سرشلوغی كودك می‌تواند موارد مختلفی باشد که به آنها می‌پردازیم. وقتی كلاس تعطیل می‌شود، خوشحال است كودك وقتی كلاس یا فعالیتی لغو می‌شود خوشحال است. اگر كودكی از شنیدن لغو یك برنامه ابراز خشنودی كرد، وقتش رسیده از او بپرسید كه آیا واقعا دوست دارد آن فعالیت را ادامه دهد یا نه. بدخلق و عصبانی است كودك شما به شدت عاطفی یا عصبی و بدخلق است. كودكانی كه فراغت ندارند فرصتی هم برای پردازش احساسات‌شان ندارند. چه شما این را تشخیص دهید چه نه، همه ما وقتی را برای طبقه‌بندی احساساتی كه در روز تجربه كرده‌ایم، اختصاص می‌دهیم.
از این كلاس به آن كلاس رفتن بدون هیچ‌گونه فراغتی سبب انباشت انبوه انرژی عاطفی می‌شود كه باید خارج شود. همین ممكن است باعث طغیان احساسات كودكان شود، بدخلقی كنند یا عصبانی شوند.
محصور كردن احساسات ممكن است منجر به سرخوردگی هم شود. بچه‌ها عصبانیت‌شان را به شكل‌های مختلف نشان می‌دهند. اگر كودك نتواند احساسش را بیان كند هنگامی كه می‌خواهد به مدرسه برود نشانه‌هایی از نگرانی را بروز می‌دهد یا وقتی در تلاش برای خوابیدن است احساس ترس می‌كند. استرس و عصبانیت می‌تواند منجر به سردرد و دل درد نیز شود. برای والدین دلتنگی می‌كند كودك دلش برای زمان‌هایی كه با والدین و دوستانش سپری می‌كند، تنگ می‌شود.
شاید فكر كنید كه خب در طول تابستان می‌تواند اوقات زیادی را با خانواده سپری کند اما از آنجا که تمركز بر فعالیت‌هاست ممکن است در این ایام نیز نتواند با خانواده گذران وقت کند. كودكان نیاز به گذراندن زمانی با پدر و مادر، خانواده و دوستانش دارند بدون آنكه هیچ استرس و فشاری برای انجام دادن كار داشته باشند.
كارایی كودك در مدرسه خوب نیست
عملكرد كودك در مدرسه پایین است. در برخی موارد در انبوه فعالیتهای فوق‌برنامه حتی زمان كافی برای انجام تكالیف وجود ندارد. علاوه بر این فعالیتهای فوق‌برنامه ممكن است نیاز به مقدار قابل‌توجهی انرژی ذهنی و جسمی داشته باشد كه همین باعث كاهش مقدار انرژی و خلاقیتی كه كودك شما برای انجام تكالیف مدرسه به آن نیاز دارد، می‌شود. این نزول ممكن است عواقب جبران ناپذیری داشته باشد یا منجر به كمبود خواب و دیگر مسائل شود.
خوابش آشفته است
كودكانی كه مدام از این كار به آن كار كشیده میشوند بدون اینكه استراحت كنند معمولا در خواب شبانه دچار مشكل میشوند زیرا نمی‌توانند درست استراحت كنند. آدرنالینی كه از همه این تلاش‌هاایجاد می‌شود كار را برای استراحت در خواب شبانه سخت می‌كند.
برخی اوقات كودكان خیلی زودتر از وقتی كه باید از خواب بیدار میشوند و احساس می‌كنند كارهای زیادی برای انجام دادن دارند. عكس این اتفاق هم ممكن است بیفتد، آنها از اینكه هر روز صبح برای انجام كارهایشان باید زود از خواب بیدار شوند خسته هستند و مدام دلشان می‌خواهد كه بخوابند واكنش برخی از كودكان هم كابوس شبانه است. كابوس شبانه می‌تواند كیفیت خواب كودكان و البته والدین را تحت‌تاثیر قرار دهد. افزایش برنامه‌ها می‌تواند حتی در مهمانی‌ها و جشن‌های خانوادگی نیز نمود پیدا كند به طوری كه آنها مجبور باشند تا دیروقت بیدار بمانند تا بتوانند به برنامه‌هایشان برسند.
برنامه‌ریزی كنید
در طول سال تحصیلی اجازه دهید كودك فعالیت‌هایی مانند شنا، فوتبال و كامپیوترش را به فصل تابستان موكول كند. به او كمك كنید بداند چرا شما این محدودیت را برایش قائل شده‌اید. به یاد داشته باشید تعطیلات تابستان همیشه وجود دارد، بنابراین برای فعالیت‌هایی كه بیشترین تقاضا را دارد زودتر برنامه‌ریزی كنید.
چه كار باید انجام دهید؟
اگر گمان می‌كنید كودكتان فعالیتهای زیادی را باید انجام دهد با او صحبت كنید و احساسش را جویا شوید. فعالیت‌ها را یك به یك بررسی كنید و درباره هركدام از كودك سؤال كنید تا میزان علاقه‌اش را دریابید حتی از او بپرسید چیزی هست كه به آن علاقه داشته باشد و بخواهد انجامش دهد؟
هدف، درك تجربه‌هایی است كه در هر فعالیت وجود دارد. این به شما كمك می‌كند انبوه كارها را اولویت‌بندی كنید و بدانید چه چیزی را باید حفظ كنید و كدام را می‌توانید كنار بگذارید. قدم بعدی ایجاد یك فهرست از تعهدات كودك براساس این است كه كدام برای شما مهم است و كدام یك برای كودكتان اهمیت دارد. با بالا رفتن سن كودك، او بیشتر در این فرایند درگیر می‌شود. كمك به كودك برای كنترل برنامه‌ها و همچنین درك سختی‌ها و خوبی‌های تصمیم گرفتن باعث می‌شود او خودش بتواند تصمیم بگیرد كه كدام فعالیت را كنار بگذارد.
از برنامه‌ریزی بیش از حد جلوگیری كنید:
بهترین راه‌حل این است كه در وهله اول از برنامه‌ریزی بیش از حد جلوگیری كنید. همان‌طور كه گفته شد زیادی شلوغ كردن برنامه‌ها باعث می‌شود كودك به هدف موردنظر از شركت در فعالیت دست نیابد. اصرار بی‌دلیل را قبول نكنید: توجه داشته باشید اینكه كودك فقط بخواهد در برنامه باشد به تنهایی كافی نیست. این مهم است كه صرفا خواست كودك برای انجام كاری دلیل قانع‌كننده‌ای نیست. به عنوان والدین لازم است زمانی كه كودكتان در خطر افزایش برنامه‌ها و كاهش كارایی است به او نه بگویید.
چه میزان فعالیتی برای هر سنی زیاد از حد است؟
به نظر می‌رسد راهنمای مشخصی برای تعداد فعالیتهای فوق‌برنامه در هر زمان وجود نداشته باشد. تعریف عبارت «زیاد از حد» بستگی به فرد دارد. اما به طور كلی می‌توان گفت: داشتن فعالیتهای برنامه‌ریزی شده و نداشتن وقت كافی برای هر كسی زیاد است. این بسیار مهم است كه به یاد داشته باشید هر چه فرزندتان كوچك‌تر باشد تعداد فعالیت‌هایی كه باید انجام دهد كمتر است. یك یا دو ساعت فعالیت فوق‌برنامه در هفته برای پیش‌دبستانی‌ها معمولا كافی است.
شما می‌توانید یكی، دو ساعت فعالیت فوق‌برنامه را برای كودك دبستانی‌تان اختصاص دهید. نوجوانان هم می‌توانند كمی بیشتر از این ساعت را داشته باشند اما در عین حال مسئولیت‌شان در مدرسه نیز بیشتر است، بنابراین باید این مسئله را در نظر بگیرید. اگر احساس كردید برنامه‌های فرزندتان زیاد است به یاد داشته باشید برخی از آنها را می‌توانید به راحتی حذف كنید.