روزنامه آفتاب یزد، یکشنبه ۲۵ تیر ۱۳۹۶ / محمد باقرزاده
۲۶ اسفند٧٦، اتوبوسی در مسیر اهواز-تهران به ته دره سقوط کرد تا هفت نفر از نخبگان دانشگاه صنعتی شریف که در مسیر بازگشت از بیست و دومین دوره مسابقات ریاضی بودند، جان خود را از دست دهند؛ «مریم میرزاخانی» با جراحاتی سطحی از این حادثه جان سالم به در برد تا شاید به تنهایی جای همکلاسی‌های نخبه‌اش را در ریاضیات پر کند و نام خود را به عنوان نخستین زن برنده مدال فیلدز در دنیا ثبت کند و ٢٠ سال بعد این سرطان باشد که جانش را آرام روی تختش در بیمارستانی در آمریکا بگیرد.
دریافت مدالی که از آن به عنوان «نوبل ریاضیات» یاد می‌شود تنها افتخار میرزاخانی نبود و او با کارهای مداومش توانست ریاضیات و حوزه تخصصی‌اش در هندسه را چندین گام به جلو ببرد. «اغلب به نظر می‌رسد که به خاطر پیچیدگی‌ها و ناهمگنی‌های فضاهای مدولی، این غیرممکن است که بشود مستقیم روی آنها کار کرد. اما نه برای میرزاخانی. او شهود هندسی قوی‌ای دارد که به کمک آن می‌تواند مستقیما با هندسه فضاهای مدولی دست و پنجه نرم کند.»؛ این بخشی از بیانیه مطبوعاتی مدال فیلدز درباره شایستگی‌ها میرزاخانی در هندسه است.
او که متولد اردیبهشت ۵۶ بود دوران مدرسه‌اش را در ایران با علایق مختلفی پشت سرگذاشت تا به دبیرستان فرزانگان و علاقه ماندگارش به ریاضیات برسد. کسب دو مدال طلای المپیاد ریاضیات دنیا درسال‌های ۹۴ و ۹۵ میلادی در هنگ‌کنگ و کانادا، زمینه ورود میرزاخانی به دانشکده ریاضی دانشگاه صنعتی شریف را فراهم کرد تا دوران کارشناسی را سه ساله به پایان برساند. او که نخستین دختری بود که به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافت؛ نخستین دختری بود که در المپیاد ریاضی ایران طلا گرفت؛ نخستین کسی بود که دو سال مدال طلا گرفت و نخستین فردی بود که در آزمون المپیاد ریاضی جهانی نمره کامل گرفت در سال ۲۰۰۴ مدرک دکتری خود را از دانشگاه هاروارد به سرپرستی «کورتیس مک‌مولن»، از برندگان مدال فیلدز، دریافت کرد تا در ٣١ سالگی و در دانشگاه استنفورد به عالیترین جایگاه دانشگاهی و مقام استادی برسد.
زنی که دیروز و در سن چهل سالگی در گذشت یکی از ۱۰ ذهن جوان برگزیده سال ۲۰۰۵ به انتخاب نشریه «پاپیولار ساینس» در آمریکا بود و در این سال‌ها جوایزی مانند جایزه ستر از انجمن ریاضی آمریکا در سال ۲۰۱۳، جایزه کلی و..کسب کرد هرچند که با جایزه فیلدز نام خود را برای همیشه در تاریخ ثبت کرد. مرگ ناگهانی میرزاخانی آن‌هم تنها چند روز پس از انتشار خبر ابتلا به سرطان‌اش موجی از غم، ستایش او را در شبکه‌های اجتماعی برانگیخت و همچنین پیام‌های تسلیت مقامات مختلف داخلی و خارجی را به همراه داشت؛ «حسن روحانی»، رئیس‌جمهوری ایران در پیامی نوشت: «درگذشت اندوهبار مریم میرزاخانی، نابغه نامدار ریاضی ایران و جهان موجب تألم و تأثر فراوان شد. درخشش بینظیر این دانشمند خلاق و انسان متواضع که نام ایران را در مجامع علمی جهانی طنین انداز کرد، نقطه عطفی در معرفی همت والای زنان و جوانان ایرانی در مسیر کسب قله های افتخار و عرصه های گوناگون بین المللی بود. » علاوه‌براین، رئیس مجلس شورای اسلامی، معاون اول رئیس‌جمهوری، وزیر علوم تحقیقات و فناوری، وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی و جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و دیگر مقامات سیاسی و علمی کشور هم در پیام‌های جداگانه‌ای درگذشت این ریاضیدان ایرانی را تسلیت گفتند.
نتیجه كار مریم میرزاخانی در قرن های آینده دیده خواهد شد
«بیژن ظهوری زنگنه»، استاد ریاضی دانشگاه صنعتی شریف درباره تاثیری كه میرزاخانی در ریاضیات گذاشته است به «شهروند» گفت كه او در ریاضیات پیشرفته تلفیق های جدیدی به وجود آورده است كه پیش زمینه كشف های آینده را ایجاد می‌كند:« رشته تخصصی او یك نوع ریاضی تلفیقی از چندین رشته پیچیده است. تمام كسانی كه مثل او جایزه فیلدز را دریافت كرده اند هم تغییرات شگرفی را ایجاد كرده اند، كار ایشان هم استثناء بوده است و در قرن آینده تاثیرات زیادی را در جهان رقم خواهد زد.»
او همچنین توضیح داد كه حوزه ای كه میرزاخانی روی آن كار می كرد ریاضی نظری بود و توضیح آن برای عموم ساده نیست:« كشفیات او در حوزه فیزیك نظری تاثیر زیادی خواهد داشت ضمن اینكه ایشان نظریه های مختلفی را تلفیق كرده اند كه در آینده باعث به هم پیوستگی رشته ها خواهد شد.»بیژن ظهوری زنگنه معتقد است كه مریم میرزاخانی سفیر برجسته ای برای تمدن ایرانی است:« تا قبل از اینكه او جایزه فیلدز را دریافت كند پرچم ١٧ كشور در این حوزه بالا رفته بود اما در آن سال پرچم ایران هم به همراه برزیل و اتریش بالا رفت و ما تا به حال موفقیتی تا این حد بزرگ در هیچ حوزه ای نداشته ایم.»
برای دكترای افتخاری نتوانست به ایران بیاید
یكی دیگر از استادان دانشگاه صنعتی شریف هم درباره پیشرفت كشفیات مرحوم مریم میرزاخانی توضیح داد:« اولین مسئله دریافت جایزه فیلدز عنوان اولین زن در جهان و اولین ایرانی بود. این جایزه معادل جایزه نوبل است و به افراد زیر ٤٠ سالی داده می شود كه در ریاضیات و در سطح جهانی آن نتایجی شایسته عرضه كرده باشند.»«نظام الدین مهدوی امیری» همچنین به تخصصی كه این ریاضیدان برجسته در آن فعال بوده است اشاره كرد:« هندسه ریمانی یك بخش قابل توجه ریاضیات است كه او در آن تخصص داشت و به نتایج نویی هم درباره آن رسید. البته این نتایج و پیشرفت ها از نظر كاربردی توضیحی ندارد و بیشتر جنبه تئوری، نظری و فلسفی دارد. هندسه ریمانی، تعمیمی از هندسه در فضای سه بعدی به فضاهای گسترده تری است كه از نظر ما شناخته شده نیست اما از دیدگاه ریاضی بسیار با اهمیت است.»
زمانی كه این ریاضیدان توانست جایزه فیلدز را دریافت كند مهدوی امیری در كسوت ریاست دانشكده ریاضی با او مكاتبه می كند تا از طرف دانشگاه به او دكترای افتخاری بدهند اما مریم میرزاخانی در پاسخ به آنها گفته كه در شرایطی نیست كه بتواند به ایران بیاید:« اصلا در مورد بیماری اش صحبتی نكرد اما ما از طریق دوستان و آشنایان می دانستیم كه بیماری سرطان دارد. واقعا جای تاسف دارد كه او زمان بیشتری برای استفاده و عرضه دانش خود نداشت.»