کودکان خجالتی در محیطی مناسب می توانند شکوفا شوند. سعی کنید مدرسه ای انتخاب کنید که نسبت معلم به دانش آموز بیشتر از ۱ به ۲۰ نباشد. قبل از شروع کلاس ها فرزندتان را به مدت چند روز به مدرسه جدید ببرید، هم چنین او می تواند معلم ها را از نزدیک ببیند و با محیط مدرسه آشنا شود. تعداد قابل توجهی از کودکان پیش دبستانی که در خانه پرحرف و مطمئن به خود هستند در اجتماع به صورت وابسته به دیگران و خجالتی ظاهر می شوند. در این مطلب به چگونگی کمک به آنها می پردازیم.
در جشن تولدی که همه دوستان ویکتوریا تیلور ۴ ساله با یکدیگر اوقات خوبی را می گذراندند او از پیوستن به جمع آنها خودداری می کرد. نانسی مادر ویکتوریا می گوید: به جای این که با بچه ها بازی کند پای مرا محکم گرفته و گریه می کند. او در جمع هرگز آرام قرار ندارد و نمی تواند از بودن با دیگران لذت ببرد. در حالی که بعضی از کودکان ۴ـ۳ ساله نمی توانند رفتارشان را کنترل کنند، بسیاری از بچه های پیش دبستانی کم رو و خجالتی به سختی خود را با محیط اجتماعی خود وفق می دهند، این گونه کودکان در خانه کاملاً پرحرف و فعال هستند ولی در دنیای خارج از منزل اعتماد به نفس ندارند.
اگرچه کودکان خجالتی ممکن است به صورت غیر اجتماعی خود را نشان دهند ولی در واقع این طور نیستند. یکی از کارشناسان می گوید: آنها به افراد و موقعیت های جدید علاقه دارند، اما اضطرابشان مانع از برقرار کردن روابط اجتماعی می شود. به عقیده یکی اتز کارشناسان، اکثر کودکان کم رو، ذاتاً خجالتی به دنیا می آیند. به نظر می رسد آسیب پذیری آنها در برابر افراد و موقعیت های جدید ارثی است و علائم آن در ظاهرشان همان گونه که از روش های روان شناسی مشخص می شود، نمایان است.
تحقیقات اخیراً نشان می دهد که قسمت خاکستری مغز افراد خجالتی فوق العاده فعال است که این قسمت از مغز واکنش های عاطفی بسیار دقیق را کنترل می کند. دقیقاً مانند عکس العمل های سریعی که افراد عادی در هنگام خطر از خود نشان می دهند و از آنها می گریزند، افراد خجالتی نیز به هنگام قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی احساس نگرانی می کنند. از آنجا که کودکان پیش دبستانی کم رو و خجالتی به تشویق زیادی نیاز دارند، لذا ترتیب دادن و هماهنگ کردن وقایع ساده ای مانند تعیین زمان مشخص بازی، آنها را بیشتر آماره می سازد. البته برای اینکه یک کودک خجالتی را بتوان از پوست خود بیرون آورد راه ساده ای وجود ندارد. به عقیده یکی از کارشناسان اگر شما به زور و اجبار او را وادار به این کار کنید، فرزندتان بیشتر از پیش در کارش پافشاری می کند. اینک به معرفی ۵ روشی می پردازیم که به کودکان خجالتی کمک کند تا احساس راحتی بیشتری کنند:
۱) مدرسه خوب و بزرگی انتخاب کنید
کودکان خجالتی در محیطی مناسب می توانند شکوفا شوند. سعی کنید مدرسه ای انتخاب کنید که نسبت معلم به دانش آموز بیشتر از ۱ به ۲۰ نباشد. قبل از شروع کلاس ها فرزندتان را به مدت چند روز به مدرسه جدید ببرید، هم چنین او می تواند معلم ها را از نزدیک ببیند و با محیط مدرسه آشنا شود. به معلمش بگوئید که او خجالتی است و با کمک یکدیگر برنامه ای طراحی کنید تا فرزندتان احساس راحتی بیشتری کند. با آموزگار او در طی سال تحصیلی ارتباط نزدیک داشته باشید تا بدین وسیله بتوانید در حل مشکلاتش راحت تر برخورد کنید.
۲) به فرزندتان فرصت آمادگی دهید
اگر کودکتان بداند که در تمام موقعیت ها چه اتفاقی می افتد، نگرانی او کم می شود. به عنوان نمونه، چند روز قبل از یک جشن تولد، شما بو را به خانه دوستش ببرید تا با والدین او آشنا شده و هم چنین از وقایعی که قرار است در این جشن اتفاق افتد آگاه شود. به نظر روان شناسان بهتر است کودک را از یک هفته قبل برای انجام کار یا تجربه جدیدی آماده ساخت مثلاً اگر قرار است که فرزندتان را به دندانپزشکی ببرید یک هفته زودتر او را به مطب برده تا محیط آن جا را ببیند و احساس راحتی بیشتری کند.
۳) به حرف های او با صبر و حوصله گوش دهید
کودکتان را تشویق کنید تا در مورد آن چه که او از آن واهمه دارد صحبت کند و سعی کنید بدون اینکه نگرانیش را فراموش کند بر روی تجربیاتش تأکید کنید. گاهی بهتر است بگوئید: بعضی اوقات من هم این احساس را دارم
۴) در خانه با او تمرین کنید
بازی های مختلفی خارج از فعالیت های روزمره فرزندتان انجام دهید مانند ملاقات با یک شاگرد جدید در مدرسه. کارها و بازی هائی ترتیب دهید تا او بتواند به طور یکسان همه موقعیت های اجتماعی را تجربه کند. به فرزندتان کمک کنید که آن چه را انجام می دهد، تجربه کند به طور نمونه اگر کودک دیگری عروسکش را می خواهد که با هم بازی کنند و یا پسر بچه سعی در گرفتن اسباب بازیش را دارد تشویق شود تا با هم دیگر از آن وسیله استفاده کرده و لذت ببرند. به عقیده روان شناسان تکرار بعضی از بازی ها و نقش ها کمک می کند تا فرزندانتان کمتر احساس ترس و نگرانی کرده و راحت تر دوستی صمیمانه ای با دیگران داشته باشند.
۵) بدبینی او را از بین ببرید
خجالتی بودن معمولاً از الگوها و تفکرهای منفی که باعث بدبینی می شود نشأت می گیرد مانند (بچه ها مرا دوست ندارند.) با تقویت و جایگزین کردن افکار مثبت به فرزندتان در از بین بردن بدبینی و تفکرهای منفی ذهن او کمک کنید، مثل (شما خیلی خوب با آن بچه بازی کردید) و او را تشویق کنید که خود را باور کند و بداند که او هم می تواند مثل دیگران خوب بازی کند و کاری را انجام دهد . اگرچه، معمولاً فکر می کنیم که خجالتی بودن یک معضل اجتماعی است ولی این گونه افراد در آینده بزرگسالانی حساس و سرشار از حس هم دردی هستند. یکی از روان شناسان می گوید: آنها یک دنیا غنی و پربار مخصوص به خود را دارند. آنها وقتشان را در تجزیه و تحلیل می گذرانند و به طور کلی افکار و تصورات عجیب و غریبی دارند. از آن جا که کودکان خجالتی آمادگی زیادی در گوشه گیری دارند، پس بهتر است بزرگسالان مواظب رفتار خود باشند و به کودکشان اجازه دهند تا نظاره گر کارهای اجتماعی آنها به عنوان بخشی از زندگی روزمره شان باشند. با این وجود، بهتر است که صبور باشید. اگرچه به فرزندتان کمک می کنید تا با یک برنامه ریزی صحیح در موقعیت های جدید احساس خوب و راحتی داشته باشد، ولی نتایج کارتان به مرور زمان خود را نشان می دهد.
چگونه کودکانی مستقل داشته باشیم؟
ممکن است کودکانی که در بیرون از خانه به طور عادی رفتار می کنند در موقعیت های خاص خجالتی و کم رو شوند. به عنوان مثال، اگر فرزندتان دوست دارد تا در جشن تولد کنار شما بماند مشکلی نیست ولی باید در چارچوب قوانینی مشخص شده قرار گیرد. به او بگوئید:می توانی برای چند دقیقه پیش من باشی، ولی من دوست دارم که با بچه های دیگر بازی کنی در طول مسیری که به جشن تولد می روید او را از اوضاع و احوال آن جا آگاه کنید. بگوئید: ما الآن داریم به جشن تولد یکی از دوستانت می رویم، وقتی به آن جا برسیم، می بینی که همه بچه ها با یکدیگر بازی می کنند، سپس به شما یک آبنبات می دهند و قبل از اینکه به خانه بیائی همه با هم کیک می خوریم اگر قرار است که او را در آن جا بگذارید و سپس خودتان بروید، به او بگوئید که چه وقت بر می گردید. (بعد از اینکه همگی کیک خوردید، دنبالت می آیم) هم چنین اگر قرار است در جشن تولد بمانید ولی فرزندتان می ترسد که شما او را ترک کنید، کودک را از این که جائی نمی روید مطمئن سازید.