مدال‌ها را در ويترين خانه نگه می دارم
مصاحبه جام جم با آتوسا پورکاشیان، 21 اردیبهشت 89
پورکاشیان نام بزرگ و معتبری در شطرنج محسوب می‌شود. او در نوجوانی قهرمان جهان شده و افتخارات زیادی برای ایران به دست آورده است. کسی که با این افتخارات و مدال‌هایی که به دست آورده، مغرور نشده و دوست دارد همچنان در میادین بینالمللی، پرچم ایران را به اهتزاز درآورد. پورکاشیان متولد 26 اردیبهشت ماه سال 67 بوده و دانشجوی سال آخر تربیت بدنی دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی است. شطرنج را از 9 سالگی شروع کرده و در یک خانواده کاملا ورزشی بزرگ شده است. پدر و مادرش در تیم ملی والیبال آقایان و بانوان ایران بازی کرده‌اند. پدر او در حال حاضر مربی والیبال است و مادرش که دبیر بازنشسته آموزش و پرورش است، در حال حاضر به عنوان سرپرست تیم والیبال بانوان پرسپولیس فعالیت می‌کند. او فقط یک خواهر دارد که ورزشکار است، اما در حد حرفه‌ای فعالیت نمی‌کند.
آتوسا پورکاشیان کیه؟
بقیه باید بگویند، اما اگر بخواهم خودم بگویم، یک فرد ایرانی که تلاش می‌کند هر روز در ورزش، تحصیل و اخلاق پیشرفت کند.
وقتی از دور به خودت نگاه می‌کنی، چه می‌بینی؟
تا حالا از دور به خودم نگاه نکرده‌ام. البته کمتر راجع به خودم نظر می‌دهم و معمولا از دیگران می‌پرسم تا بدانم چه نظری در مورد من دارند.
دیگران در مورد تو چه می‌گویند؟
مثلا در دانشگاه مرا به عنوان یک قهرمان شطرنج می‌شناسند، اما در باشگاه و فدراسیون شطرنج به عنوان یک آدم صبور و آرام از من یاد می‌کنند.
مهم‌ترین افتخاراتی که تاکنون به دست آورده‌ای؟
3 دوره قهرمان شطرنج ایران شدم و از سال 1378 به عضویت تیم ملی بزرگسالان ایران درآمدم. در رده نوجوانان 4 بار مدال طلا و یک بار مدال نقره آسیا را گرفتم و یک بار هم قهرمان نوجوانان جهان شدم و یک بار هم مقام سوم نوجوانان جهان را به دست آوردم. در مسابقات غرب آسیا هم 2 بار مقام اول را کسب کردم و 2بار حضور در مسابقات جام‌جهانی را در کارنامه‌ام دارم. مدال برنز بازی‌های آسیایی دوحه قطر در سال 2006 و کسب مدال برنز المپیک فکری چین در سال 2008، کسب مدال برنز مسابقات آسیایی داخل سالن ویتنام در سال 2009 و کسب عنوان استاد بزرگ بانوان در المپیاد جهانی شطرنج آلمان در سال 2008 هم از افتخارات من است. چندین مدال آسیایی در رده تیمی و انفرادی هم دارم و آخرین عنوان من هم در مسابقات آسیایی فیلیپین بود که برای اولین بار در تاریخ شطرنج ایران به مقام قهرمانی در رده بزرگسالان رسیدم و جواز حضور در جام جهانی را به دست آوردم و در همین مسابقات هم نرم استاد بینالمللی آقایان را به دست آوردم. الان 4 سال است که بالاترین درجه بینالمللی بانوان ایران را دارم.
این همه مدالی که به دست آوردی را کجا نگه می‌داری؟
تو ویترین خانه خودمان.
اگر دزد بیاید و مدال‌هایت را ببرد، چه کار می‌کنی؟
نگران نیستم، دزد نمی‌برد.
حالا اگر برد، چه کار می‌کنی؟
کار خاصی نمی‌کنم. به هر حال مدال ارزش مادی ندارد و فقط ارزش معنوی آن مطرح است که اسم فرد در تاریخ ورزش یک مملکت نوشته می‌شود.
خیلی‌ها شطرنج را به عنوان یک ورزش قبول ندارند چون معتقدند تحرک خاصی ندارد. در این مورد چه صحبتی داری؟
البته فکر نمی‌کنم خیلی‌ها باشند و چون اطلاعات کافی ندارند، چنین عقیده‌ای دارند. تعریف ما از ورزش کاملا علمی است. ورزش یعنی ورزیدن یک قسمت از بدن که در آن رقابت هم باشد. در شطرنج فکر انسان است که ورزیده می‌شود و الان بیش از 100 سال است که مسابقات قهرمانی جهان در این رشته برگزار می‌شود. شطرنج قدمت 3 هزار ساله دارد و مسابقات آن همیشه و مرتب برگزار شده است و روی ورزیدن فکرشان کار می‌کردند و به جسمشان هم می‌پرداختند چون عقل سالم در بدن سالم است.
آمادگی جسمی چه تاثیری در رشته شما دارد؟
شطرنج یک بازی طولانی است و 6 تا 7 ساعت طول می‌کشد. یک شطرنج‌باز حرفه‌ای باید همان انرژی که اول بازی دارد، در آخر بازی هم داشته باشد. کسی که از فکرش بیشتر استفاده کند، فکرش بیشتر شکوفا می‌شود. شطرنج مباحث زیادی دارد که در زندگی عادی هم از آن استفاده می‌شود. شطرنج‌باز خوب باید قدرت محاسبه و تجزیه و تحلیل داشته باشد و یک بازی کاملا منطقی انجام دهد.
شما نسبت به افراد هم‌سن و سالتان باهوش‌تر هستید؟
با هوش کلمه درستی نیست، اما کسی که با مغزش بیشتر کار می‌کند، مساله را راحت‌تر حل می‌کند.
فکر می‌کنی آدم باهوشی هستی؟
دیگران در مورد من چنین عقیده‌ای دارند، اما فکر نمی‌کنم آدم باهوشی باشم. اگر به یک رشته علاقه‌مند باشی و استعداد داشته باشی، می‌توانی با پشتکار به آن چیزی که می‌خواهی برسی.
غیر از شطرنج در رشته دیگر هم فعالیت می‌کنی؟
قبل از دانشگاه در رشته‌های والیبال و شنا فعالیت می‌کردم، اما الان در 15 رشته در مقاطع مختلف کار می‌کنم.
در رشته‌های دیگر هم به اندازه شطرنج استعداد داری؟
استادانم می‌گویند یادگیری من نسبت به بقیه سریع‌تر است چون با فکرم راحت‌تر می‌توانم کار کنم و اگر از نظر جسمی نتوانم، با قدرت تفکری که دارم، می‌توانم خوب یاد بگیرم و اجرا کنم.
شما که استاد بزرگ شطرنج هستید، در دانشگاه مثل بقیه درس می‌خوانید یا استادان لطف ویژه‌ای دارند و نمره‌ات را می‌دهند؟
نه، خیلی سختگیری می‌شود. ما رشته تربیت‌بدنی دانشگاه تهران هستیم و قهرمانان زیادی آنجا هستند. شعار اصلی دانشگاه این است که اول درس و بعد رشته ورزشی، من وقتی قرار است به مسابقات بروم، نمی‌توانم راحت تورنمنتی که می‌خواهم را انتخاب کنم چون نباید بیش از 3 جلسه غیبت کنیم وگرنه آن درس را حذف می‌کنند.
یعنی برای رفتن به مسابقات دانشگاه با شما همکاری نمی‌کند؟
نه، متاسفانه دانشگاه سیاستش این است که چون قهرمانان می‌توانند با سهمیه وارد دانشگاه شوند، وقتی دانشجو می‌شوند باید مثل بقیه با آنها رفتار شود.
اوضاع درسی‌‌‌ات چطور است؟
خوب است.
یعنی حاضری کارنامه‌ات را به ما بدهی تا آن را چاپ کنیم؟
بله، مشکلی ندارد و معدلم همیشه بالای 19 بوده است. در دانشگاه هم وضعیت خوبی دارم.
از اول هم می‌خواستی تربیت بدنی بخوانی؟
نه، اول دوست داشتم IT بخوانم اما با مشورتی که با خانواده داشتم و تحقیقاتی که کردم، به من گفتند بهتر است تربیت بدنی بخوانم تا در این زمینه در آینده فعالیت کنم.
ممکن است تا مقطع دکتری بخوانی؟
بله، صددرصد، اما کارم به دکتری ختم نمی‌شود. دوست دارم همیشه یاد بگیرم.
بهترین مسابقاتی که در آن شرکت کردی؟
مسابقات فیلیپین بود چون برای اولین بار در رده بزرگسالان اول شدم. در طول مسابقات همیاری تیم اعزامی را داشتم. آقای قائم‌مقامی بود که هم از نظر فنی و هم روحی به من کمک کرد. سرپرست تیم و بقیه بازیکنان تیم ملی هم مرا تشویق کردند تا صدرنشین بمانم و خوب بازی کنم که خدا را شکر همین اتفاق افتاد و نتیجه درخشانی گرفتم تمام بازیکنان هندی و چینی بهت‌زده شده بودند.
شما آدم معروفی هستید؟
در خیابان مردم مرا می‌شناسند، اما اسمم را بیشتر از چهره‌ام می‌شناسند.
دوست داشتی خیلی معروف باشی؟
نه، چون اصلا به فکر معروف شدن نیستم و علاقه‌ای هم به معروف شدن ندارم.
سطح شطرنج ایران را چطور می‌بینی؟
شاید چون شطرنج در ایران رشته نوپایی است، در سال‌های اخیر پیشرفت زیادی داشته و از سال 2006 در خیلی از مسابقات آسیایی روی سکو رفته‌ایم و توانستیم سکوی سوم آسیا را هم به دست آوریم. البته الان در آسیا پنجم هستیم که امیدوارم جایگاه سومی خودمان را در آسیا تثبیت کنیم ولی نگاهمان باید به جایگاه بالاتری باشد، چون چین و هند قهرمان جهان شده‌اند. آنها از دیرباز به شطرنج می‌پرداختند و با برنامه‌ریزی خوب و درازمدتی که داشته‌اند، در سطح جهانی هستند. آنها رتبه اول و دوم آسیا را دارند به همین دلیل سخت است در آسیا اول یا دوم شویم.
شطرنج ما با دنیا چقدر اختلاف دارد؟
اگر از نظر رنکینگ بپرسید، در رده خانم‌‌ها در جهان در بین 90 کشور رتبه 36 را داریم و آقایان رتبه 50 دنیا را در بین 130 کشور دارند ولی المپیادهایی بوده که در آن در رده جهانی مقام 21 را به دست آورده‌ایم. فکر می‌کنم با تیمی که امسال به المپیاد جهانی شطرنج روسیه می‌رود، می‌توانیم نتایج بهتری بگیریم و بهترین نتیجه تاریخ شطرنج ایران را به دست بیاوریم.
سطح لیگ ایران را چطور می‌بینی؟
نسبتا خوب است. ما لیگ مستمری در سال‌های اخیر داشته‌ایم و الان 4 سال است لیگ برتر بانوان برگزار می‌شود. قبل از آن باشگاه‌های برتر را داشتیم، اما الان لیگ دسته یک، دو، سه و برتر برگزار می‌شود.
اوضاع پول در شطرنج چطور است؟
نسبت به فوتبال که اصلا نمی‌شود مقایسه کرد حتی نسبت به والیبال و بسکتبال هم قابل‌مقایسه نیست، اما از خیلی رشته‌های دیگر، بهتر است ولی در آن حدی که باید باشد، نیست. باید از طرف فدراسیون و مطبوعات تبلیغات بیشتری بشود. اگر شطرنج تبلیغ شود، برای کل جامعه ما خوب است چون شطرنج یک رشته فرهنگی ـ ورزشی است.
دوست داری مسابقات کدام رشته ورزشی را ببینی؟
همه رشته‌ها را دوست دارم، اما والیبال، بسکتبال، شنا و تنیس را ترجیح می‌دهم.
بزرگ‌ترین آرزویی که داری؟
دوست دارم هر چقدر که می‌توانم به تکامل خودم نزدیک‌تر شوم.
بزرگ‌ترین حسرت؟
وقت‌هایی که از دست دادم و بخوبی از آنها استفاده نکردم.
آشپزی آتوسا پورکاشیان در چه سطحی است؟
خوب نیست یعنی در حد افتضاح است. تا حالا فرصتی برای آشپزی نداشته‌ام.
اگر همین الان 100 میلیارد تومان به تو بدهند، با آن چه کار می‌کنی؟
نصف آن را برای رشد و پیشرفت رشته شطرنج هزینه می‌کنم تا با ساخت مدارس شطرنج، استعدادیابی در شهرستان‌ها انجام شود. بقیه آن را هم صرف امور خیریه می‌کنم.
یعنی برای خودت هیچی برنمی‌داری؟
نه، خودم کار می‌کنم و پول در می‌آورم. همه 100 میلیارد را صرف شطرنج و امور خیریه می‌کنم.
وقتی به عنوان نماینده ایران در یک تورنمنت بینالمللی شرکت می‌کنی، چه احساسی داری؟
اولا خوشحالم لیاقت آن را پیدا کرده‌ام که نماینده ملت ایران هستم. بعد از آن هم یک بار مسوولیتی روی دوشم هست که همیشه آن را حس می‌کنم و مدام به خودم آن را یادآوری می‌کنم تا بهترین نتیجه را بگیرم و نماینده خوبی برای کشورم باشم.
آخرین باری که گریه کردی، کی بود؟
دیروز، همین دیروز گریه کردم.
چرا گریه کردی؟
همین طوری.
زیاد گریه می‌کنی؟
نه، بستگی دارد اتفاق خاصی بیفتد یا نه.
آدم حساسی هستی؟
نه،اما گریه بد نیست. گاهی اشک از خوشحالی می‌آید. باید گریه کرد تا از درون تخلیه شد.
دوست داری با کاسپارف بازی کنی؟
بله، البته یک بار با کارپف بازی کردم. آن زمان 12 سالم بود و بازی نمایشی بود که کارپف با 25 نفر همزمان بازی کرد و توانستم با ایشان مساوی کنم. آن مسابقه بعد از قهرمانی جهانی من بود که ایشان مرا دعوت کرد با هم عکس یادگاری گرفتیم و مرا تشویق کرد ادامه بدهم تا به مدارج بالاتر برسم.
الان اگر با کارپف بازی کنی، او را می‌بری؟
تمام تلاشم را می‌کنم تا بهترین نتیجه را به دست بیاورم و به ایشان نبازم. هر وقت با یک نفر قوی‌تر از خودم بازی می‌کنم، از قبل بازنده نیستم. اگر هم باختم، از تجربه آن بازی استفاده می‌کنم و برای بازی‌های بعدی درس می‌گیرم. یک شطرنج باز خوب باید اشتباهاتش را آنالیز و برطرف کند تا در بازی‌های بعدی آنها را تکرار نکند. بازی‌های ما در اینترنت هست و وقتی به مسابقات مهمی می‌رویم، حریفان قبل از بازی‌ها ما را آنالیز می‌کنند. یک شطرنج باز حرفه‌ای همیشه حریف‌اش را آنالیز می‌کند و بعد به مصاف او می‌رود.
فکر می‌کنی چند سالگی ازدواج می‌کنی؟
نمی‌دانم، اما هیچ برنامه‌ای در این زمینه ندارم.
شطرنج بازنشستگی هم دارد؟
خوشبختانه شطرنج مثل بقیه رشته‌ها بازنشستگی ندارد و می‌توان تا 80 سالگی هم بازی کرد. الان شطرنج باز 77 ساله داریم که در مسابقات جهانی بازی می‌کند، ولی معمولا سن شروع شطرنج هر روز پایین‌تر می‌رود و الان 6 سالگی است.
فکر می‌کنی چند سالگی در این رشته بازنشسته می‌شوی؟
تا وقتی بتوانم پیشرفت کنم و دانشم را زیاد کنم، بازی می‌کنم. تا وقتی که هم قدرت جسمی داشته باشم و هم نتیجه بهتری از روز قبل بگیرم بازی می‌کنم و اگر نتوانم بازی کنم، مربیگری می‌کنم.