در سال 1913 مهندسی فرانسوی به نام ماکسیمیلیان رینگلمن2 عملکرد اسب ها را مورد بررسی قرار داد. او به این نتیجه رسید که قدرت 2 اسب وقتی که یک کالسکه را می کشند 2 برابر قدرت یک اسب وقتی همین کار را می کند نیست. او که از این نتیجه متعجب شده بود دامنه تحقیقش را به انسان ها گسترش داد.
او نیرویی را که چند مرد در کشیدن یک طناب به کار می بردند اندازه گیری کرد. به طور متوسط وقتی دو نفر طنابی را با هم می کشیدند، هرکدام 93 درصد از نیرویشان را به کار می گرفتند و وقتی سه نفر می شدند این میزان به 85 درصد می رسید. وقتی تعدادشان هشت نفر شد، فقط 49 درصد از قوایشان را صرف کار کرده بودند. در قلمرو علم، این پدیده «تن پروری اجتماعی» نامیده شد. این پدیده وقتی اتفاق می افتد که عملکرد افراد به صورت مستقیم قابل مشاهده نیست و با گروهی آمیخته می شود.
پدیده ای که در میان پاروزنان رخ می دهد اما نه زمانی که مسابقه امدادی باشد. برای اینکه در این وضعیت نقش افراد آشکار و روشن است. تن پروری اجتماعی، یک رفتار عقلایی اجتماعی است: چرا وقتی نیمی از کار را دیگران می کنند باید تمام انرژی مان را به کار ببریم. خصوصا وقتی که این کوتاهی چندان به چشم نمی آید. به عبارت ساده تر، «تن پروری اجتماعی» نوعی تقلب است که همه مان به نوعی مرتکب آن شده ایم. حتی اگر ناخودآگاه رخ دهد، همان طور که برای اسب های رینگلمن رخ داد.
وقتی افراد با هم کار می کنند، عملکرد شخصی کاهش می یابد. این موضوع چندان عجیب نیست. نکته قابل توجه این است که هرگز توان وارده از سوی ما متوقف نمی شود. چه چیزی ما را از اینکه پایمان را روی پایمان بیندازیم تا بقیه کارهای سخت و سنگین را انجام دهند وا می دارد؟ عواقب این کار. عملکرد صفر قابل مشاهده است و می تواند مجازات سنگینی مثل طرد شدن از گروه یا مورد اهانت واقع شدن را در پی داشته باشد. به تدریج احساسمان را نسبت به موضوع تنظیم می کنیم و درمی یابیم چه قدر می توان کم کاری کرد و چه طور می شود کم کاری دیگران را تشخیص داد.
تن پروری جمعی فقط در کارهای فیزیکی اتفاق نمی افتد. ما به طور ذهنی هم کم کاری می کنیم. مثلادر یک جلسه هرچه تعداد شرکت کنندگان بیشتر باشد، مشارکت کمتر خواهد بود. البته وقتی تعداد شرکت کنندگان از یک حدی بگذرد عملکرد ما به حالت ثابتی می رسد و دیگر فرقی نمی کند که تعداد 20 نفر باشد یا 100 نفر. چرا که به بیشترین حد لختی خود رسیده ایم.
اما یک سوال باقی می ماند و آن اینکه چه کسی این ایده را مطرح کرد که تیم ها می توانند دستاوردی فراتر از توان تک تک اعضا داشته باشند؟ شاید ژاپنی ها. سی سال پیش آنها توانستند بازار جهانی را غرق کالاهای خود کنند. اقتصاددانان حوزه کسب و کار به این معجزه صنعتی خیره مانده بودند و می دیدند که کارخانه های ژاپنی بر اساس تیم ها سازماندهی شده اند. از این مدل کپی برداری شد، اما آنچه در ژاپن به خوبی جواب داده بود نتوانست در آمریکا و اروپا تکرار شود شاید برای آنکه «تن پروری جمعی» به ندرت در آنجا رخ می دهد. در غرب، تیم ها فقط هنگامی خوب کار می کنند که کوچک باشند و از افرادی متخصص با انواع تخصص ها تشکیل شده باشند. چنین ترکیبی منطقی است زیرا در چنین گروهی می توان عملکرد و کارآیی هر متخصص را ردیابی کرد.
«تن پروری جمعی» کاربردهای جالب دیگری هم دارد. در یک گروه نه تنها برای مشارکت و ایفای نقش که در قبول مسوولیت نیز تمایل داریم تا پا پس بکشیم. هیچ بنی بشری نمی خواهد که برای کژکاری و تصمیم های ضعیف گروه سرزنش و شماتت شود. مثال خیره کننده آن محاکمه نازی هایی است که در داستان نورنبرگ دخیل بودند و در حالت های خفیف تر و کم حرف و حدیث تر تیم های مدیریتی و اعضای هیات مدیره ها. ما پشت تصمیم گروه پنهان می شویم. لغت فنی تر این پدیده «پراکندن مسوولیت» است.3 به دلایلی مشابه، نسبت به میزان ریسکی که افراد به تنهایی برمی دارند، یک تیم ریسک های بزرگ تری اتخاذ می کند. استدلال اعضای یک تیم این است که اگر اوضاع خراب شود ما تنها افرادی نیستیم که مورد سرزنش قرار خواهیم گرفت.
این مفهوم تغییر جهت مخاطره آمیز 4 نام دارد و علی الخصوص برای استراتژیست های شرکت ها و صندوق های بازنشستگی که درگیر میلیاردها دلار سرمایه هستند یا وزارتخانه های دفاعی که به صورت گروهی برای استفاده یا عدم استفاده از سلاح های هسته ای تصمیم گیری می کنند، خطرآفرین است.
برای جمع بندی باید گفت مردم در جمع، رفتاری متفاوت نسبت به زمان تنهایی دارند و مضرات و اشکالات کار تیمی می تواند با پدیدار کردن هر چه بیشتر عملکرد و کارآیی تک تک افراد در گروه تعدیل شود. زنده باد شایسته سالاری! زنده باد جامعه کارآیی محور!
پاورقی:
1- Social loafing
2- Maximilian Ringleman
3- Diffusion of Responsibility
4- Risky Shift