پروژه تهیه نقشه مغز انسان با بودجه 100 میلیون دلاری از اوایل سال 2014 میلادی آغاز خواهد شد. در مقاله ای که به تازگی در مجله نیچر چاپ شده است، محققان تأکید می کنند که علاوه بر نقشه برداری از نورون ها– سلول های مغزی ارسال کننده سیگنال های الکتریکی – باید سلول های حمایتی در مغز موسوم به گلیا (glia) نیز در نظر گرفته شوند.
«داگ فیلدز» از عصب شناسان موسس ملی سلامت آمریکا و نویسنده این مقاله تأکید می کند: اسرار بیشتری در مغز وجود دارند که سلول های غیر عصبی در آن دخیل هستند؛ در حقیقت نورون ها تنها 15 درصد سلول های مغز را تشکیل می دهند.
هدف اسرارآمیز
درحالیکه نورون ها همه توجهات را به سمت خود جلب کرده اند، میلیون ها سلول دیگر با عملکردهای حیاتی در مغز وجود دارند؛ این سلول های حمایتی که گلیا نام دارند، اولین پاسخ دهندگان به آسیب های مغزی هستند.
تحقیقات نشان می دهد، گلیا نقش مهمی در میزبانی از بیماری های مختلف ایفا می کند؛ اختلال عملکرد گلیال باعث برود دردهای مزمن، بیماری های روانی مانند افسردگی، اسکیزوفرنی و اختلال وسواس، بیماری های تحلیل رونده مانند اسکلروز چندگانه (MS) و لو گرینگ (ALS) می شود. حتی زوال عقل مرتبط با HIV نیز زمانی رخ می دهد که ویروس بداخل سلول های گلیال نفوذ می کند.
نقشه مغزی ناقص، اما مهم
ابتکار جدید برای نقشه برداری از مغز دستاوردی بسیار مهم است که بدون در نظر گرفتن سلول های حمایتی گلیال، ناقص است. تمرکز این تحقیق بر ارتباط بین نورون ها برای کشف اسرار مغز است، اما هیچ مطالعه ای در خصوص ارتباطات بین گلیا یا بین نورون ها و گلیا انجام نمی شود.
یک نوع از سلول گلیا موسوم به آستروسیت (astrocyte) با استفاده از مواد شیمیایی مغز، سیگنال های الکتریکی را به سلول های دیگر ارسال می کنند؛ همین مواد شیمیایی در اتصالات بین نورون ها نیز دیده می شوند. آستروسیت ها قادر به حس کردن سیگنال های ارسال شده بین نورون ها و در نتیجه توقف یا تقویت این سیگنال ها هستند که نقش مهم این سلول ها در شکل گیری و نگهداری از حافظه را نشان می دهد.