می‌گویند قدش کوتاه است و باید کاری کرد، اما انگار حواسشان نیست خودشان هم خیلی قد بلند نیستند. شاید هم چون خودشان قد بلندی ندارند، می‌خواهند فرزندی قد بلند داشته باشند. غافل از این‌که با این کارها نمی‌توانند قد فرزندشان را به زور بلند کنند. حتی اگر او را به کلاس بسکتبال بفرستند، روزی چند لیوان شیر به او بدهند یا از پزشکان کمک بگیرند. بعضی از پدر و مادرها، اما به این کارها هم راضی نمی‌شوند و می‌خواهند هرطور که هست، قد فرزندشان را افزایش دهند. برای همین هم به فکر هورمون رشد می‌افتند و تصور می‌کنند استفاده از این هورمون ضرری ندارد؛ آنها به اشتباه می‌گویند یا قد کودک بلند می‌شود یا این‌که اتفاق خاصی نمی‌افتد و نمی‌دانند تزریق بی‌دلیل هورمون رشد چه عوارضی در بردارد.
عوامل موثر در کوتاهی قد
علل مختلفی وجود دارد که باعث کوتاهی یا بلندی قد افراد می‌شود. دکتر مسعود رحمانیان، فوق‌تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم نیز با اشاره به این مطلب به «جام‌جم» می‌گوید: میزان رشد قدی کودکان تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و محیطی است، ولی متاسفانه در بسیاری از موارد، مسائل ژنتیکی نادیده گرفته می‌شود و والدین چندان توجهی به آن ندارند.
بروز بیماری‌های مختلف و شیوه تغذیه از جمله مسائل محیطی است که می‌تواند در رشد قدی بچه‌ها تاثیرگذار باشد؛ اما به گفته این پزشک متخصص، موضوع ژنتیک که بیشتر نادیده گرفته می‌شود، به این معنی است که اگر پدر و مادری قدشان متوسط یا کوتاه باشد، نباید انتظار داشته باشند فرزندشان خیلی قد بلند شود.
وی می‌افزاید: نتایج مطالعاتی که در این زمینه انجام شده، نشان می‌دهد قد بچه‌ها به اندازه میانگین قد پدر و مادرشان است. البته این میزان برای پسرها ممکن است کمی بیشتر از مقدار میانگین باشد و برای دخترها کمی کمتر، ولی به طور کلی اندازه قد پدر و مادر هم در این زمینه بسیار تاثیرگذار است.
هر کوتاهی قدی غیرطبیعی نیست
هر کوتاهی قدی نشان‌دهنده مشکل نیست و نیازی به بررسی و درمان هم ندارد. دکتر رحمانیان ضمن بیان این مطلب می‌گوید: در صورتی که کودکی با افزایش سن، روند طبیعی‌ای را که براساس منحنی‌های رشد انتظار می‌رود طی نکند، باید بررسی‌های بیشتری را برای او انجام داد؛ بنابراین زمانی که با افزایش سن، قد کودک ثابت می‌ماند یا میزان افزایش قدش به حدی نیست که طبیعی حساب شود، به بررسی‌های دقیق‌تر نیاز خواهد بود.
وی می‌گوید: البته در صورتی که کودک تغذیه خوبی داشته باشد و به اندازه کافی ورزش کند و به دیگر مسائل محیطی هم توجه شود، ممکن است قدش از میانگین قد پدر و مادر هم بلندتر شود، اما اگر به همان اندازه میانگین قد والدینش بود نیز اتفاقی غیرطبیعی رخ نداده و جای نگرانی ندارد. به همین دلیل هم توصیه می‌شود والدین میزان قد کودک را با آرزوها و تمایلات خودشان مقایسه نکنند.
دیر کنید کاری از دست‌تان برنمی‌آید
خیلی می‌دانند قد فرزندشان کوتاه‌تر از حالت طبیعی است، اما دست روی دست می‌گذارند و کاری انجام نمی‌دهند تا زمانی که فرصت داشته باشند یا وقتی کوتاهی قد، کودک‌شان را آزار دهد. در صورتی که دکتر رحمانیان می‌گوید برای درمان کوتاهی قد کودکان باید بموقع به پزشک مراجعه شود.
وی با بیان این مطلب خاطرنشان می‌کند: بیشتر موارد کوتاهی قد را در صورتی که بموقع تشخیص داده شود، می‌توان درمان کرد؛ بنابراین حتما پیش از پایان بلوغ و قبل از بسته شدن صفحات رشد استخوانی باید مشکل کوتاهی قد را تشخیص داده و آن را درمان کرد.
این فوق‌تخصص غدد ادامه می‌دهد: به عنوان نمونه برای درمان کوتاهی قد دختری که از شروع قاعدگی‌اش گذشته یا پسری که در سنین حدود شانزده سالگی است و تاکنون از نظر کوتاهی قد بررسی نشده، کار زیادی نمی‌توان انجام داد و حتی اگر مشکل تشخیص داده شود هم دیگر دیر شده است؛ زیرا در این سنین صفحات رشد بسته شده و استخوان‌ها دیگر رشد طولی نخواهند داشت؛ بنابراین پس از این سنین حتی اگر بخواهند نوجوان را درمان کنند و از هورمون رشد کمک بگیرند باز هم استخوان‌ها رشد طولی ندارد و فقط عرض آنها زیاد می‌شود، در نتیجه بر میزان قد تاثیری نمی‌گذارد.
هورمون رشد برای هر کوتاهی قدی نیست
این روزها نه‌تنها پدر و مادرها که گاهی خود نوجوانان هم به محض این‌که احساس می‌کنند قدشان کوتاه است به فکر هورمون رشد می‌افتند و می‌خواهند با استفاده از این هورمون مشکل کوتاهی قدشان را درمان کنند. در صورتی که استفاده از این هورمون برای همه مناسب نیست و نباید خودسرانه از آن استفاده کرد.
دکتر رحمانیان در این‌باره توضیح می‌دهد: استفاده از هورمون رشد برای بچه‌هایی که واقعا با مشکل کمبود هورمون رشد مواجه هستند، در صورتی که از سوی پزشک تجویز شود، موثر است و می‌تواند قد آنها را افزایش دهد، اما برای بچه‌هایی که عامل کوتاهی قدشان کمبود هورمون رشد نیست، استفاده از این هورمون هم موثر نخواهد بود.
وی می‌افزاید: استفاده از هورمون رشد برای کسانی که علت کوتاهی قدشان موارد دیگری مانند بلوغ زودرس یا مسائل ژنتیکی است یا افرادی که دیر به پزشک مراجعه کرده‌اند، نه تنها به افزایش قد کمکی نمی‌کند که حتی ممکن است به بروز عوارض ناخوشایندی مانند افزایش فشار خون، دیابت و بدشکل شدن استخوان‌ها هم منجر شود.
براین اساس، وی به پدر و مادرهایی که احساس می‌کنند فرزندشان قد کوتاهی دارد، توصیه می‌کند بموقع به پزشک مراجعه کنند و بررسی‌های لازم را انجام دهند تا مشخص شود کوتاهی قد کودک واقعا نگران‌کننده و نشانه مشکل است یا موضوعی طبیعی به حساب می‌آید. همچنین به هیچ عنوان نباید برای استفاده از هورمون رشد بی‌دلیل به پزشک اصرار کنند، زیرا این هورمون در مواردی که نباید استفاده شود، فقط عارضه برجای خواهد گذاشت و فایده‌ای ندارد.
دکتر رحمانیان به افرادی اشاره می‌کند که در باشگاه‌های بدنسازی از این هورمون‌ها استفاده می‌کنند و می‌گوید: این روزها متاسفانه برخی ورزشکاران هم از این هورمون کمک می‌گیرند، اما باید بدانند استفاده از این هورمون‌ها از طرفی دوپینگ به حساب می‌آید و از طرف دیگر عوارضی هم برایشان برجای می‌گذارد. وی تاکید می‌کند: اگر هورمون رشد در مواردی استفاده شود که به آن نیاز است و اثر درمانی دارد، ممکن است عوارض بسیار کمی برای فرد داشته باشد، اما وقتی جنبه درمانی ندارد و به عنوان مکمل استفاده می‌شود، عوارض بسیار زیادی برجای خواهد گذاشت.
توصیه‌هایی برای افزایش قد کودکان
دکتر رحمانیان به والدین توصیه می‌کند برای افزایش رشد قدی بچه‌ها به تغذیه آنها اهمیت دهند و سعی کنند موادی را که برای رشد استخوان‌ها لازم است بویژه در سنین کودکی و نوجوانی و حین بلوغ در برنامه غذایی‌شان بگنجانند.
همچنین وضع خواب کودکان هم باید طوری باشد که هورمون رشد بخوبی ترشح شود. وی با بیان این مطلب توضیح می‌دهد: بیشترین میزان ترشح هورمون رشد در طول شبانه‌روز، در زمان خواب شبانه اتفاق می‌افتد و به همین دلیل خوب است بچه‌ها حتما حداکثر تا ساعت 11 شب خواب باشند، چون اگر در زمان اوج ترشح هورمون رشد که حدود 12 نیمه‌شب است، نخوابیده باشند این هورمون هم به اندازه کافی ترشح نمی‌شود، بنابراین کودکانی که دچار اختلالات خواب هستند با مشکل کوتاهی قد نیز روبه‌رو خواهند شد. موضوع دیگری که برای رشد قدی بچه‌ها باید در نظر گرفته شود، ایجاد محیطی آرام برای کودک است که می‌تواند در میزان ترشح هورمون رشد اثر بگذارد.