یادگیری زبان انگلیسی به عنوان زبان خارجی در تمام کشورهای غیرانگلیسی زبان و به خصوص ایران همیشه مورد توجه بوده است. در خیابان های تهران و دیگر شهرهای کشور قدم بزنید، حتما انبوه تبلیغات کلاس های آموزش زبان را خواهید دید.تعدد کلاس های آموزش زبان انگلیسی نشان دهنده آن است که مردم برای یادگیری آن اشتیاق نشان می دهند. به خصوص آنکه فرزندی هم داشته باشند؛ در ایران امروز هم که والدین می خواهند فرزندشان از همه لحاظ کامل باشد.
با شروع فصل تابستان و تعطیلات مثل سال های قبل تلاش خانواده ها برای پیدا کردن کلاس های زبان مناسب بیشتر می شود. خانواده ها بچه ها را با این تصور در کلاس های انگلیسی ثبت نام می کنند که می خواهند اوقات فراغت فرزندشان پربار باشد و او چیزی بیاموزد. حال آنکه با توجه به گفته متخصصان شرکت کردن در کلاس های زبان به صورت مقطعی نتیجه مشخصی در پی نخواهد داشت. از دیگر سو، آیا تمامی این کلاس های زبان از استانداردهای لازم برای آموزش برخوردار هستند؟ آیا ازدیاد تعداد آموزشگاه ها کیفیت آموزش زبان خارجی را قربانی نکرده است؟ ما در این گزارش در پی پاسخ به این پرسش ها هستیم.
تب یادگیری زبان انگلیسی در فصل تابستان
زبان انگلیسی زبان اول دنیا است، زبانی بین المللی است، زبان علم روز دنیاست. اینها جمله هایی هستند که خیلی ها برای یادگیری این زبان چه برای خودشان و چه برای فرزندانشان به زبان می آورند. با زبان آموزان در موسسات که صحبت می کردیم می گفتند که دوست دارند انگلیسی را یاد بگیرند، فیلم های سینمایی و سریال ها و کارتون ها و کتاب ها را به زبان اصلی ببینند و بخوانند و بفهمند. در سال های گذشته نه چندان دور کلاس های زبان و موسسات آموزشی تا این اندازه زیاد نبودند تا پدران و مادران این نسل بتوانند در انواع این کلاس ها شرکت کنند، اما امروزه با توجه به پیشرفته شدن جامعه و این آرزوی دیرین پدرها و مادرها، آنها دوست دارند تا آن را برای فرزندانشان محقق سازند. حالا هم که فصل تابستان و تعطیلات تابستان آغاز شده و تب ثبت نام این کلاس های زبان دوباره مثل هر سال بالا گرفته است. از عواملی که باعث می شود خانواده ها در تمام اقشار جامعه به این فکر بیفتند که فرزندشان را برای شرکت در کلاس های زبان تابستانی ثبت نام کنند تبلیغات بی حد و اندازه این کلاس ها است. در اینترنت، در پیاده روهای شهری و از طریق شنیدن از آشنایان دور و نزدیک. مادر و پدر فرزندشان را در کلاس زبان ثبت نام می کنند با انتظاری که او بتواند در پایان آن ترم خیلی خوب صحبت کند و بنویسد، اما آیا واقعا شرکت کردن در کلاس های زبان به صورت تک فصلی آن هم فقط فصل تابستان تاثیری بر یادگیری زبان انگلیسی می گذارد؟
مهناز کیائی یکی از مدرسان آموزش زبان که حوزه تخصصی اش آموزش زبان انگلیسی به کودکان و بزرگسالان است، در گفت وگو با هفته نامه «دنیای اقتصاد» تاکید می کند: «رفتن به کلاس زبان به صورت یک ترم آن هم در فصل تابستان به هیچ وجه موثر نیست و هیچ گونه نتیجه ای در یادگیری زبان توسط کودک یا نوجوان نمی گذارد.» در واقع این مساله نباید به گونه ای باشد که مادر و پدر بخواهند آموزش زبان کودک را از سر باز کنند و فقط برای سرگرم کردن، او را برای شرکت در این کلاس ها ثبت نام کنند. آن هم اگر موسسه ای که وی را به آن می فرستند از استاندارد لازم و امکانات آموزشی مناسب مانند لابراتوار برای آموزش زبان به کودک و نوجوان برخوردار نباشند که در این صورت این نگرانی وجود دارد که او از کلاس زبان زده شود و در تابستان سال بعد یا در ترم دیگر از رفتن سر باز زند. پس بهتر است خانواده ها این موضوع را مد نظر داشته باشند که عجولانه اقدام به ثبت نام فرزندشان در هر موسسه آموزش زبانی نکنند با این تفکر که او تابستان را در خانه نماند و مشغول باشد، چرا که این روزها در هر خیابان و کوچه ای یک ساختمان قدیمی تبدیل به یک موسسه آموزشی زبان شده است.
سن مناسب برای یادگیری زبان
تبلیغات زیادی توسط برخی موسسات برای آموزش زبان به کودکان زیر ۷ سال صورت می گیرد.کودکان زیر ۷ سال قدرت خواندن و نوشتن زبان فارسی را ندارند، ولی آیا شرکت کردن آنها در این گونه کلاس ها می تواند معجزه کند و یادگیری زبان انگلیسی را که برای ما به عنوان زبان خارجی محسوب می شود و نه زبان دوم آسان تر کند. از مهناز کیائی این موضوع را جویا شدیم، وی در پاسخ گفت: «این موضوع درست است. ذهن کودکان همانند یک بوم نقاشی سفید است که روی آن هیچ چیزی کشیده نشده است. آنها ذهن مستعدی دارند، اما مساله ای که در اینجا وجود دارد این است که در صورتی این آموزش های زیر ۷ سال بر روی بچه ها تاثیرگذار خواهد بود که آنها از ۵ یا ۶ سالگی چندین سال به صورت پیاپی و بدون وقفه به زبان آموزی بپردازند؛ تنها و فقط در این صورت خواهد بود که موفق به یادگیری موثر زبان انگلیسی می شوند. موردهایی داشتیم که از ۵ یا ۶ سالگی به طور مداوم تا ۱۲ سالگی در کلاس ها شرکت کردند و در ۱۲ سالگی از تسلط خیلی خوبی بر مفاهیم زبان برخوردار بودند.»
لازم به ذکر است که تعداد زیادی از آموزشگاه های زبان از کودکان زیر ۷ سال ثبت نام به عمل نمی آورند. از مسئول ثبت نام یکی از این موسسات علت را جویا شدم؛ وی گفت: «چون آنها هنوز سواد خواندن و نوشتن زبان فارسی را ندارند.» اما با توجه به گفته های مهناز کیائی اگر این آموزش ها اصولی و پیاپی صورت گیرد، خیلی هم دور از ذهن نخواهد بود که کودکان پس از چند سال از تسلط خوبی در زبان انگلیسی برخوردار شوند.
انگیزه برای کودکان
اینکه کودکی برای رفتن به کلاس زبان انگیزه داشته باشد مساله ای بی معنی است، زیرا انگیزه زمانی معنا دارد که هدفی در کار باشد. اینها را مهناز کیائی می گوید و اشاره می کند که مسئله انگیزه برای بزرگسالان با کودکان متفاوت است.کودک در یادگیری زبان انگلیسی تنها چیزی که نشان می دهد اشتیاق برای رفتن به سر کلاس است. پس در واقع در مرحله اول این پدر و مادر هستند که باید شرایط را برای او مهیا سازند که لازمه اش ثبت نام در کلاس است. بعد از آن والدین از روی رفتار فرزندشان به هنگام آماده کردن تکالیف می توانند متوجه باشند که او رفتن به کلاس را دوست دارد یا نه. کودک ممکن است پس از دو جلسه شرکت در کلاس از آن خوشش نیاید، معلمش را دوست نداشته باشد یا برای انجام تکالیف تحت فشار باشد، در این صورت است که او اشتیاقش را برای رفتن به کلاس زبان انگلیسی از دست می دهد. به طور قطع کلاس های زبان نباید به گونه ای باشند که جوی همانند جو حاکم بر فضاهای کلاس درس مدرسه را بر کودکان تحمیل کنند.
این مدرس زبان انگلیسی می گوید: «در حال حاضر متدهای کانسپچوال یا مفهومی و ویژوال یا سمعی و بصری همگام با متدهای روز دنیا وجود دارند که در آموزش زبان انگلیسی به کودکان باید از آنها بهره گرفت تا کودکان برای یاد گرفتن این زبان رغبت نشان دهند. در این متدها با بهره گیری از شعر و آواز و موسیقی و بازی با اشیا، تدریس زبان انجام می گیرد. بدین ترتیب شوق و اشتیاق برای بچه ها ایجاد می شود. اگر تدریس ها تئوری گونه باشد، کودکان از کلاس زبان زده خواهند شد.»
معلم های آموزش ندیده
وقتی خانواده ای فرزندشان را با انگیزه یادگیری زبان بین المللی در کلاسی ثبت نام می کنند، توقع دارند معلمی که به فرزندشان تدریس می کند از همه لحاظ آموزش دیده باشد. اینکه بتواند با بچه ها ارتباط خوبی برقرار کند، خلاقیت داشته باشد، از متدهای روز دنیا آگاه باشد و در کل شوق کودکان را برای آمدن و ادامه دادن کلاس زبان از بین نبرد.
مسئله ای که در اینجا مطرح است این است که آمار رسمی و حتی غیررسمی از این موضوع نداریم که چه تعداد از معلم هایی که در آموزشگاه ها برای تدریس به کودکان استخدام می شوند تحصیلات آکادمیک در این زمینه دارند، اما آنچه از پرس و جو از برخی آموزشگاه های زبان سطح شهر به دست آوردیم این بود که این روزها خیلی ها به تدریس زبان انگلیسی مشغول هستند حتی آنهایی که هیچ آموزشی در زمینه تدریس به کودکان ندیده اند. و این موضوع به گفته مهناز کیائی باعث می شود که خشت اول کار، کج بنا نهاده شود. این گفته کاملا ملموس است و با افراد مختلف؛ کوچک و بزرگ که صحبت می کنیم این موضوع را تایید می کنند که ما از کودکی در زمینه زبان انگلیسی درست آموزش ندیده ایم. همه ما از زمان کودکی در کلاس های زبان مختلفی ثبت نام کرده و شرکت کرده ایم، اما هیچ گاه به صورت مسلط نمی توانیم صحبت کنیم یا فیلم ها را به زبان انگلیسی ببینیم و متوجه شویم. حتی ما در مدرسه زبان انگلیسی را می خوانیم اما هیچ وقت این آموزش ها نتیجه مناسبی نداشته است.
بچه ها خیلی با این مساله برخورد داشته اند که معلم جدیدی می آید و آموزش های معلم قبلی را رد می کند. این موضوع مخصوصا در مساله گرامر زبان ملموس است و به این صورت می شود که بچه ها گیج می شوند.
یکی از مسائلی که استخدام مدرسان با تجربه و آموزش دیده را تحت الشعاع قرار می دهد مساله سود مالی آموزشگاه ها است. متاسفانه در حال حاضر با توجه به رشد قارچ گونه موسسات آموزش زبان انگلیسی و نه زبان های خارجی دیگر، این مساله کمتر مورد توجه قرار می گیرد و اغلب کیفیت قربانی سود می شود. طبیعتا دستمزد دریافتی مدرسان مجرب و آموزش دیده بالاتر از کسانی است که تنها با پایان رساندن دوره های آموزش زبان به تدریس زبان مشغول می شوند.
البته ناگفته نماند که معدود موسساتی هم وجود دارند که پس از جذب مدرس آنها را ملزم به شرکت کردن در دوره ها و کارگاه های ویژه تدریس به کودکان و نوجوانان می کنند یا در پی استخدام معلم های با تحصیلات آکادمیک و با تجربه و آموزش دیده برمی آیند.
چرا فقط زبان انگلیسی؟
در موسسات آموزش زبان با والدین که صحبت می کردیم همه با هدفی مشترک فرزندانشان را برای شرکت کردن در کلاس های زبان انگلیسی ثبت نام کرده اند و آن هم این موضوع بود که می خواهند فرزندشان زبان انگلیسی را که زبان بین المللی است بیاموزد و برای آینده اش مفید باشد، در اینترنت بتوانند مقالات علمی را بخواند، برای سفر به خارج از کشور دچار مشکل نشود. به نظر می رسد والدین باید به این موضوع هم توجه کنند که این همه صرف وقت و هزینه به صورت مقطعی هیچ تاثیر خاصی بر یادگیری زبان فرزندانشان نخواهد گذاشت و انتظار آنها را برآورده نخواهد کرد.
با بچه هایی که در آموزشگاه ها بودند، صحبت می کردیم آنها هم همین ها را می گفتند که می خواهیم زبان بین المللی را یاد بگیریم. خانم جوانی در آنجا می گفت: «خواهرزاده من به دیدن کارتون ها به زبان اصلی علاقه نشان می دهد و به همین خاطر ما او را ثبت نام کردیم. پس از شرکت در کلاس ها وقتی کلمه ای می شنود و می فهمد خیلی ذوق می کند و خوشحال می شود.»