آزمونی که در هر جلسه در مورد گروهی از افراد قابل اجرا است، "آزمون گروهی" نامیده میشود. در آزمونهای گروهی تعداد آزمون‌شوندگان بیش از 2 نفر است و همه آنها همزمان به یک آزمون پاسخ میدهند. از آزمونهای گروهی اغلب در نظام آموزشی، امور استخدامی، صنایع، ارتش و خدمات نظامی استفاده میشود. برای مدت‌های مدید آزمونهای گروهی بیشتر توسط مدارس به‌کار گرفته میشدند. آزمون هوش گروهی، ارزشی برابر با آزمون هوش فردی ندارد؛ زیرا در آزمونهای گروهی اطلاعات بالینی باارزش از دست میرود. دو آزمون گروهی که بسیار مورد استفاده قرار میگیرد عبارتند از:[1]
-- آزمون توانایی ذهنی اوتیس – لنون [2]
-- آزمون کالیفرنیا در زمینه بلوغ ذهنی [3]
تاریخچه
سنجش‌های گروهی وسیع، نخستین بار طی جنگ جهانی اول به وجود آمد و بیشتر به منظور انتخاب افراد ارتش و همچنین قرار دادن آنها در حرفههای مختلف نظامی به‌کار برده شد. آلفا و بتای ارتش، آزمون‌هایی بودند که در ارتش آمریکا مورد استفاده قرار میگرفتند. آزمون آلفا، یک آزمون کلامی بود که به منظور کارگماری عمومی تهیه شده بود. آزمون بتا، یک آزمون غیرکلامی بود که هدف از تهیه آن، آزمایش افرادی بود که به جهت تکلم به زبان خارجی یا بی‌سوادی، آزمون آلفای ارتش برای آزمایش آنان مناسب نبود. الگویی که با تهیه این آزمون‌ها به میان آمد بعدها به صورت کم و بیش مشابهی مبنای تهیه تعداد زیادی از آزمونهای گروهی برای کاربردهای غیرنظامی قرار گرفت. در حال حاضر در ارتش از "آزمون ورودی نیروهای مسلح"[4] به منظور سرند اولیه استفاده میشود. به دنبال آن، افراد با مجموعه آزمون‌هایی آزمایش میشوند که به منظور کارگماری در رشتههای شغلی هر یک از نیروها تهیه شدهاند.[5]
جایگاه آزمونهای گروهی
آزمونهای گروهی برای روان‌شناسان بدین جهت ارزش دارد که می‌توانند به وسیله آنها مقدار زیادی اطلاعات را به سرعت، سهولت و ارزان به دست آورند. تست‌های گروهی زیادی برای استفاده در مورد سنجش هوش بزرگسالان ساخته شده است که عبارت است از:
-- تست تجدیدنظر شده آرمی آلفا
-- تست تجدید نظرشده آرمی بتا
تست‌های گروهی دیگری نیز برای سنین بزرگسال افراد باسواد ساخته شده که بعضی از این تست‌ها عبارت است از:
-- امتحان ورودی دانشجویان دانشگاه
-- تست روان‌شناسی دانشگاه ایالتی اهایو
-- امتحان ورودی فوق‌لیسانس
-- تست طبقهبندی عمومی ارتش
برای افرادی که بین 7 و 15 سالاند تعدادی آزمونهای گروهی کلامی ساخته شده است که عبارت است از:
-- تست استعداد ترمن – مک‌نمار
-- تست اتیس
-- تست ثوراندیک
بعضی از آزمونهای گروهی غیرکلامی در همین گروه سنی عبارت است از:[6]
-- تست غیرکلامی شیکاگو
-- تست غیرکلامی پینتر
-- تست تصویر گرفتن گودایناف
در آزمونهای گروهی، مجموعه آزمونهای چندسطحی وجود دارد که به‌ویژه در مدارس از آن استفاده میکنند. این آزمون‌ها در سه سطح اجرا میشود که عبارت است از: آمادگی، دبستان و دبیرستان.
آمادگی
از سن 5 تا 6 سالگی میتوان آزمونهای چاپی را در گروه‌های کوچک 10 تا 15 نفری اجرا کرد. اما در این آزمایش‌ها نیز کودکان باید از توجه انفرادی قابل ملاحظه آزماینده برخوردار باشند تا اطمینان حاصل شود که مطابق دستورالعمل کار میکنند. آزمونهای گروهی سطح آمادگی معمولا گستردهای از کودکستان تا دو سه کلاس دوره ابتدایی را دربرمیگیرد. آزمون توانش ذهنی اوتیس – لنون برای این سطح در نظر گرفته شده است.
دبستان
آزمونهای گروهی هوش که برای استفاده در کلاسهای چهارم دبستان تا پایان دبیرستان تهیه شدهاند، هم از لحاظ محتوا و هم از لحاظ طرح کلی، جنبه‌های مشترک فراوان دارند. آزمون مهارت‌های آیواITBS)) و آزمون پیشرفت تحصیلی(TAP)، در این سطح اجرا میشود.
دبیرستان
نمونهای از آزمونهای هوش که مخصوص دبیرستان است، آزمونهای توانش مدرسه و دانشگاهSCAT)) بوده که در این سطح اجرا میشود.
مزایای آزمونهای گروهی
آزمونهای گروهی اصولا به منظور سنجش‌های گروهی وسیع تهیه شدهاند. با استفاده از آزمونهای گروهی میتوان به شرط وجود فضای کافی و بلندگو، تعداد کثیری از افراد را به‌طور همزمان آزمایش کرد. استفاده از مواد چاپی با پاسخ‌های سادهای که قابل ثبت در کتابچه آزمون یا پاسخ‌نامه بودند موجب شد که نیازی به رابطه رو در رو بین آزماینده و آزمودنی نباشد. در آزمونهای گروهی به این علت که نقش آزماینده به حداقل رسیده، بیش از آزمونهای انفرادی میتوان شرایط یکسان فراهم کرد. در آزمونهای گروهی نمرهگذاری معمولا به صورت عینیتر انجام میشود. بسیاری از آزمونهای گروهی را میتوان با استفاده از خدمات چند مؤسسه نمرهگذاری آزمون‌ها، به وسیله کامپیوتر نمرهگذاری کرد.
محدودیت‌های آزمونهای گروهی
در آزمونهای گروهی، آزماینده چندان فرصتی برای ایجاد ارتباط با آزمودنی‌ها، جلب همکاری و حفظ شوق و شور آنان ندارد. در این آزمون‌ها کمتر امکان دارد که آزماینده از شرایط گذران آزمودنی از قبیل بیماری، خستگی، نگرانی و اضطراب که در میزان کارکرد مؤثرند آگاهی یابد. به‌طور کلی آزمودنی‌های کم‌تجربه در آزمونهای گروهی با مشکلات بیشتری روبرو میشوند. از سوی دیگر، آزمونهای گروهی به جهت محدودیتی که در پاسخ‌های آزمودنی‌ها ایجاد میکنند مورد انتقاد قرار گرفتهاند. این قبیل انتقادها بیشتر معطوف به مادههای چندگزینهای است. انعطاف‌ناپذیری، یکی دیگر از محدودیت‌های آزمونهای گروهی است؛ یعنی اینکه تمام آزمودنی‌ها باید به تمام مادههای آزمون پاسخ دهند. بهرهگیری بهتر، از زمان مقرر برای آزمایش وقتی امکان دارد که آزمودنی بتواند کوشش خود را صرف مادههایی بکند که در سطح استعداد و توانایی او هستند.[7]
[1] . و.کریستیانی، جورج؛ روان‌شناسی مشاوره، ترجمه رضا فلاحی، تهران، رشد، 1374، چاپ اول، ص 356.
[2]. Otis_Lennon Mental
[3]. California Test of Mental Maturity
[4] . Test Armed Forces Qualification
[5] . شاملو، سعید؛ روان‌شناسی بالینی، تهران، رشد، 1376، چاپ ششم، ص 74.
[6] . همان، ص 75.
[7] . آناستازی، ا؛ روان‌آزمایی، محمدنقی براهنی، تهران، دانشگاه تهران، 1371، چاپ سوم، ص 24 و 25.