در جوار ساختمان تاریخی پارلمان انگلستان میدانی است كه در آنجا شخصیت های بزرگ تاریخ انگلستان قرار داده شده اند. در میان شخصیت های سیاسی و سفیدپوست تاریخ بریتانیا، تنها مجسمه یك شخصیت غیربریتانیایی است كه نه فقط سیاهپوست است بلكه سال ها علیه استعمار انگلستان و نژادپرستی سفیدپوستان مبارزه كرده بود. او نلسون ماندلااست. نگاه به مجسمه این مبارز سیاهپوست در كنار پارلمان انگلستان این پرسش را به ذهن می رساند كه به راستی چیست كه به ماندلادر كشوری كه سال ها با آن مبارزه كرده بود چنین احترامی بخشیده؟ و چیست كه سبب شده تا او را در كنار بزرگ ترین شخصیت های تاریخ شان بنشانند؟ آیا ماندلااز ارزش هایش دست كشیده كه حتی در كشورهای غربی به نماد انسانیت و سیاستمداران شریف بدل شده است؟ یا نفوذ شخصیتی او چنان بوده كه راهی برای جهانیان به جز سر فرود آوردن در برابر پرسابقه ترین مبارز آفریقایی نگذاشته است. او نلسون ماندلااست. شخصیتی كه جهانی شدنش نه فقط به دلیل مقاومت او در زندان های مخوف رژیم آپارتاید، بلكه به دلیل روح بزرگ و شخصیت رحمانی ای بود كه از خود به نمایش گذاشت. ماندلانماد مبارزه با تبعیض نژادی بود و سخت ترین شكنجه ها و طولانی ترین زندان ها را در این راه تجربه كرده بود.
اما چهره های دیگری نیز بودند كه چنین مبارزه یی را انجام داده بودند اما ماندلانشدند و از شرق تا غرب عالم به عنوان یك اسطوره بین المللی شناخته نشدند. پس به راستی چیست كه ماندلارا ماندلامی كند؟ برای پاسخ دادن به این پرسش چند نكته را در زندگی ماندلامرور می كنیم.
- ماندلا شخصیتی است كه تمام منافع شخصی خود را برای آرمانی انسانی فدا كرد. او چهره یی است كه در راه مبارزه طولانی اش هیچ برای خود نخواست، نه به دنبال ثروت بود و نه به دنبال قدرت و خود را وقف فعالیت های انسانی كرد. هم كشورش را در راه گریز از هیولای آپارتاید رهبری كرد و هم برای نجات كودكان بی سرپرست و بیماران گوناگون در سرتاسر جهان آستین بالازد. هم راه را برای اتحاد آفریقایی ها در قالب سازمان وحدت آفریقا گشود و هم بیشترین تلاش را برای استقرار صلح در مناطق بحرانی آفریقا به خرج داد. از این رو است كه اندیشه ها و فرهنگ های مختلف برای او به عنوان نماد انسانیت و سیاست ورزی انسانی، احترام قایلند.
- ماندلا سیاستمداری بود كه معنای دیگری از سیاست ورزی را به نمایش گذاشت. او در سیاست ورزی خود هرگز خشونت نورزید. انتقام نگرفت و حتی مخالفانش را تهدید و تمسخر و تحقیر نكرد. او در كشوری كه 30 سال مبارزه كرده و بیشتر عمر خود را در زندان گذرانده بود، به ریاست جمهوری رسید، اما حتی از زندانبانان و شكنجه گران خود انتقام نگرفت به جای آن سعی كرد تا همه را در یك فضای مدارا گردهم جمع كند و راه را برای به زیستن و همسازی بین دشمنان سابق فراهم كند. این بود كه چنان تصویر بزرگی از او به نمایش گذاردند و در نتیجه مخالفان و دشمنان سابقش نیز راهی جز ستودنش نیا فتند.
- ماندلا برای نگاه داشتن قدرت و ماندن در راس قدرت و حكومت تلاشی نكرد. وی پس از استقرار یك نظام دموكراتیك از قدرت كناره گیری كرد تا به دیگران بیاموزد كه نفس قدرت برای او جذابیت ندارد. او نشان داد كه قدرت هدف نیست و اگر هم هدف باشد هر وسیله یی را توجیه نمی كند. حركت نمادین ماندلابرای واگذاری قدرت در شرایطی كه در اوج محبوبیت و توان بود، وجه انسانی سیاست ورزی را به نمایش گذاشت. البته این عمل او نشان داد كه قدرت واقعی در جهان جدید چیز دیگری است. ماندلااگر در حكومت مانده بود و آن را به هر وسیله یی حفظ كرده بود شاید در كوتاه مدت احساس پیروزی و قدرت بیشتری برای او داشت اما این نفوذ در قلب ها را برایش به ارمغان نمی آورد و این قدرتی واقعی است كه هیچ كس نمی تواند آن را از او بازستاند.
- ماندلا شخصیتی بود كه مبارزان و آزادیخواهان آفریقایی او را به نماد آزادیخواهی انسان دوستانه بدل كردند و پس از كنار رفتن از منصب رسمی، نه تنها تلاشی برای تخریب او نكردند بلكه بزرگداشت او را تقویت قدرت خود دانستند. تامبو امبكی، رییس جمهور آفریقای جنوبی ماندلارا یك سرمایه ملی آفریقای جنوبی توصیف كرده كه به یك سرمایه جهانی تبدیل شده است. این سخن درستی است زیرا حتی در نظریه های روابط بین الملل، زمانی كه می خواهند سخن از بازیگران غیردولتی روابط بین الملل به میان آورده و افراد را به عنوان بازیگران روابط بین الملل ذكر كنند، ماندلارا یك مثال بارز و بی گفت وگو می دانند. این درس بزرگی بود برای كشورها، كه می توانند چهره های برجسته سیاسی خود را كه دارای مقبولیت جهانی هستند به سرمایه هایی بزرگ بدل كنند.
- ماندلا به عنوان یك شخصیت سیاسی و یك انسان بزرگ از این جهان رفت، اما در طول حیات نزدیك به یك قرنش نشان داد كه سیاست در عصر جدید حیات بشری می تواند عرصه دروغ و خشونت و توطئه و نابه كاری نباشد، سیاست و قدرت چهره یی جدید یافته اند كه آن را با انسانیت و عشق پیوند زده است.