عمده تصوری كه از نقش و مقام معلم در اذهان است، بیشتر معطوف به آموزگاران و مخصوصا آموزگار كلاس اول است كه یاد و خاطره اش تا سال ها بعد در ذهن دانش آموزانش باقی می ماند. كلاس های دوره ابتدایی از جمعی كودك وابسته به پدر و مادرخویش تشكیل شده اند كه به وسیله یك آموزگار اداره می شود. بچه هایی كه مجبورند ساعاتی از روز را به دور از آنها و در مدرسه بگذرانند، این درنگ و فاصله گرفتن از خانه را به شرط حضورآموزگارشان تحمل می كنند و به ناچار دلبسته و وابسته او می شوند. دلبسته اند چون در وجود آقا یا خانم معلم شان، درواقع پدر، مادر، دایی یا خاله خویش را تصور می كنند. همچنین بسیار به او وابسته هستند چون شوق و ذوق زیادی برای فهمیدن و بزرگ شدن دارند و در این راه بیش از هركس، فقط به معلم خویش دلخوش و امیدوارند. با آغاز دوره ابتدایی، دو فرآیند تعلیم و تربیت، همراه هم آغاز می شود اما در مقاطع و سال های بعد چه بسا این فرآیند ها در هم ادغام و تبدیل به تعلیم صرف شده یا حتی به كلی تعطیل بشود.
در باور عامه و حتی برخی فرهنگیان، كار در حوزه ابتدایی پز و پرستیژ بالایی ندارد اما رنج و زحمت بسیار دارد. یك آموزگار برخلاف سایر معلمان كه دو روز در هفته بیكارند، عهده دار كاری سنگین و طاقت فرسا درطول هفته است و حتی با وجود تعطیلی روزهای پنجشنبه، باز هم باید در دوره های ضمن خدمت حضور پیدا كند. همچنین او باید در تمام موضوعات علمی، اجتماعی، هنری و مذهبی اطلاعات اولیه یی داشته باشد و آماده پاسخگویی به سوالات غیرمتعارف برخی بچه های كنجكاو باشد. یك آموزگار باید هنرمند، ورزشكار و قاری قرآن هم باشد وازهمه مهم تر باید متخصص انتقال مفاهیم به زبان كودكانه باشد. آموزگاران در واقع، عمود خیمه آموزش و پرورش هستند و در این وانفسای كم لطفی و بی اعتنایی به مشكلات عدیده وزارت آموزش و پرورش، بیشترین امید به دوره ابتدایی و همت آموزگاران است تا چنان كه باید و شاید مواظب آموزش و پرورش كودكان باشند. در حالی كه آموزگاران از معدود فرهنگیانی هستند كه معمولادر كانون توجه رسانه ها قرار می گیرند. آنها شرایط زندگی سخت و طاقت فرسا در روستاهای دورافتاده و بدون امكانات و تسهیلات رفاهی را تجربه می كنند. در این میان كم نبوده اند آموزگارانی كه یا براثرحوادث دلخراش رانندگی ماشین های فرسوده جان باخته اند یا گرفتار كولاك برف و حیوانات درنده یا برای نجات دانش آموزان، خود طعمه شعله های آتش شده اند چراكه اغلب وقایع آتش سوزی مدارس مربوط به دبستان ها و آموزگاران بوده است. آموزگاران تنها معلمانی هستند كه برخلاف دیگر معلمان، هرهفته فقط وارد یك چهاردیواری خاص به نام دبستان می شوند و چه بسا این حضور اجباری و همیشگی، محیط مدرسه را برایشان یكنواخت و تكراری كند.
با این وجود، همچنان كه همه معلمان كارشان را دوست دارند، معلمان ابتدایی بیشتر و همان طوركه همه معلمان از شكست در كارشان هراس دارند، یك آموزگار با وجود بی بهره بودن از حق التدریس غیرموظف، حق ماموریت و یارانه های گوناگون، بیشتردل نگران است. این همه اما در حالی است كه در پایان سال و در صورت عدم قبولی دانش آموز راهنمایی یا دبیرستانی، معمولاگفته می شود: «دانش آموز كه بچه نیست، لابد خودش درس نخوانده است» اما درقبال مردودی دانش آموز دبستانی می گویند كه «خانم یا آقای آموزگار درقبال این كودك كم كاری و كم لطفی كرده است». امروزه حتی با وجود پیشرفت های خارق العاده تكنولوژی آموزشی، بازهم یك آموزگار، اعتبار و ارزشمندی خاص خود را دارد و هنوز ماشین نتوانسته جای او را بگیرد. درحالی كه چه بسادانش آموزان مقاطع دیگر و به ویژه متوسطه، بتوانند بی حضور معلم و به وسیله كتاب و نرم افزارهای كمك آموزشی، روند دانش آموزی خود را تداوم بخشند.
به واسطه همین فشارهای روحی و نیز با بروز پدیده مدرك گرایی است كه می بینیم بسیاری ازمعلمان ابتدایی با مقایسه وضعیت خود و دوستان فرهنگی شان، متقاضی رفتن به مقاطع بالاترشدند. به طوری كه حتی حاضرشدند در آن مقاطع در پست های مدیریت، دفترداری یامربی تربیتی و تربیت بدنی كاركنند. به طوری كه كه اكنون كمبود معلم دراین مقطع به طور جدی احساس می شود. برای نمونه سال تحصیلی جاری با كمبود حدود 24000 معلم در دوره ابتدایی آغاز شده است ودر روستاها سرباز معلمان عهده دار تعلیم وتربیت بچه های كلاس اولی شده اند و در كلانشهرها هم از دبیران دوره متوسطه انتقالی از شهرستان ها برای اداره كلاس های دبستان استفاده می شود. باری، بی آنكه بخواهیم آموزگاران را تافته جدا بافته یی در نظام آموزشی جلوه دهیم. شایسته است گامی در جهت احیای نقش آموزشی و تربیتی معلم ابتدایی برداشته شود و به مسوولان مربوطه این نكته یادآوری شود كه در كناراین همه «تحكم»، اندكی «توجه» هم نسبت به حال و روز این دسته از معلمان صورت گیرد. بیاییم برای داشتن جامعه یی آباد و آزاد، قبل از هرچیز ابتدایی را دریابیم كه دانشگاه دیراست! و به این منظور چاره یی نداریم جز اینكه بیش از پیش مراقب و مواظب اوضاع و احوال آموزگاران باشیم.