نظریه هوش چندگانه
وقتی هاوارد گاردنر 35 سال پیش تئوری هوشهای چندگانه خود را مطرح کرد، انقلاب عظیمی را در باورهای دیرین در زمینه ماهیت هوش و استعداد انسان رقم زد. تا پیش از آن روان شناسان عمده تمرکز خود را روی مفهوم "هوش عمومی" گذاشته بودند و آن را توانایی انسان برای حل مسئله و تفکر منطقی در طیف بزرگی از زمینه ها تعریف می کردند. به ویژه آزمونهای سنجش هوشبهر در اوایل قرن بیستم برای اندازه گیری توانایی کودک در "درک مطلب، استدلال و قضاوت کردن" طراحی شد. این نظریه به ما کمک می کند تا درک کنیم چگونه تعدادی از دانش آموزان ما در حوزه های متعددی عملکرد عالی و درخشانی دارند. با این حال گاردنر معتقد بود این نظریه محدودیت های زیادی به همراه دارد.
به عقیده گاردنر بسیاری از ادبیات تحقیق در مورد هوش، در بهترین حالت تلفیقی بود از توجه به هوش کلامی و هوش منطقی. این دو جنبه از هوش انسان، به عنوان مهم ترین عامل برای طبقه بندی افراد از نظر میزان برخورداری از بهره هوشی به حساب می آمد. اما کدام یک از این دو نوع هوش، می تواند توانایی خارق العاده یک نوازنده پیانو یا یک نقاش سرآمد را تعریف کند؟ به باور گاردنر دانشِ روان شناسی هوش به طور کلی در مورد تعریف و توضیح همه جنبه های هنری انسان، بسیار ناتوان و کم مایه بود.
در نگاه گاردنر، تئوری هوش کلی نمی توانست با واقعیت دنیای ما همخوان باشد. فرضیه گاردنر البته با بسیاری از تحقیقات جدید حوزه علوم اعصاب همراستاست. در مطالعه ای که در سال 2015 برای اثبات این پیش فرض که مطالعه در مناطق مشخصی از مغز اتفاق می افتد، انجام شد که دانشمندان کشف کردند بالعکس پردازش زبان، تمام مناطق مغز را درگیر می کند زیرا توانایی خواندن در واقع تمام عملکردهای شناختی مغز انسان را در بر می گیرد. به عبارت دیگر نه تنها پردازش بصری که توجه و تمرکز، استدلال انتزاعی، حافظه فعال، توانایی پیش بینی و تعدادی دیگر از توانایی های شناختی انسان در فرایند خواندن به طور همزمان نقش بازی می کنند. تحقیقاتی دیگری نیز تصور ما را از عملکرد و رشد مغز تغییر می دهد به این صورت که مغز انسان حتی در بزرگسالی به رشد و تکامل خود ادامه می دهد.
سوءتفاهم در مورد نظریه گاردنر
گرچه هدف اصلی گاردنر توسیع دایره دانش ما از مقوله هوش و هر چه دمکراتیزه کردن این مفهوم و بسط عنوان باهوش به طیف وسیع تری از انسان ها بوده است، اما قدرت مدل قدیمی به این راحتی از بین نخواهد رفت. امروزه بیش از هر زمان دیگری تئوری هوشهای چندگانه مقبولیت اجتماعی یافته است اما همزمان نگاه هایی نیز در حال تقویت است که ممکن است میزان تعمیم پذیری این تئوری را زیر سوال ببرد. گاردنر در زمانی که بعد از یک دهه، هوش هشتم را به هوش های هفتگانه اولیه خود اضافه می کرد، نوشت: "این درست است که من بسیار نوشته ام و البته اشتباهات زیادی نیز داشته ام."
اولین و مهم ترین سوءتفاهم: در فرهنگ عامه و البته در سیستم آموزشی، تئوری گاردنر محدود به سبک های یادگیری بر اساس هوش برتر افراد شده است برای مثال گفته می شود یک کودک یا هوش دیداری دارد یا شنیداری و نمی تواند همزمان هر دو را داشته باشد. اما این همان اشتباهی است که گذشتگان ما به شیوه دیگری مرتکب می شدند یعنی ترجیح دادن یک هوش بر هوش دیگر.
روشن است که کودکان به روش های مختلف و متفاوتی می آموزند و این گفته را معلم ها بیش از هر کسی می توانند تایید کنند اما واقعیت این است که هیچ سبک یادگیری غالبی که از نظر بیولوژیک قابل اثبات باشد وجود ندارد. زمانی که معلم ها می خواهند روش های آموزشی و تدریس خود را بر اساس ترجیح یادگیری دانش آموزان تنظیم کنند، با دشواری های زیادی مواجه می شوند.
تصورات عامّه
بیش از 90% معلمان باور دارند که دانش آموزان زمانی بهتر یاد می گیرند که اطلاعات به شیوه ای که متناسب با سبک یادگیری آنها است، ارائه شود اما این باور اساس علمی ندارد. پل هاوارد جونز1، پروفسور علوم اعصاب و آموزش در دانشگاه بریستول می گوید: "ارتباطات پیچیده مغزی وجود چنین پیش فرضی را بی اساس می کند؛ هیچ تحقیق آزمایشگاهی معتبری هنوز نتوانسته وجود چنین رابطه ای را بین ساختار و عملکرد مغز انسان و سبک یادگیری او اثبات کند"
دانش آموزان نیز همچنان بر این عقیده هستند که سبک های مختلف یادگیری وجود دارند و بر یادگیری آنها تاثیر می گذارند. اما پس از تحلیل نمرات آزمونی که از تعدادی از دانشجویان توسط پروفسور پولی هازمن2 و والری اولافلین3 در سال 2017 صورت گرفت، محققان دریافتند که ارائه درس بر اساس سبک یادگیری دانشجویان تاثیر قابل ملاحظه ای بر پیشرفت تحصیلی آنها نداشته است. در عوض راهبردهایی همچون نشان دادن اسلاید به صورت آنلاین، توانسته به طور برابر برای همه دانشجویان مفید باشد صرف نظر از اینکه دانشجویان خود را با یادگیری بصری یا کلامی معرفی کرده باشند.
این تحقیق ارزش استفاده از روش های مختلف آموزشی را در یادگیری برجسته می کند که می تواند بر تقویت عملکرد حافظه و درک مطلب موثر باشد. در تحقیقی که سال 2015 انجام شد محققان دریافتند دانشجویان زمانی بهتر می توانند مطالب درسی را بیاموزند که استاد به طور همزمان از سخنرانی و نشان دادن نمودارها استفاده می کند. همچنین یافته های پیمایشی که به مدت سی سال در حال گردآوری اطلاعات بود نشان می دهد که دانش آموزان زمانی اطلاعات را بهتر یادآوری می کنند که کتابهای درسی علاوه بر متن حاوی تصاویر نیز باشند. وقتی در کلاس درس روش ارائه متنوعی وجود داشته باشد، دانش آموزان به مراتب یادگیری بهتر و بیشتری را تجربه می کنند؛ حتی بیشتر از زمانی که درس تنها بر طبق هوش یا سبک یادگیری مرجّح آنان ارائه شود.