جنگ جهانی دوم تمام شده بود و مردم دیگر آن خوشبینی سال های قبل از جنگ را نداشتند. این حادثه در مقیاس جهانی، بر دیدگاه هنرمندان اثر گذاشت و ردپای آن را می توان در آثاری كه در طول جنگ و پس از آن خلق كردند مشاهده كرد. در زمینه داستان های پلیسی هم دوران خوشبینی گذشته بود. خوانندگان این داستان ها دیگر به نظمی كه در این داستان ها وجود داشت چندان اعتقاد نداشتند. بدبینی و نگاه یاس آلود آنها سبب شده بود كه دوره ابر كارآگاهانی همچون شرلوك هولمز و هركول پوآرو به پایان برسد. در همین زمان بود كه همه منتقدان ادبی به این نتیجه رسیده بودند كه داستان پلیسی كلاسیك دچار بن بست شده است. ترفند ها و شگرد های آنها تكراری شده بود. قالب ریاضی واری كه این داستان ها در آن ریخته می شدند نیاز به یك بازبینی داشت. همه این دلایل دست به دست هم دادند تا یك تحول اساسی در سبك داستان نویسی پلیسی به وجود بیاید.
خاستگاه این تحول اساسی آمریكا بود و در نشریه ای به نام ماسك سیاه، نویسندگانی ظهور كردند كه به داستان نویسی پلیسی جانی تازه دادند و فضایی ساختند كه تاثیر آن حتی مرز های ادبیات را هم درنوردید و نوع جدیدی از ژانر سینمایی را هم به وجود آورد.
نویسنده شاخص این جریان ادبی ریموند چندلر بود. نتیجه فعالیت چندلر و چند نفر دیگر از نویسندگان آمریكایی این بود كه داستان های پلیسی از سطح آثار سرگرم كننده كه ارزش نقد ادبی را ندارند به آثار ادبی جریان ساز تبدیل شدند. ریموند چندلر نویسندگی را خیلی دیر آغاز كرد. هر چند او متولد آمریكاست اما به همراه خانواده اش به انگلستان مهاجرت كرد و تحصیلات خود را در انگلستان سپری كرد و در جنگ اول جهانی شركت كرد. پس از آن به آمریكا بازگشت و در شركت های نفتی واقع در ایالت كالیفرنیا مشغول به فعالیت شد. كار در ایالت كالیفرنیا و زندگی در شهر لس آنجلس سبب شد كه او به تصویر درستی از روابط حاكم بین طبقات اجتماعی در این شهر دست پیدا كند. اما با وقوع بحران اقتصادی در آمریكا او هم مانند بسیاری دیگر از مدیران و تاجران ورشكست شد. پس از آن او به علاقه همیشگی خود یعنی نوشتن روی آورد. در آغاز دوران نویسندگی پنجاه سال سن داشت و به مدت ده سال در مجله ماسك سیاه داستان های كوتاهی را با پس زمینه معمایی چاپ كرد. این ۱۰ سال برای او فرصت مناسبی بود كه در سبك مورد علاقه خود تمرین كند و تم اصلی رمان هایش را در همین داستان های كوتاه پیدا كند. او در مدت ۱۰ سال هفت رمان نوشت كه اولین و معروف ترین آنها، خواب بزرگ است كه در ایران با نام خواب گران ترجمه شده است و آخرین رمان او هم حق السكوت نام دارد كه امسال توسط احسان نوروزی ترجمه شد.
روزگار سپری شده كارآگاهان نابغه
ادبیات پلیسی كلاسیك در روزگار صلح به وجود آمد، مردمان آن زمان به پیشرفت های تكنولوژیك بدبین نشده بودند. قهرمانان این داستان ها ابر كارآگاهانی بودند كه با استفاده از نبوغ خود، قوه استدلال و استنتاج راز همه معما ها را می گشودند. در این داستان ها طرح توطئه و معما از اصالت برخوردار بودند و همه شخصیت ها حتی كارآگاه در زیر سایه حضور پر رنگ معما معنا پیدا می كردند. ابر كارآگاهان متعلق به طبقه مرفه جامعه بودند و از سر شكم سیری وارد ماجراهای مختلف می شدند و تمام تلاش خود را می كردند تا نظم دقیق حاكم بر جهان بورژوازی به هم نخورد اما تجربه از سر گذراندن دو جنگ جهانی و وقوع ركود اقتصادی باعث شد كه آن خوشبینی سال های اولیه قرن بیستم رنگ ببازد. حالا برای خوانندگان داستان های پلیسی دیگر ترفند ها و شیوه های نبوغ آسای كارآگاهان جذاب نبود.
چندلر در كنار نویسندگانی همچون داشیل همت داستان های پلیسی را به خیابان ها آوردند. شمایل كارآگاهان خود را تغییر دادند و به آنها وجه انسانی تری دادند. دنیا دیگر دنیای سابق نبود. شر در همه جنبه های زندگی انسان شهری حضور داشت، باندهای جنایتكار در شهرهای آمریكا گسترش پیدا می كردند، فساد در ادارات دولتی به خصوص دستگاه پلیس بیداد می كرد. همه این عوامل زمینه مناسب را برای ظهور نوع جدید داستان های پلیسی فراهم كرد. نویسندگان این داستان ها در كنار روایت جذاب و معمایی خود تصویری هم از جامعه روز آمریكا ارائه می دادند. تصویری مانند یك جامعه شناس، آن چنان كه پل آستر نویسنده معروف آمریكایی نگاه چندلر به آمریكا را این گونه ستایش می كند«بعد از منظر و شیوه ای كه چندلر برای سخن گفتن درباره آمریكا یافت و آفرید، آمریكا دیگر هیچگاه نتوانست به سان ِ او به خود بنگرد.»
انسان تر از پوآرو و هولمز
جهان داستانی او از دو گروه تشكیل شده است، قاتلان، جنایتكاران، پلیس های فاسد و گروه عظیمی كه در خدمت نیروی پنهان شر هستند. گروه دوم، انسان هایی كه مورد ظلم قرار گرفته اند بیگناه كشته شده اند یا بی گناه هستند و به جرمی متهم شده اند. و در بین این دو گروه كارآگاهی هم هست كه در جهت برقراری عدالت تلاش می كند. هنر چندلر این است كه دو گروه را آن چنان در هم می آمیزد كه تا پایان داستان مرز خیر و شر از هم مشخص نمی شود و سایه ای از ترس و خشونت بر فضای رمان سایه می افكند. در چنین دنیای مخوفی تنها وجدان بیدار جامعه، كارآگاه است. تصویر كارآگاهی كه چندلر در داستان هایش نشان می دهد بسیار انسانی تر از تصویر هایی مانند هركول پوآرو و شرلوك هولمز است. اگر پوآرو و هولمز از سر شكم سیری و برای انجام یك ورزش فكری وارد حل معمای یك جنایت می شوند، كارآگاه چندلر برای پول در آوردن و گذران زندگی اش دست به این كار می زند. او نه تنها نبوغ خارق العاده ای ندارد بلكه بعضی مواقع هم اشتباهاتی می كند كه جانش را به خطر می اندازد. تنها نیرویی كه او را در حل معما كمك می كند كنجكاوی او است. او با همین كنجكاوی به لایه های درونی شهر نفوذ می كند و در نهایت موفق می شود كه معما را حل كند.
در داستان های چندلر در ابتدا همه چیز در سر جای خود قرار دارد و جامعه در سیر طبیعی خود است. در پرونده ای هم كه به كارآگاه پیشنهاد می شود همه چیز طبق روال عادی خود پیش می رود اما كنجكاوی بیش از حد كارآگاه سبب می شود كه به صورت تدریجی وارد ماجرایی شود كه فساد حاكم بر شهر را آرام آرام بر او نمایان می كند. زبان داستانی او در آثارش زبان فاخر و ادبی مرسوم زمانه نیست. او برای روایت های داستان هایش زبان پویای مردم كوچه و بازار را بر می گزیند. این دلیل كافی است تا داستان هایش بعد از این همه سال هنوز هم خواندنی باشد. چندلر حتی در دیالوگ نویسی خود سبك خاصی را دنبال می كند. دیالوگ های بذله گو و شوخی كه گاهی به طنز تلخ هم پهلو می زند یا دیالوگ های گاه عاشقانه گاه به صورت یك بده بستان ادبی را هم به خود می گیرد، از نقاط درخشان سبك ادبی چندلر است. دیالوگ نویسی او آن قدر خوب است كه بیلی وایلدر فیلمساز مشهور آمریكایی هم به سبك نوشتاری او غبطه می خورد.
مارلوی احساساتی و اخلاق گرا
جهان داستانی چندلر همه اینها را دارد اما بزرگ ترین ویژگی این جهان خلق شخصیت كارآگاهی به نام فیلیپ مارلو است. مارلو قهرمان هر هفت رمان بلند او از «خواب بزرگ» تا آخرین آنها یعنی «حق السكوت» است. شخصیتی كه حضوری اسطوره ای در داستان ها دارد همه ماجرا ها از زبان او روایت می شود و چشم های او دوربین تصویربرداری بی احساسی است كه همه ماجراها را برای ما بدون كم و كاست تعریف می كند. آدم احساساتی است و به شدت اخلاق گرا اما این اخلاق گرایی اش را توی بوق نمی كند آرام آرام و در طول رمان از حرف هایی كه می زند و درددل هایی كه برای خواننده می كند این شخصیت برای ما بیشتر شناخته می شود. آدم تكرویی است و به قول خودش كله خر است، هیچ گونه پیوند عاطفی و دلبستگی در دنیا ندارد. حضورش را باید در اسطوره های ابتدایی سرزمین آمریكا پیدا كرد. او مانند شخصیت های وسترن غرب وحشی تكرو و تنها است. با وجود ظاهر جذاب و خشن اش، دل پاكی دارد و به سرعت احساساتی می شود برای همین است كه در دنیای فاسد شهر یكی از وجدان های بیدار آن است. منتقدان معتقدند كه مارلو صورت آرمانی خود چندلر است كه در داستان ها حضور پیدا می كند و به تدریج پخته تر و انسانی تر می شود.
همكاری چندلر با هیچكاك و وایلدر
اهمیت چندلر فقط در دنیای ادبیات نیست. او هرگاه كه از نوشتن رمان فراغت پیدا می كرد فیلمنامه می نوشت. او با تعدادی از كارگردان های بزرگ هالیوود همكاری كرده است. به همراه بیلی وایلدر فیلمنامه غرامت مضاعف را نوشته و برای آلفرد هیچكاك فیلمنامه بیگانگان در قطار را می نویسد. اما حضور چندلر به همینجا ختم نمی شود. دنیایی كه او در رمان هایش خلق می كند از همان سال ها تا به اكنون نوعی ژانر سینمایی را به وجود آورده است كه ژانر نوآر معروف شده است. فیلم های اولیه این گونه سینمایی فیلم هایی هستند كه از آثار او اقتباس شده اند و به همین ترتیب تعداد بسیار زیادی از فیلم های ارزنده تاریخ سینمای خود را وام دار دنیایی هستند كه چندلر در داستان هایش خلق كرده است.