به تصور بسیاری از مردم بیش فعالی مختص کودکانی است که یک دقیقه هم آرام و قرار ندارند و از دیوار راست بالا می روند، ولی غافل از این که این اختلال در بزرگسالان نیز مشاهده می شود و می توان برخی شیطنت های آنها را بیش فعالی نامید.
بیش فعالی از جمله مشکلات رشدی کودکان است که معمولا با بی توجهی، تمرکز نداشتن و نیز فعالیت بیش از حد شناخته می شود. تحقیقات انجام شده حاکی است به طور تقریبی حدود ۳ تا ۱۰ درصد کودکان در سنین مدرسه به بیش فعالی مبتلا هستند و در ۶۰ درصد موارد، علائم و نشانه های این اختلال در کودکان تا سنین بزرگسالی نیز ادامه می یابد. آمارهای ارائه شده از جوامع آمریکایی نشان می دهد حدود ۴ درصد مردم این کشور که حدود هشت میلیون نفر را شامل می شوند، در بزرگسالی نیز علائم بیش فعالی از خود بروز می دهند. این در حالی است که فقط بیماری شماری از آنها تشخیص داده شده و تحت درمان قرار می گیرند. بر اساس این تحقیقات میزان شیوع این اختلال در افراد بزرگسال همانند کودکان دقیق نیست و مردان بیشتر از زنان در سنین بزرگسالی به بیش فعالی مبتلا می شوند.
افراد بزرگسالی که با بیش فعالی دست و پنجه نرم می کنند اغلب در به یاد سپردن اطلاعات، تمرکز کردن، سازماندهی و برنامه ریزی درخصوص وظایف محوله یا تکمیل کارها در زمان محدود و مشخص دچار مشکل می شوند. در صورتی که چنین اشکالاتی با مدیریت صحیح رفع نشود باعث ایجاد مشکلات رفتاری، عاطفی، اجتماعی، شغلی و علمی می شود. این قبیل رفتارها و مشکلات می تواند ریشه در بیش فعالی افراد داشته باشد که معمولا به دنبال مسائلی از این قبیل بروز می کند: خستگی و فراموشی مزمن، افسردگی، دشواری در تمرکز هنگام مطالعه، دشواری در کنترل خشم و عصبانیت، مشکلات کاری، پایین بودن آستانه تحمل در ناامیدی ها، اعتماد به نفس ضعیف، نوسانات خلقی، مهارت های ضعیف سازمانی، مشکلات ارتباطی و زناشویی و سوءمصرف مواد مخدر.
این رفتارها شدت و ضعف داشته و باتوجه به موقعیت یا زمان آن، متغیر است. به عنوان مثال برخی افراد چنانچه به انجام کاری علاقه داشته باشند می توانند براحتی روی آن کار متمرکز شوند، ولی برخی نیز در همه شرایط از تمرکز نداشتن رنج می برند. برخی به دنبال محرک و انگیزه ای برای انجام کارهای خود بوده ولی عده ای از مبتلایان به بیش فعالی از این امر گریزان هستند. شماری از آنها کناره گیر و منزوی بوده و از جامعه دوری می کنند ولی برخی نیز بسیار اجتماعی اند.
تحقیقات صورت گرفته نشان می دهد بسیاری از علائم بیش فعالی در افراد بزرگسال با اختلالات مربوط به دوران تحصیل کاملا مرتبط است؛ به عبارتی دیگر سابقه عملکرد ضعیف آموزشی در دوران تحصیل و حتی اخراج از مدرسه در کودکی می تواند با بروز علائم بیش فعالی در بزرگسالی مرتبط باشد. این قبیل افراد معمولا از شغل خود رضایت کافی ندارند و موفقیت های شغلی کمی را کسب می کنند و از نظر روانی، شخصیت هایی وابسته دارند.
در حالی که محققان بدرستی نمی دانند اختلال بیش فعالی از کجا ریشه گرفته و چگونه ایجاد می شود، ولی بررسی های متعدد حاکی است که ژن ها نقش بسیار موثری در این میان ایفا می کنند؛ هرچند مسائل محیطی مانند استعمال سیگار و مشروبات الکلی را نباید نادیده گرفت.
با بزرگسالان بیش فعال چه باید کرد؟
هم اکنون درمان های دارویی موثری برای بهبود مبتلایان به اختلال بیش فعالی حتی در میان افراد بالغ وجود دارد که از آن جمله می توان به تجویز داروهای ضدافسردگی و کاهنده فشار خون اشاره کرد. داروهایی که در این اختلال تجویز می شوند بسیار سریع اثر می کنند، ولی در صورتی که تأثیر قابل توجهی روی کنترل بیماری فرد نداشته باشد، پزشک ابتدا مقدار دارو را با توجه به شرایط بیمار بیشتر می کند و در صورت ادامه این شرایط، داروهای دیگری را تجویز می کند.
در این میان برخی افراد واکنش بسیار مناسبی نسبت به دارو درمانی نشان داده و از سوی دیگر، عده ای نیز به این روش درمانی پاسخ نمی دهند. ولی به طور کلی محققان در بررسی های خود به این نتیجه رسیده اند که استفاده از داروها موثرترین روش های درمان بیش فعالی به شمار می رود.
بیش از ۴۰ درصد مبتلایان به بیش فعالی مشکلات روانی از قبیل اضطراب یا افسردگی از خود بروز می دهند که اغلب با دارو درمان می شوند. از سوی دیگر، درمان های روانپزشکی نیز تاثیر فراوانی داشته که در افراد بزرگسال جزو یکی از گزینه های درمانی مفید به شمار می رود.
درمان های روان شناسی و روانپزشکی
مشاوره های روان شناسی به عنوان یکی از گزینه های درمان بیش فعالی در افراد بزرگسال، معمولا توام با روش های دارویی تجویز می شود. این روش با بهبود عملکرد فرد مبتلا در منزل و محیط کار آغاز می شود. پزشک سعی می کند روش و مهارت های تغییر رفتار غلط را به فرد بیاموزد و در این مسیر همراه او باشد تا بیمار زمان و زندگی خود را مدیریت کند. در واقع پزشکان در این روش از درمان های رفتارشناختی برای بهبود علائم بیش فعالی کمک می گیرند که تاثیر بسزایی بر روند درمان دارد.
مراقب اوضاع و احوال خود باشید
با این که افراد مبتلا به بیش فعالی معمولا به حضور یک درمانگر و پزشک در کنار خود نیاز دارند تا مسیر درمانی را با سهولت بیشتری طی کنند، باید توجه داشت فرد می تواند نقش بسیاری در بهبود خود داشته باشد. اگر از بیش فعالی رنج می برید باید با کمک یک متخصص برای زندگی و کارهای خود برنامه ریزی منسجمی داشته باشید تا با موفقیت فعالیت روزانه خود را پیش ببرید و تمرکزتان به مرور افزایش یابد. می توانید برای به خاطر سپردن بهتر کارها و وظایفی که باید انجام دهید، ساعتی را کوک کنید تا در زمان مقرر شما را مطلع کند. از آنجا که تهیه یک برنامه هفتگی برای مبتلایان به بیش فعالی کار دشواری است، می توانید روزانه برنامه کارهای خود را آماده کنید.
شما به عنوان یک فرد مبتلا به بیش فعالی به کمک خانواده و دوستان نزدیک خود نیاز دارید؛ بنابراین بهتر است شرایط خود را برای آنها توضیح دهید. این موضوع باعث می شود اطرافیانتان شما را بیشتر و بهتر درک کنند و در انجام برخی کارها یاری تان دهند.
البته نباید فراموش کرد که قرار گرفتن شما در قالب گروهی که متشکل از افرادی با مشکل مشابه هستند، علاوه بر این که اعتماد به نفس تان را بالاتر می برد، باعث حمایت روانی از شما شده و آرامش بیشتری به شما می دهد.
شما می توانید هرگونه تغییری را که احساس می کنید به بهبود علائم بیماری کمک می کند، در منزل یا محل کارتان ایجاد کنید. این تغییر ممکن است چسباندن برگه هایی باشد که روی آنها کارهای روزمره تان را یادداشت کرده اید. این کار ممکن است از دیدگاه افراد دیگر کمی عجیب به نظر برسد ولی به دلیل کمک به شرایط جسمی و روانی شما قابل قبول است.
پزشکان توصیه می کنند مبتلایان به بیش فعالی همواره رژیم غذایی سالم و متعادلی را در پیش گیرند و علاوه بر آن، ورزش منظم و روزانه را نیز فراموش نکنند. شش تا هشت ساعت خواب در طول شب برای این افراد توصیه می شود. هر چند این راهکارها تاثیری بر بهبود بیش فعالی نمی گذارد ولی دست کم به حفظ سلامت جسم مبتلایان کمک می کند.
بسیاری از افراد بزرگسال مبتلا به بیش فعالی از اعتماد به نفس پایین رنج می برند و اغلب خود را مقصر همه مشکلات می دانند ولی به خاطر داشته باشید بسیاری از علائم بیماری و مشکلات پیش رو، جزئی از وضع بیماری تان بوده و شما هیچ نقشی در آن ندارید؛ بنابراین هرگز به اتفاقات گذشته فکر نکنید و همواره منتظر رویدادهای خوش پیش رو باشید و به راهکارهای درمانی امیدوار باشید. بیش فعالی جزو اختلالاتی است که خوشبختانه روش های درمانی موثری داشته و بیماران با مراجعه به پزشک می توانند بر بیماری غلبه کرده و از زندگی عادی و سالمی برخوردار باشند.