مشخصات کتاب:
مولف: محمدهادى محمدى.
تهران: چیستا، ١٣٨۷. ١۲۵ص. مصور سیاه و سفید.
بها: ۲۵٠٠ تومان.
ISBN :964-7940-27-0
در این کتاب با چه مفاهیمی آشنا می شوید؟
این کتاب دو بخش دارد. در بخش نخست، موضوع آموزش خلاق ریاضی پایه برای کودکان، فلسفه و روش، روند تاریخی، دشواری ها و روش های آموزشی دانش ریاضی پایه بررسی شده است. همچنین به گونه ای پراکنده به توانایی ها و گنجایش های شناختی کودکانی که مخاطب این مجموعه هستند، گریزی می زند تا بزرگ ترها بدانند، کودکان مانند آنها نمی اندیشند و برای یادگیری دانش های منطقی نیاز به شگردهایی ویژه دارند.
بخش دوم، راهنمای آموزشی لولوپی +۱ است. راهنمای آموزشی لولوپی +۱ کوشش می کند تا آن جا که ممکن است، آموزگاران، مربیان و بزرگ ترها را با سازوکارهای آموزشی، استانداردهای آموزش ریاضی، ناگفته ها و زاویه های پنهان این کتاب آشنا کند.
مجموعه ی لولوپی با خیلی چیزها و خیلی کسان ناهمساز است!
شاید این خصلت کتاب های درسی باشد که نگارندگان آن، شیرین ترین چیزها را با تلخ ترین مفهوم ها و ریختها بسته بندی می کنند و به دست بچه ها می رسانند.
برنامه های درسی همیشه همین گونه هستند. گروهی آن بالا بالاها می نشینند و بعد می گویند همه ی بچه ها باید ریاضی بخوانند، و کمی هم درس اخلاق یا کلمات قصار درباره ی سودمندی دانش ریاضی چاشنی آن می کنند. کسی از آنها نمی پرسد که بچه ها با شنیدن این نام عجیب و غریب چه فکر می کنند؟ آیا درکی از آن دارند؟
برای آنها که این برنامه ها را می نویسند، این چیزها مهم نیست! تنها همه ی بچه ها باید کتاب ریاضی آنها را بخوانند. و اگر این کتاب ها را که مجموعه ای شکل و عدد بی روح هستند، متوجه نشدند، جای نگرانی نیست، می توانند دوباره سر همان کلاس بنشینند و باز همان درس را تکرار کنند. یا اگر خانواده و آموزگار تشخیص دادند، از کتاب های کمک آموزشی در همین زمینه استفاده کنند تا کتابی را که نمی فهمند، بفهمند. آن گاه نوبت گروهی دیگر می شود که در این سو و آن سوی شهر نشستهاند و کتاب های تست ریاضی پایه های گوناگون را می نویسند، از هر رنگ و شکلی. همه ی آنها البته در راستای همان کتاب اصلی هستند.
این داستان هر ساله تکرار می شود و گروهی که کارشان آماده سازی کودکان شش و هفت ساله برای کنکور است، تجارتخانهشان را درازا و پهنای بیش تری می بخشند. به راستی اکنون آیا سخنان شازده کوچولو معنا پیدا نمی کند؟ آیا دانش ریاضی به ابزار پولسازی برای گروهی که هدفشان تنها و تنها پول درآوردن از هر راهی و با هر افزاری است، تبدیل نشده است؟
اگر این کتاب ها برای کودکان ما دانشی نمی شود که بتوانند در روزگار بزرگسالی با کاربرد آن زمین را بشکافند و از دل زمین آب دربیاورند و کشت و کار و تولید کنند، برای آن گروهی که کتاب های تستی می نویسند و منتشر می کنند، پول که می شود!
بنابراین مجموعه ی لولوپی با کسانی که در اندیشه ی خرید و فروش احساسها، و نیازهای کودکان هستند و کودکان را برای سودجویی های خود نیاز دارند، ناهمساز است. مجموعه کتاب های لولوپی کودکان را برای تست زنی، کنکور و از این حرف های گنده آماده نمی کند، بلکه کوشش می کند چنین چیزهایی را از ذهنشان پاک کند!
فلسفه ی نگارش مجموعه های لولوپی
این مجموعه ی آموزشی در راستا و چارچوب آموزش خلاق کودک محور تهیه شده است و کوشش می کند که آموزش ریاضی را در الگویی تازه به کودکان ایرانی و همه ی کودکانی که با زبان فارسی آشنایی دارند، ارائه دهد.
بنابراین این مجموعه ی آموزشی با فلسفه ای ویژه تهیه شده است که با فلسفه ی آموزش و پرورش رسمی همسو نیست. فلسفه ی ما: آموزش برای گشایش است! گشایش و کشف! گشایش و کشف خود و جهان پیرامون! ما برای آموزش ریاضی، کوشش می کنیم که آن را به بنیاد و اصل خود برگردانیم. همان گونه که شازده کوچولو می گوید: آنچه اصل است به چشم نمی آید...
شاید بتوانیم به کودکان بگوییم و نشان دهیم که دانش ریاضی آن نیست که شما را از آن می ترسانند و می هراسانند. برای همین در آموزش دانش ریاضی، اصل را بر آمیختن احساس ها و عواطف با شناخت منطقی قرار داده ایم. اگر قرار باشد سه گوشه را تعریف کنیم، نمی گوییم: شکل مسطحی است که از وصل کردن سه نقطه ی غیرواقع بر یک خط راست به دست می آید.
بلکه کوشش می کنیم این شکل را در طبیعت، در کوهها و در سنگها و در افزارها بیابیم و هرگز هم نام مثلث را به کار نمی بریم که از زبان روزمره و گنجایش ذهنی کودکان فراتر است. بنابراین در آموزش دانش ریاضی، ما دو سطح کارکردی مغز، یعنی بخش چپ را که کارکردهای منطقی دارد با بخش راست که کارکردهای احساسی و عاطفی دارد، به هم آمیخته و با آن «داستانک های لولوپی» را ساخته ایم. به سخن دیگر ما درس از نیاکان آموخته و به روش های گذشتگان برگشته ایم.
در آن روزگار که آدمی بر دیواره های غارها نقاشی می کرد، بین علم و هنر یا دانش ریاضی و هنر، جدایی وجود نداشت. هر دوی آنها برای انسان یک خاستگاه داشتند. همان گونه که کودکان همواره چنین بوده اند. به سخنی «کودکان کم سن و سال نیز مانند گذشتگان گرایش به مجزا کردن چنین فعالیت هایی ندارند. اتفاقی که می افتد این است که آنها در حین بزرگ تر شدن به گونه ای تربیت می شوند که به تدریج اندیشه، احساس، ادراک و رفتارشان بر این گونه جداسازی ها منطبق می شود»
آیا می توان دوباره به گذشته برگشت و احساس را با دانشهایی چون ریاضی پیوند داد؟
اگر ما بتوانیم چنین کنیم، از خشکی آنچه درباره ی دنیای ریاضی گفته می شود، کاسته خواهد شد و کمک می کند که کودکان آرام آرام این دنیای شگفت و شیرین را درک کنند.
اختیار نه اجبار
فلسفه ی ریاضی آموز لولوپی اختیار است نه اجبار، و این گفته ی افلاطون را سرلوحه ی کار خود قرار می دهد که: کودکان هرگز یاد نخواهند گرفت، مگر این که بخواهند یاد بگیرند. به گفته ی او آموزش اجباری هرگز به ذهن نمی چسبد.
البته باید گفت آنچه امروزه به آموزش اجباری (Compulsory education) شناخته شده است، اجباری برای بزرگسالان است که شرایط آموزش کودکان را فراهم سازند. بر پایه ماده ۲۶ اعلامیه جهانی حقوق بشر همه ی کودکان باید آموزش ببینند. در این بند اجبار نهفته است. باید یعنی اجبار. اجبار برای دولت، جامعه و خانواده. همانند این که ما باید کودکان را از خطرهای گوناگون دور نگه داریم، آموزش اجباری نیز زندگی آنها را در آینده و در بزرگسالی آسوده تر می کند.
اما آموزش اجباری از گونه دیگری نیز وجود دارد. هنگامی که ما کودکان را مجبور به آموختن مواد و متن های دشوار و خشک، نامهربانانه و درک ناپذیر می کنیم. آیا کودکان را می توان با روش های نامناسب و افزارهای ناسنجیده آموزش داد؟ تفسیر سخن افلاطون به گونه ی دیگر این است: کودکان را نباید با آن روشها و افزارهایی که خسته کننده، کسالت بار و همراه با تنبیه و شکنجه است، آموزش داد. زیرا این گونه از آموزش بازخورد منفی دارد. کودکان به جای آموختن دوستی و دانش، نفرت و دشمنی را می آموزند. ما در ریاضی آموز لولوپی، می خواهیم به کودکان یادآوری کنیم که دانش ریاضی، دانش هراس و رنجش نیست. به سخن دیگر، این بار، فلسفه ی ما این است: ریاضی، دانشی برگرفته از طبیعت و سرشار از منطق و احساس است، پس باید برای کشف آن، احساس و هیجان کودکان را درگیر کرد.
روش ما نیز این است: آموزش ریاضی از راه هنر و زیبایی شناسی با توجه به آخرین دستاوردهای آزموده شده با کودکان.
آموزش ریاضی سخت تر یا آسان تر؟
ریاضی آموز لولوپی اگرچه کوشش می کند که کار آموزش ریاضی را از جنبه های گوناگون برای کودکان آسان تر و پرمایه تر سازد، اما کار بزرگ ترهای خانواده، مربیان مهد کودک و آموزگاران را ساده تر نمی کند. بزرگ ترها، آموزگاران و مربیان باید با ریزبینی با فلسفه ی آموزش خلاق ریاضی پایه آشنا شوند. اگرچه ممکن است بگویند که وقت کافی برای این کار ندارند! اما آنها که کودکان را دوست دارند و می خواهند آینده ای پربارتر و سرشارتر برای آنها بسازند، مجبورند که بخشی از زمان خود را برای نونهالان هزینه کنند. مشارکت در آموزش، اصلی شناخته شده در فلسفه ی آموزش خلاق است.
آموزش دانش ریاضی از راه ادبیات:
چرا آموزش ریاضی از راه ادبیات؟
اما در جامعه هایی مانند جامعه ی ما، شیوه و سبک آموزش بسیار فرسوده و از کارافتاده است. آنچه امروزه در کشورهای پیشرفته به عنوان آموزش ریاضی مطرح است، آمیختی از روش های خلاق و هزینه بر کنشمحور است که کودکان را در هنگام آموزش به هیجان می آورد. تصور کنید در یک روز سرد پاییزی، در ساختمانی نیمه ویران که نام کلاس درس برآن نهاده شده است، سی تا چهل شاگرد کلاس اول در کنار هم بر روی نیمکت های گاهی شکسته نشستهاند و آموزگار کتاب ریاضی را گشوده است و برای این کودکان که برخی نگران نان شب، برخی نگران ناامنی در خانه و برخی نیز بیانگیزه برای آموختن هستند، از مجموعه ها سخن می گوید. این مجموعه ها تنها روی کاغذ حضور دارند و دانش آموزان هیچ گاه به گونه ای ملموس آنها را حس نمی کنند. چون حس نمی کنند نمی توانند مجموعه ها را تجسم کنند. و البته تجسم، بخشی از فرایند اندیشهورزی است که اگر حذف شود، گام های بعدی اندیشهورزی ناکارآمد می ماند. نویسنده برای جبران این کمبود، راه حلی را یافت که در مجموعه ی «فارسی آموز ادبی» به کار برده است و پاسخ شایسته ی آن را نیز گرفته است. باید ادبیات را محور قرار داد و کودکان را در آموزش به هیجان آورد.
در وضعیت امروزی من نویسنده نمی توانم کلاس های سرد و نیمه تاریک را به محیط های به ینه ی آموزشی تبدیل کنم. چون نیرو و توان آن را ندارم. اما می توانم با دنیای داستان، برای آنها فضاهای گرمی بسازم که در آن ریاضی را آموزش بینند و از آموختن آن لذت ببرند.
کدام کودکان می توانند از این مجموعه بهره ببرند؟
چهار سالگی زمانی است که شما می توانید داستانک های لولوپی را برای کودکان بخوانید، بی آنکه بر یادگرفتن مفاهیم ریاضی نهفته در آن پافشاری کنید. گام به گام به این هدف نزدیک شوید. راهنمای این کار در بخش دوم وجود دارد. آن را با ریزبینی بخوانید. به این نکته که کودک در کجا این آموزش را می بیند، خانه، کودکستان، یا دبستان توجه داشته باشید.
آموزش در خانه برای کودک یگانه، باید با هوشیاری همراه باشد. زیرا کودکان ریاضیپریش (ailuclacsy) هنگامی برای ما شناخته می شوند که در کنار کودکان دیگر بررسی و سنجیده شوند. این کار به مشاوران و کارشناسان زبده نیاز دارد. در چنین حالتی مجموعه کتاب های لولوپی می تواند به این کودکان بسیار کمک کند.
آیا کودکان ما کمتوان جسمی یا ذهنی هستند؟ در چنین حالتی چگونه باید به آنها دانش ریاضی را آموزش داد؟
این کتاب برای کودکان کم بینا و نابینا کاربرد ویژه دارد، زیرا آموزش های آن حسی و عاطفی است و شما می توانید از ابزارهای ویژهای مانند «لمس کن و بگو!» یا ابزارهای آموزش کنشمحور که در موارد گوناگون کاربرد آن سفارش شده است، بهره ببرید. همچنین کودکان کمتوان ذهنی نیز که نیازمند آموزش عاطفی هستند، می توانند از این کتاب بهره ببرند. بهترین مخاطبان این کتاب، کودکان ۴ ساله تا ۷ ساله هستند. با این همه در موارد ویژه می توان در سن های کم تر یا بالاتر نیز از این کتاب بهره برد.
افزارهای سنجش شما از مجموعه ی لولوپی چیست؟
اسنادی که صندوق پشتیبانی ازکودکان (یونیسف) در چارچوب کنفرانس داکا با نام «درک کیفیت آموزش» در سال ۲۰۰۵ منتشر کرده است، هرگونه نگرش کیفی به آموزش را بر بستر پنج بنیاد دیده است. این سند تاکید دارد که ارزیابی کیفی آموزش، برپایه ی عناصر پنج گانه ی آموزندگان، محیط، اندرونه، فرایندها و برآیندها (outcomes) انجامپذیر است. این بنیادها بخشی از حق کودکان برای ماندن، پشتیبانی شدن، پیشرفت کردن و مشارکت داشتن است. هنگامی که ما به کودکان آموزش می دهیم: باید این عوامل یا مولفه ها را ببینیم. و از خود بپرسیم:
-- ما به چه کودکانی آموزش می دهیم؟
-- محیط آموزشی آنها چگونه و از چه کیفیتی برخوردار است؟
-- اندرونه ی آموزشی یا محتوا که شامل متن و متن های رسانه ای و افزارهای تکنولوژیک و افزارهای مکمل آموزشی مانند بازیچه های آموزشی است، از چه کیفیتی برخوردارند؟
-- کیفیت فرایندهای آموزشی برچه مبنایی طراحی و برنامه ریزی شده اند؟
-- این بنیادها یا مولفه ها، از جنبه ی کیفی به چه برآیندها یا نتیجه ای می رسد؟
-- هرگاه می خواهید مجموعه کتاب های لولوپی یا هر کتاب و مجموعه ی دیگری را بسنجید، به این اصول که برآمده از آزموده ها و اندیشه های والا است، توجه کافی نشان دهید. مطمئن باشید که پاسخ هایی شایسته دریافت خواهید کرد.