احتیاطهای سنتی درمورد غریبه ها برای محافظت از کودک کافی نیست چرا که اغلب افرادی که به کودک آسیب می زنند معمولاً برای او شناخته شده هستند از این رو تمایز قائل شدن بین یک غریبه و فردی آشنا اما غیر قابل اعتماد برای کودک دشوار است. به همین دلیل کودکان نیازدارند تا برای ارتقای ایمنی شان بر راهنماییهای عملی بزرگترها تکیه کنند.
برای آموزش مۆثرتر شیوه های محافظت از خود به کودکان، می توان نکات اساسی را در قالب قوانین به او آموخت. علم و تجربه هر دو نشان داده اند که کودکان از داشتن قوانین ایمنی عینی و عملی سود می برند.
این قوانین شامل چند قانون بسیار ساده و متناسب با درک کودکان است که تفهیم آنها به کودک ایمنی فردی او را تا حد زیادی افزایش خواهد داد. آنها را با کودکتان مطرح کنید و به او کمک کنید تا آنها را در تمرینهای " اگر... شود، شما چه می کنی؟" که در بخش دوم همین مقاله ارائه خواهد شد به کار بگیرد.
قوانین ایمنی فردی کودکان
قانون اول: کودک قبل از اینکه هرگونه تغییری در برنامه هایش ایجاد کند، مثلاً بخواهد جایی برود، یا چیزی را از کسی بپذیرد، حتماً آن را با یکی از والدین یا در غیاب آنها با یک فرد قابل اعتماد والدین در میان بگذارد (کودکان در تشخیص افرادی که می توانند به آن ها اعتماد کنند نیاز به کمک والدین دارند). بچه ها باید بدانند که زمانی که والدین شان در جریان جایی که آنها هستند و کاری که آنها می کنند قرار داشته باشند امنیت بیشتری خواهند داشت.
قانون دوم: کودک به منظور تأمین امنیت بیشتر خود و نیز لذت بیشتر از موقعیتها، با یک دوست خوب همراه باشد. این دوست می تواند والدین، دیگر افراد قابل اعتماد و یا یک بچه بزرگتر باشد.
قانون سوم: بدن کودک متعلق به خود اوست است و او این حق را دارد که به هر کسی که بخواهد اعضای حساس بدنش را لمس کند یا کاری بکند که به نظر او اشتباه است "نه" بگوید. بچه ها باید یک حریم خصوصی برای خود تعیین کنند و در برابر هر کسی که بخواهد این حریمها را مورد تعرض قرار دهد مقاومت کنند.
قانون چهارم: اگر زمانی کودک توسط فردی آزار دید، ترسید یا به نحوی احساس ناراحتی در او به وجود آمد، فوراً مسئله را با یک بزرگتر قابل اعتماد در میان بگذارد. همچنین والدین باید با رفتار خود این اعتماد را در کودک ایجاد کنند که او تا زمانی که برای کمک پیش والدین می آید دچار دردسر نخواهد شد.
من (کودک) به هیچ پیغام ناشناسی پاسخ نخواهم داد. اگر هم چنین پیغامی دریافت کنم من بلافاصله به بزرگتر معتمدم نشان خواهم داد. همچنین من هرگز از این پیغامها برای کسی نخواهم فرستاد
باید توجه داشت که آزار جنسی محدود به فضای واقعی نیست و دنیای گسترده و رنگارنگ اینترنت نیز محل مناسبی برای وقوع این اتفاق است. بسیاری از کودکان ما در حالی (برای کارهای مدرسه یا سرگرمی) از اینترنت استفاده می کنند که هنوز درباره مخاطرات کاربریهای غیر مجاز آموزش لازم را ندیده اند. از این رو وضع قوانینی برای تأمین ایمنی شخصی آنها در این زمینه نیز ضروری به نظر می رسد. می توان قوانین را در قالب قول و قرار به کودک ارائه کرد. به معنای روشن تر می توانید شرایطی فراهم کنید که کودک قولهای زیر را به شما بدهد.
من (کودک) به پدر و مادرم قول می دهم که به قوانینی که با مشورت هم در ارتباط با استفاده از اینترنت وضع کرده ایم پای بند بمانم. من بدون اجازه والدین این قوانین را نقض نخواهم کرد.
این قوانین شامل موارد زیر است:
۱. روزهایی که می توانم به اینترنت وارد شوم، مدت زمانی که می توانم در اینترنت باقی بمانم، کسی که می توانم در فضای اینترنت با او ارتباط برقرار کنم و حوزه های مناسبی که می توانم از آن دیدن کنم، همه بر اساس توافقاتی خواهد بود که با والدین انجام داده ام.
۲. اگر در اینترنت با موردی مواجه شوم که من را بترساند، احساس ناراحتی برای من ایجاد کند و یا من را گیج کند، خیلی زود با یک بزرگتر معتمد صحبت می کنم. من بدون اجازه والدینم هیچ نوع فایل، مطلب، یا فیلمی را از کسی نگرفته و دانلود نخواهم کرد.
۳. من هرگز بدون اجازه والدینم اطلاعات شخصی ام مانند آدرس، شماره تلفن، آدرس یا شماره تلفن محل کار والدین یا نام و محل مدرسه ام را در فضای اینترنت به اشتراک نخواهم گذاشت.
۴. من به هیچ پیغام ناشناسی پاسخ نخواهم داد. اگر هم چنین پیغامی دریافت کنم من بلافاصله به بزرگتر معتمدم نشان خواهم داد. همچنین من هرگز از این پیغامها برای کسی نخواهم فرستاد.
۵. من هرگز بدون اطلاع والدین با کسی که اولین بار با او در اینترنت آشنا شده ام قرار ملاقات نخواهم گذاشت. در درجه اول موضوع را با والدینم در میان می گذارم و اگر آنها با این ملاقات موافقت کردند، در یک مکان عمومی و پر رفت وآمد قرار می گذارم و به همراه والدینم در قرار حاضر خواهم شد.
آزار جنسی کودکان
حال که قوانین خود محافظتی در برابر آزار جنسی را به کودک ارائه دادید، زمان آن فرا رسیده که به شکلی عملی آنها را با او تمرین کنید تا از میزان یادگیری کودک مطمئن شوید. استرس نداشته باشید. این یک تمرین ساده است که به شما کمک می کند همان طور که با روشی غیر تهدید آمیز به فرزندتان یاد می دهید که با آتش بازی نکند یا در زمان رد شدن از عرض خیابان به هر دو طرف خیابان نگاه کند به او بیاموزید که این قوانین ایمنی شخصی را در موقعیتهای زندگی به کار ببندد.
موقعیتهای خیالی زیر را در قالب بازیِ " اگر... شود، شما چه می کنی؟" ، به دقت برای کودک توصیف کنید (می توانید برای کمک به جذابیت بازی و درک بهتر کودک از عروسکهای دستی، نقاشی یا قصه هم استفاده کنید) و به او فرصت دهید تا بگوید چگونه قوانین بالا را به کار خواهد گرفت.
موقعیتهای مختلف بازی " اگر... شود، شما چه می کنی؟"
در این جا قوانین ایمنی فردی را در قالب موقعیتهای فرضی و ملموس زندگی قرار داده و از کودک می خواهیم تا بر اساس این قوانین به سۆالی که درباره هر موقعیت وجود دارد پاسخ دهد.
الف) اگر شما در حیاط یا کوچه مشغول بازی باشی و یکی از همسایه ها از شما بخواهد تا برای بردن سبد خریدش به داخل خانه به او کمک کنی، شما چه می کنی؟
(پاسخ این سۆال، قانون اول ایمنی فردی است. قانون اول می گفت: قبل ازاینکه هر گونه تغییری در برنامه هایتان ایجاد کنید مثلاً بخواهید جایی بروید، یا چیزی را از کسی بپذیرید، حتماً با یکی از والدین یا در غیاب آنها با یک فرد قابل اعتماد دیگر در میان بگذارید).
پاسخ مطلوب کودک باید چنین باشد: قبل از این که تصمیمی بگیرم، جایی بروم یا چیزی را از کسی قبول کنم، اول با والدینم صحبت می کنم. مثلاً قبل از کمک به همسایه زنگ خانه را می زنم و به مادرم اطلاع می دهم که همسایه از شما کمک خواسته است.
ب) اگر با یکی از اقوام بیرون رفته باشی و او به شما پیشنهاد بدهد که به او اجازه بدهی تا بدون لباس از شما عکس بگیرد شما چه می کنی؟
(بر اساس قانون سوم ایمن فردی: این بدن شماست و شما حق دارید که به هر کسی که در صدد بر می آید تا نقاط حساس بدن شما را لمس کند یا کاری بکند که شما اشتباه می دانید بگویید: نه! و بر اساس قانون چهارم: اگر زمانی مورد صدمه واقع شدید یا ترسانده شدید یا احساس ناراحتی در شما به وجود آورد، با یک بزرگتر قابل اعتماد صحبت کنید.).
پاسخ مطلوب کودک باید چنین باشد: به آن آشنا می گویم که نمی خواهم به این شکل از من عکس گرفته شود. وقتی هم به خانه برگشتم حتماً موضوع را با والدینم در میان می گذارم.
اگر پرستار یا مربی تان از شما بخواهد که روی پایش بنشینی و او در حالی که داستانی برای شما می خواند عکسهایی از آدمهای برهنه به شما نشان بدهد چه می کنی؟ (این موقعیت براساس قانون چهارم بنا شده است).
پاسخ مطلوب کودک باید چنین باشد: از او دور می شوم و جریان را به والدینم می گویم
ج) اگر در خانه دوستتان مشغول بازی باشی و برادر بزرگتر او و دوستانش شما را به یک جمعی دعوت کنند که در آن شما باید لباسهایتان را کامل دربیاوری و با آنها کشتی بگیری، و دوستتان هم شما را تشویق کنند که این کار را بکنی، شما چه می کنی؟
(بر اساس قانون سوم: این بدن شماست و شما حق دارید که به هر کسی که در صدد بر می آید تا نقاط حساس بدن شما را لمس کند یا کاری بکند که شما اشتباه می دانید بگویید: نه! و بر اساس قانون چهارم: اگر زمانی مورد صدمه واقع شدید یا ترسانده شدید یا احساس ناراحتی در شما به وجود آمد، با یک بزرگتر قابل اعتماد صحبت کنید).
پاسخ مطلوب کودک باید چنین باشد: به دوستم می گویم که باید به خانه برگردم و فوراً محل را ترک می کنم. وقتی به خانه رسیدم، ماوقع را به والدینم اطلاع می دهم.
د) اگر یک همسایه ای که قبلاً والدینتان به شما نگفته اند که می توانی با او جایی بروی به سراغ شما بیاید و به شما بگوید که مادرتان بیمار است و شما باید با او بروید چه می کنی؟
(این موقعیت براساس قانون اول و قانون دوم بنا شده است).
پاسخ مطلوب کودک باید چنین باشد: اول و قبل از این که تصمیمی بگیرم، جایی بروم یا چیزی را از کسی قبول کنم، اول با والدین یا یکی از اقوام یا دوستان معتمد خانوادگی صحبت می کنم. اگر در مدرسه باشم به سراغ مدیر یا معلم می روم و از او می خواهم در باره این موضوع تحقیق کند. اگر در خانه یا جای دیگری باشم با افراد قابل اعتمادی از دوستان و اقوام که احتمال می دهم از موضوع باخبر باشند تماس می گیرم تا مطمئن شوم. تا از صحت موضوع مطلع نشده ام با او هیچ جا نمی روم.
ه) اگر دریک مکان تفریحی عمومی (مثلاً استخر) باشی و فردی سعی کند به بخشهای حساس بدنتان دست بزند چه می کنی؟
(این موقعیت براساس قانون اول و قانون سوم بنا شده است).
پاسخ مطلوب کودک باید چنین باشد: با تمام قدرتم سر آن فرد فریاد می زنم " به من دست نزن" و با آخرین سرعتی که می توانم محل را ترک می کنم چون این بدن من است. همچنین موضوع را با والدینم یا فرد معتمدی که همراهم است درمیان می گذارم.
و) اگر در حالی که باران می بارد شما در راه رفتن به مدرسه باشی و اتومبیلی توقف کند و راننده از شما دعوت کند که سوار بشوی چه می کنی؟
(این موقعیت براساس قانون اول و قانون چهارم بنا شده است).
پاسخ مطلوب کودک باید چنین باشد: نیازی نیست که برای پاسخ دادن به اتومبیل نزدیک شوم. اگر والدینم اجازه نداده باشند، از همان فاصله ای که ایستاده ام، به او می گویم:" نه متشکرم". اگر راننده اصرار کرد باز هم به او نه می گویم و راه خودم را پیش می گیرم. همچنین موضوع را وقتی که به مدرسه رسیدم به معلم و وقتی که به خانه رسیدم به والدینم می گویم.
م) اگر شما در زمین بازی مشغول بازی باشی و یک بزرگسال به سراغ تان بیاید و از شما بخواهد تا در یافتن توپ گم شده اش به او کمک کنی، شما چه می کنی؟
(این موقعیت براساس قانون اول و قانون چهارم بنا شده است).
پاسخ مطلوب کودک باید چنین باشد: بزرگسالان باید از بزرگسالان دیگر کمک بخواهند. به آن فرد می گویم که من باید قبل از رفتن به جایی اول به والدین یا فرد همراهم اطلاع بدهم. همچنین جریان را به والدینم می گویم.
ی) اگر پرستار یا مربی تان از شما بخواهد که روی پایش بنشینی و او در حالی که داستانی برای شما می خواند عکسهایی از آدمهای برهنه به شما نشان بدهد چه می کنی؟
(این موقعیت براساس قانون چهارم بنا شده است).
پاسخ مطلوب کودک باید چنین باشد: از او دور می شوم و جریان را به والدینم می گویم.
تمرین موقعیت های گوناگون به کودکان کمک می کند تا در زمینه ایمنی فردی به اعتماد به نفس بالاتری دست یابند. هرقدر فرصت تمرین این مهارتها بیشتر باشد قدرت یادگیری و به کارگیری راهکارهای خود محافظتی در آنها بیشتر می شود
ل) اگر در حال استفاده از اینترنت برای کار مدرسه تان باشی و یک پیغامی برای شما برسد که ازتان بخواهد فرمی را شامل نام، آدرس، تولد و شماره تلفن وارد کنی تا برنده یک جایزه شوی چه می کنی؟
(این موقعیت براساس قانون اول بنا شده است).
پاسخ مطلوب کودک باید چنین باشد: اطلاعات شخصی ام را در اینترنت قرار نمی دهم. چون هیچ وقت هیچ کس نمی تواند بگوید که این اطلاعات چگونه و توسط چه کسی استفاده خواهد شد.
شما می توانید موقعیتهای جالب دیگری هم خودتان خلق کنید و درک کودک را از این قوانین مورد بررسی قرار دهید. تمرین موقعیت های گوناگون به کودکان کمک می کند تا در زمینه ایمنی فردی به اعتماد به نفس بالاتری دست یابند. هرقدر فرصت تمرین این مهارتها بیشتر باشد قدرت یادگیری و به کارگیری راهکارهای خود محافظتی در آنها بیشتر می شود.