دیگر نه یک درس فانتزی است و نه یک نیاز غیرضروری؛ امروزه به دلیل گسترش روابط علمی، اجتماعی و اقتصادی بین کشورها و جانماندن از قافله جهانی شدن، یادگیری زبان خارجی به نیازی حیاتی تبدیل شده است.
با آن که سال هاست در سطوح پایه مدارس کشور، کتاب های آموزش زبان خارجی تدریس می شود، اما همچنان نسل های متوالی از دانش آموزان ایرانی تک زبانه هستند و اغلب فارغ التحصیلان مدارس کشور ما نمی توانند ساده ترین نیازهای زندگی خود را با زبانی غیر از زبان مادری بیان کنند.
خروجی آموزش های زبان خارجی در مدارس و حتی مراکز آموزش عالی ما نیز به گونه ای است که اغلب فارغ التحصیلان تنها به دستور ساختاری زبان های خارجی آشنا می شوند، اما در بخش های گفتاری و شنیداری، با ضعف مفرط مواجه هستند. طوری که مثلا یک دانش آموز پیش دانشگاهی در طول دوره تحصیل خود با انواع زمان، فعل ها و دستور زبان های مرتبط با زبان انگلیسی آشنا می شود، اما نمی تواند از گوش و زبان خود در برقراری ارتباط با یک فرد انگلیسی زبان بهره ببرد.
در واقع می توان گفت یکی از عمده دلایل تاسیس آموزشگاه های زبان خارجی و افزایش روزافزون این مراکز خصوصی، کاربردی نبودن نحوه تدریس زبان خارجی در مدارس است.
تاکید همزمان بر ۴مهارت زبان
آموزش زبان مانند آموزش درسی تئوری چون ریاضی یا آموزش درسی عملی همچون نقشه کشی صنعتی نیست؛ بلکه آموزش های اصولی زبان، ترکیبی از روش های تئوری و عملی همزمان است.
حمید خان بیگی، مدرس زبان انگلیسی یکی از آموزشگاه های زبان به «جام جم» می گوید: ما در زبان چهار مهارت اصلی داریم که این مهارت ها شامل صحبت کردن (Speaking)، شنیدن (listening)، نوشتن (writing) و خواندن (reading) است که در مدارس کشور ما تنها به دو مهارت نوشتن و خواندن توجه می شود.
او با اشاره به این که برای یادگیری کامل و علمی زبان، باید روی هر چهار مهارت تمرکز شود، عنوان می کند: در اغلب آموزشگاه های زبان تلاش می شود که خلأ آموزش های اصولی زبان در مدارس کشور پر شود؛ به طور مثال در آموزشگاه های زبان با برگزاری کلاس های مکالمه و کلاس های بحث آزاد (free discussion) سعی می کنند که در اصلاح قفل زبان متقاضی را بشکنند.
سن مهم تر است یا استاد؟
متقاضیان یادگیری زبان خارجی، تنها به سن و سال خاصی محدود نمی شوند، بلکه اگر سری به آموزشگاه های زبان خارجی بزنید، براحتی می بینید که در این کلاس ها، همه نوع سن و سالی مشاهده می شود.
خان بیگی معتقد است یادگیری زبان، بیشتر از آن که به سن و سال ربط داشته باشد، به نحوه تدریس معلم ربط دارد. این مدرس زبان تاکید می کند: درست است با بالا رفتن سن، سرعت انتقال مفاهیم دروس زبان، کمی سخت تر می شود، اما این اصلا به این معنی نیست که کهنسالان نمی توانند زبان یاد بگیرند، زیرا مطابق تجربیاتی که داشتم اتفاقا برخی اوقات کهنسالانی که قصد سفر به خارج از کشور را داشتند، انگیزه و توان یادگیری شان، بیشتر از جوانانی بود که به زبان تنها به دید یک کلاس فوق برنامه نگاه می کردند.
او می افزاید: اگر کودکانی را که از همان دوران کودکی در محیط های انگلیسی زبان قرار می گیرند، استثنا قرار دهیم، به نظرم نحوه تدریس استاد خیلی مهم تر از سن و سال متقاضی یادگیری زبان است.
از کلاس تقویتی تا رویای مهاجرت
در آموزشگاه های زبان ـ که افزایش روزافزون آنها مرهون ضعف تدریس زبان در مدارس و دانشگاه های کشور است ـ همه گروه های سنی به چشم می خورد. برای آگاهی از انگیزه های متقاضیان آموزش زبان، به یکی از آموزشگاه های مشهور زبان انگلیسی می روم.
نکته: آموزش زبان مانند آموزش درسی تئوری مانند ریاضی یا آموزش درسی عملی همچون نقشه کشی صنعتی نیست؛ بلکه آموزش های اصولی زبان، ترکیبی از روش های تئوری و عملی همزمان است
مهدی، ۲۵ ساله با کیفی مملو از کتاب های آموزش زبان می گوید: در دانشگاه رشته گیاه پزشکی خوانده ام، اما پس از فارغ التحصیلی نتوانستم کاری پیداکنم، به همین دلیل نیز قصد دارم زبان انگلیسی ام را تقویت کنم تا راحت تر بتوانم از کشورهای اروپایی، ویزای تحصیلی یا ویزای کار دریافت کنم.
او درباره کیفیت آموزش های زبان در آموزشگاه ها می گوید: بین تدریس در آموزشگاه با درس زبان در مدرسه و دانشگاه، از زمین تا آسمان فرق وجود دارد؛ اینجا حداقل یاد گرفته ام دست و پا شکسته با یک انگلیسی زبان صحبت کنم، اما بجز برخی معنی کلمات انگلیسی، چیز دیگری از کلاس های مدرسه یادم نمی آید.
متین ۱۳ ساله هم می گوید به پیشنهاد پدر و مادرش در کلاس های زبان شرکت کرده است.
او می گوید: من علاوه بر کلاس زبان، به کلاس موسیقی هم می روم؛ به دلیل همین کلاس های زبان، در مدرسه مان حرف اول را در درس زبان می زنم و استادم می گوید حتی می توانم تا چند سال دیگر در همین موسسه، مدرس زبان باشم.
از روش های نوین آموزشی بی بهره ایم
بسیاری از ما به خاطر داریم فرآیند آموزش زبان در اغلب کلاس های درس مدرسه به این سبک و سیاق بود که ابتدا معلم، کلمات انگلیسی یا عربی را ترجمه می کرد، سپس متن درس ترجمه می شد و در پایان کلاس هم دستور زبان (گرامر) همان درس توضیح داده می شد.
خان بیگی می گوید: سیستم آموزش زبان در مدارس ما فقط به درد ترجمه کردن متون انگلیسی می خورد و البته حتی ترجمه دقیق و علمی هم به ما آموخته نمی شود، اما امروزه سیستم های نوین آموزشی آمده است که می تواند فرآیند زبان آموزی کاربردی را در زمانی کمتر و با کیفیت بهتر ارائه دهد.
او یادآور می شود: استفاده از فیلم های آموزشی زبان اصلی، قراردادن زبان آموز در محیطی مشابه محیط کشورهای خارجی، مکالمه های دقیق و هدفمند و استفاده از فناوری های صوت و تصویر برای انتقال مفاهیم زبانی از جمله روش های جدیدی است که برای یادگیری سریع و اصولی زبان استفاده می شود، اما هنوز هم در بیشتر مدارس کشور ما از این شیوه ها استفاده نمی شود.
ارتباط جذب گردشگر با یادگیری زبان
در حالی که به گفته کارشناسان، درآمدهای گردشگری می تواند اقتصاد کشور را متحول کند و حتی میزان درآمد گردشگری را بالاتر از درآمدهای نفت بنشاند، اما به دلیل نبود سیاستگذاری صحیح در این حوزه، میزان جذب گردشگر در کشور ما بسیار محدود است؛ طوری که مطابق گزارش سالانه مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۱، ایران در میان ۱۶ کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا رتبه پانزدهم را دارد.
خان بیگی در همین رابطه عنوان می کند: اگر کشور ما مثل کشور چین، مالزی یا حتی ترکیه بود که در آن تعداد گردشگران خارجی خیلی بالاست، در نتیجه مردم در مجاورت طولانی مدت با توریست های خارجی، براحتی می توانستند با غیرفارسی زبان ها تعامل داشته باشند و رفته رفته زبان آنها را بیاموزند، اما تعداد گردشگران خارجی در کشور ما بسیار محدود است و به همین دلیل مردم بندرت با انگلیسی زبان ها در ارتباط هستند.
حال با وجود آن که محی الدین بهرام محمدیان، معاون آموزش و پرورش بتازگی در گفت و گو با ایسنا اعلام کرده است: «در برنامه درسی جدید یکی از تغییراتی که اتفاق خواهد افتاد، تغییر در آموزش عربی و زبان های خارجی بویژه زبان انگلیسی است و از سال ۹۲ و در سال اول متوسطه کتاب های جدیدی را در این درس خواهیم داشت.»
باید منتظر باشیم و ببینیم آیا در نهایت شاهد کاربردی شدن زبان های خارجی در مدارس خواهیم بود یا این که نسل های بعدی هم زبانشان برای گفت و گو با یک غیرایرانی در کام می ماند؟