معلمان را تاثیرگذارترین عضو یک جامعه در تربیت منابع انسانی می دانند. به طوری که می توان گفت هیچ حرفه ای به اندازه شغل معلمی بر توسعه و پیشرفت جامعه تاثیرگذار نیست. از این رو است که معلمان را نخستین مشعل داران پیشرفت و توسعه کشور می دانند و تحول و پیشرفت در هر جامعه ای را در گرو متحول شدن نظام تعلیم و تربیت آن جامعه قلمداد می کنند. بنابراین محور اصلی تحول و توسعه، نظام تعلیم و تربیت و بهبود شرایط و کیفیت کار معلم است. جرقه تربیت معلم در ایران از حدود یک قرن پیش با تاسیس دارالفنون زده شد.
اکنون با گذشت 3 سال از تاسیس دانشگاه فرهنگیان، تربیت معلمان و ساماندهی نیروی انسانی آموزش و پرورش به مرحله ای تازه وارد شده است. همزمان با هفته معلم، با دکتر محمود مهرمحمدی، رئیس دانشگاه فرهنگیان پیرامون این موضوع و نقش و جایگاه دانشگاه فرهنگیان به گفت وگو نشستیم که در زیر می خوانید:
لطفاً بفرمایید دانشگاه فرهنگیان با چه هدفی تاسیس شد؟
دانشگاه فرهنگیان علاوه بر تامین نیروی انسانی مورد نیاز آموزش و پرورش با هدف توانمندسازی منابع شاغل در این وزارتخانه تاسیس شده است. این دانشگاه گرچه یک نهاد تازه تاسیس است و در سال 90 اساسنامه آن به تصویب رسیده و از سال 91 شروع به فعالیت کرده اما به یک پیشینه و سنت 100ساله در تربیت معلم تکیه دارد که باید دقیقاً مورد توجه قرار بگیرد و از نکات برجسته و تجربیات انباشته شده و معتبری که در این پیشینه هست برای تربیت معلم جدید و نیروهای جدید برای آموزش و پرورش استفاده کند.
تاسیس دانشگاه فرهنگیان را می توان نقطه عطفی در فرآیند تربیت معلم در کشور دانست که موجب شده انتظارات وسیع تر و جدی تری در ارتباط با تربیت معلم در جامعه شکل بگیرد. به دلیل آن که پیش از تاسیس این دانشگاه، تربیت معلم در یک واحد دانشگاهی که مستقیم مرتبط با تشکیلات وزارت آموزش و پرورش باشد، اداره نمی شده است. در گذشته مراکز تربیت معلم، نهادهای آموزش عالی رسمی شناخته نمی شدند یا اگر هم شناخته می شدند، در حد یک دانشگاه نبودند. دانشگاه فرهنگیان باید تربیت معلم را به گونه ای ساماندهی کند تا با ویژگی های دانشگاه معتبر هماهنگی داشته باشد.
دانشگاه فرهنگیان چه تعداد دانشجو دارد؟
62 هزار دانشجو در 100 واحد دانشگاهی مشغول به تحصیل هستند، از این تعداد 42 هزار دانشجو در 16 رشته کارشناسی پیوسته و حدود 20 هزار معلم شاغل در 14 رشته کارشناسی ناپیوسته این دانشگاه تحصیل می کنند. دانشگاه فرهنگیان در رشته های علوم پایه و انسانی و تربیت نیروی انسانی دانشجو پذیرش می کند. ضمن آن که در دانشگاه فرهنگیان، تربیت معلم در حوزه های غیر فنی و حرفه ای دنبال می شود و در حوزه فنی و حرفه ای این وظیفه برعهده دانشگاه شهید رجایی است.
ساماندهی نیروی انسانی یکی از دغدغه های مسئولان وزارت آموزش و پرورش است. در این خصوص این دانشگاه چه وظیفه و ماموریتی بر عهده دارد؟
بحث ساماندهی نیروی انسانی یکی از ماموریت های دانشگاه فرهنگیان است. پذیرش دانشجو و معلمان جدید دقیقاً مبتنی بر نیازهای مناطق مختلف آموزش و پرورش است. یعنی دانشجو از زمانی که وارد دانشگاه فرهنگیان می شود، مشخص است که بعد از فارغ التحصیلی در کدام منطقه جذب می شود. ادامه این روند می تواند مساله نابسامانی هایی را که در توزیع نامناسب در آموزش و پرورش وجود دارد رفته رفته بسامان درآورد و به شکل اصولی آن را حل کند. مسلماً یکی از اهداف تاسیس دانشگاه فرهنگیان چنین فرضی بوده که این دانشگاه طبیعتاً یک دانشگاه ماموریت گرا باشد.
پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد را در دستور دارید؟
دانشگاه فرهنگیان در 2 بخش درگیر موضوع تحصیلات تکمیلی است؛ یک بخش بحث تربیت معلمان جدید و بخش دیگر بهسازی نیروی انسانی مورد نیاز آموزش و پرورش و فراهم کردن زمینه ارتقای معلمان است اما آنچه زودتر محقق می شود تربیت معلمان جدید است. همچنین از میان 500 تا 600 هزار نیروی انسانی که مدرک کارشناسی دارند و به عنوان معلم مشغول خدمت هستند، تلاش می کنیم تا زمینه جذب آنها را در مقطع کارشناسی ارشد فراهم کنیم.
بنابراین سیاست پذیرش دانشجو در دوره تحصیلات تکمیلی باید به تصویب برسد و از مهر سال آینده در 7 رشته روانشناسی تربیتی، مشاوره، مدیریت آموزشی و آموزشگاهی، الهیات و معارف، آموزش زبان و ادبیات فارسی و برنامه ریزی درسی در مقطع کارشناسی ارشد پذیرش دانشجو خواهیم داشت.
هم اکنون پذیرش نیروی جدید در آموزش و پرورش ممنوع است بنابراین تکلیف استخدام دانشجو معلم چه می شود؟
افرادی که به دانشگاه فرهنگیان می آیند از همان ابتدا استخدام آموزش و پرورش می شوند بنابراین زمانی که عنوان می شود جذب نیرو نداریم این موضوع شامل حال دانشجویان دانشگاه فرهنگیان نیست چرا که دانشگاه فرهنگیان برای ساماندهی نیروی انسانی آموزش و پرورش فعالیت می کند.
به موازات تربیت معلمان جدید، آیا بازآموزی و بهسازی نیروهای شاغل وزارت آموزش و پرورش هم در این دانشگاه صورت می گیرد؟
از زمان تاسیس دانشگاه فرهنگیان به موازات تربیت نیروی انسانی جدید، بهسازی نیروهای شاغل وزارت آموزش و پرورش هم شروع شده است. به گونه ای که اکنون بیش از 20 هزار دانشجوی کارشناسی ناپیوسته شاغل در آموزش و پرورش مشغول به تحصیل هستند که در روزهای آخر هفته در کلاس ها حضور پیدا می کنند.
معلمان از شرایط معیشتی خود انتقاد دارند و خواستار بهبود وضعیت رفاهی شان هستند. لطفاً درخصوص ضرورت توجه بیشتر به شرایط رفاهی و معیشتی معلمان توضیحاتی بفرمایید.
موضوع معیشت و رفاه فرهنگیان و همچنین ارتقای شان و منزلت اجتماعی معلمان همواره در دولت های مختلف چه پیش و چه بعد از انقلاب مطرح بوده است. به هر حال دغدغه معیشت می تواند مانع استفاده بهینه از ظرفیت های معلمان شود. جامعه ما باید به همان اندازه که انتظار ایفای نقش های بسیار حساس، ظریف و پیچیده در تربیت نسل جدید و تدارک سرمایه انسانی برای توسعه کشور را از معلمان دارد، به تناسب این ماموریت آرامش روانی و اطمینان خاطر هم برای معلمان فراهم کند.
در غیر این صورت معنای آن این است که ما در جامعه نتوانسته ایم یک تناسب بین حساسیت و دشواری مسئولیت که برعهده یک گروه می گذاریم، شرایط لازم و امکانات را برای آن که بتوانند مسئولیت را بخوبی انجام دهند فراهم کنیم. مسلماً معیشت فرهنگیان معضلی است که می تواند عواقب وخیمی داشته باشد و معلمان ما نتوانند از عهده انجام تکالیف خود برآیند.
با آغاز به کار دولت یازدهم این امیدواری شکل گرفته که وزارت اموزش و پرورش با استفاده از تجربه سایر کشورها و تشکیل کمیته اقتصادی بتواند منابع مالی جدیدی برای تامین هزینه های سنگین وزارت آموزش و پرورش تامین کند. امیدواریم طرح های معیشتی که اکنون مطرح است در همین دولت به نتیجه برسد و ما بتوانیم زمینه آن را فراهم کنیم که این دغدغه باعث فرسایش روحی معلمان نشود بلکه معلمان با تمام ظرفیت روانی و روحی و فکری بتوانند مسئولیت های بسیار خطیری که جامعه از آنها انتظار دارد را بخوبی ایفا کنند.
بتازگی رشته بهداشت به دانشگاه فرهنگیان افزوده شد. لطفاً بفرمایید ایجاد رشته های جدید با چه ضابطه ای است؟
دانشگاه فرهنگیان تابع برآوردهای وزارت آموزش و پرورش است. هر رشته ای که وزارتخانه اعلام کند به نیروی انسانی آنها نیاز دارد، ما در دانشگاه فرهنگیان تکلیف پیدا می کنیم که این نیروها را تامین کنیم حالادر هر رشته ای که باشد. اگر بتوانیم راساً این کار را انجام می دهیم و اگر هم به دلایلی مقدور نباشد، حتماً به عنوان بازوی علمی وزارت آموزش و پرورش مدیریت می کنیم که به شکل اصولی این امر اتفاق بیفتد.
اخیراً بحث آموزش زبان محلی در مدارس مطرح شده است. ارزیابی جنابعالی درخصوص آموزش زبان محلی در مدارس دوزبانه چیست؟
یکی از تکالیف آموزش و پرورش طبق مفاد قانون اساسی آموزش زبان و ادبیات محلی است که تاکنون مورد اهتمام نبوده است. البته ورود به این عرصه با حساسیت های خاصی هم مواجه است و اقتضای آن این است که شتابزده عمل نکنیم و کاری نکنیم به جای این که منافع آن که در واقع تقویت و تحکیم وحدت ملی و در تثبیت هویت ملی است، در تضعیف هویت ملی خودنمایی کند.
مهم این است که اراده ای در جهت رعایت مفاد صریح قانون اساسی در آموزش و پرورش، شکل گرفته است. امیدوارم که در دولت تدبیر و امید ما شاهد شکسته شدن این طلسم باشیم و با طرح های مفیدی که تدارک دیده می شود، اقدام های لازم در این زمینه در نظام آموزشی انجام شود. در سند تحول بنیادین تاکید شده که برنامه های درسی همواره نباید تجویزی باشد و باید برنامه های درسی غیرتجویزی نیز در جهت بارورشدن هویت اختصاصی دانش آموزان لحاظ شود. حال با رویکرد جدید وزارت آموزش و پرورش نسبت به زبان و گویش های اقوام مختلف ایرانی باید دید تا چه اندازه می توان در تحقق این امر موفق بود. این اقدام علاوه بر آن که می تواند باعث حفظ و زنده ماندن فرهنگ و گویش های محلی شود، به تقویت فرهنگ و زبان و ادبیات ملی نیز خواهد انجامید، هر گوشه ای از این سرزمین بزرگ همچون قطعه ای از یک پازل در نهایت در کنار قطعه های دیگر تصویر نهایی فرهنگ و تمدن رنگارنگ ایرانی را بازتاب خواهد داد.